ผู้จัดการรายวัน – “ผ้าคราม” ได้รับฉายาว่าเป็นราชาแห่งผ้าย้อมสีธรรมชาติ ด้วยคุณสมบัติสีน้ำเงินสดใส ซึ่งการย้อมมีความละเอียดอ่อน เป็นเทคนิคซับซ้อนสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์พบว่ามนุษย์มีการย้อมครามมากว่า 6,000 ปี แพร่หลายทั่วทุกมุมโลกตั้งแต่แถบทวีปเอเชีย แอฟริกา ยุโรป เรื่อยไปถึงอเมริกา
ทว่า เมื่อเวลาผ่านไป ประเทศต่างๆ หันไปใช้สีสงเคราะห์ที่สะดวกกว่าทดแทน จนการใช้สีย้อมคราม ค่อยๆ ลดลงในปี 2457 เหลือการผลิตเพียงร้อยละ 4 ของทั่วโลก ส่วนใหญ่อยู่ในแถบอาเซียน โดยเฉพาะ จ.สกลนคร และใกล้เคียงในภาคอีสานของไทย หลงเหลือผู้ผลิตผ้าย้อมครามมากที่สุดในโลก
อย่างไรเสีย บุคลากรที่ยังสะสมภูมิปัญญาเหล่านี้ ต่างสูงอายุ นับวันจำนวนจะลดน้อยถอยลด ตรงกันข้ามกับความนิยมผ้าย้อมครามในหมู่ชาวต่างชาติกลับเพิ่มสูงขึ้น ตามกระแสโหยหาผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ เพื่อแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม และโลกร้อน
ปัจจัยดังกล่าวน่าจะเป็นโอกาสของไทยจะส่งออกผ้าครามไปสู่ตลาดโลก เมื่อประมาณ 10 กว่าปีที่แล้ว “ละมุน เร่งสมบูรณ์” หนึ่งในผู้ผลิตงานผ้าคราม ใน จ.สกลนคร ได้รวบรวมชาวบ้านกลุ่มต่างๆ ที่ผลิตงานชนิดเดียวกันมารวมกลุ่ม เพื่อฝึกฝน อบรมการผลิตผ้าครามให้ได้มาตรฐานสากล เพื่อก้าวสู่ตลาดโลก
อย่างไรเสีย หลังจากเริ่มดำเนินโครงการสักระยะ รัฐบาลในเวลานั้นเปิดโครงการหนึ่งผลิตภัณฑ์ หนึ่งชุมชน (โอทอป) ข้าราชการในท้องถิ่นหลังรับงบประมาณมาจึงเร่งสร้างผลงานอย่างไร้วิสัยทัศน์ โดยดึงชาวบ้านที่รวมกลุ่มกันอยู่ไปอบรมอาชีพอื่นๆ ที่ไม่ได้ภูมิปัญญาดั้งเดิมของท้องถิ่น เช่น สอนแปรรูปกล้วยตาก ทำไวน์ เป็นต้น ชาวบ้านจึงเลือกจะทิ้งงานผ้าคราม เพราะเห็นแก่เบื้ยเลี้ยงจากการไปอบรมวันละ 100-200 บาท
ละมุน เล่าว่า ปัญหาดังกล่าวทำให้สมาชิกเหลือจำนวนไม่มาก แต่ล้วนเป็นคนมีอุดมการณ์เดียวกัน และพยายามเกาะกลุ่มกันไว้ กระทั่ง เมื่อประมาณปี 2547 สมาชิกที่ยังเหลือประมาณ 200 คน รวมกันจัดตั้งสหกรณ์คลัสเตอร์ผ้าครามสกลนครขึ้น เพื่อสานต่อเจตนารมณ์ สร้างความเข้มแข็งให้แก่ธุรกิจชุมชน ผลักดันผ้าครามเป็นส่งออก ภายใต้แบรนด์ “INDIGO” และหวังให้ประเทศไทยก้าวเป็นศูนย์กลางการผลิตผ้าย้อมครามของโลก โดยมอบหมายให้เธอทำหน้าที่ประธาน
ละมุน เล่าต่อว่า การพัฒนาชาวบ้านเข้าสู่กระบวนการผลิตให้มีคุณภาพส่งออก จำเป็นต้องมีการเตรียมพร้อม 1-3 ปี ระยะเวลาที่ผ่านมาจึงได้สะสมความพร้อม โดยได้รับการสนับสนุนจากหลายภาคส่วน แบ่งหน้าที่กันชัดเจน ได้แก่ 1.ทางสหกรณ์ฯ จะคัดเลือกปราชญ์ชาวบ้าน ที่มีความรู้ในการย้อมผ้าตามแบบภูมิปัญญาดั้งเดิม และคัดเลือกสมาชิกเข้าร่วมกลุ่ม
2.นักวิชาการจากสถาบันการศึกษาต่างๆ เช่น ม.ราชภัฏสกลนคร, ม.เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร เป็นต้น มาทำการวิจัยร่วมกับชุมชน ศึกษาการผลิตให้ได้คุณภาพระดับส่งออก และ3. บริษัท ลามูนอินเตอร์เนชั่นแนล จำกัด ซึ่งเป็นผู้ผลิตสินค้าชุมชนประเภทสิ่งทอส่งออกทั่วโลก เป็นพี่เลี้ยงการตลาด การออกแบบ นอกจากนั้น ยังได้รับงบประมาณสนับสนุนดำเนินการโดยสำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (สสว.) รวมกว่า 10 ล้านบาท
ละมุน เล่าต่อว่า เป้าหมายของการร่วมกลุ่มนี้ ต้องการให้ผู้ผลิตผ้าครามในแถบภาคอีสานที่มีประมาณ 18,000 คน ใน 8 จังหวัด มีงานทำเป็นอาชีพเสริมตลอดทั้งปี หลุดพ้นจากความยากจน ผ่านระบบบริหารจัดการให้เกิดอาชีพยั่งยืนมั่นคง รวมถึง ขยายความสำเร็จให้ จ.สกลนครที่มีกลุ่มผู้ผลิตมากที่สุด กลายเป็นศูนย์การเรียนรู้การผลิตผ้าย้อมครามที่ต่างชาติต้องเข้ามาดูงาน และก้าวเป็นแหล่งท่องเที่ยวชื่อดังระดับโลก
ทั้งนี้ การดำเนินงาน ปัจจุบันมีสมาชิกนำร่อง 264 คน และปีหน้า (2551) จะมีการอบรมชาวบ้านกว่า 5,000 คน หวังขยายสมาชิกกลุ่มอีกประมาณ 500 คน และตั้งเป้า 10 ปีข้างหน้า อยากรวบรวมผู้ผลิตผ้าครามในแถบภาคอีสานทั้งหมดเข้ามาเป็นสมาชิกกลุ่มให้ได้
สำหรับด้านการตลาดนั้น ประธานสหกรณ์ฯ เผยว่า เตรียมออกสู่ตลาดจริงจังในต้นปีหน้า ภายใต้แบรนด์สินค้าชุมชน “INDIGO” เน้นส่งตลาดต่างประเทศ เช่น อเมริกา แอฟริกาใต้ ยุโรป และญี่ปุ่น เป็นต้น ส่วนตลาดภายในประเทศ มีโชว์รูมที่ จ.สกลนครแล้ว และกำลังส่งเข้าห้างสรรพสินค้า และเข้าโรงแรมระดับ 5 ดาว วางเป้ายอดขายไม่ต่ำกว่าปีละ 3-5ล้านบาท และเพิ่มขึ้น 20% ทุกปี ซึ่งเชื่อว่า สามารถทำได้แน่นอน เนื่องจากแค่นำสินค้าไปเปิดตัวในงานแฟร์นานาชาติ เมื่อช่วงกลางปีที่ผ่านมา ได้รับความสนใจอย่างสูง และมีคำสั่งซื้อล่วงหน้ายาวถึงสิ้นปีหน้าแล้ว
ทั้งนี้ หากธุรกิจสามารถเติบโตได้ตามแผนที่วางไว้ มั่นใจว่า การผลิตผ้าย้อมครามจะเป็นบันไดช่วยให้ชาวอีสานหลุดพ้นจากความยากจนอย่างถาวร ซึ่งเป็นภารกิจหลักที่สหกรณ์คลัสเตอร์ผ้าครามสกลนคร ตั้งปณิธานจะทำให้สำเร็จจงได้
โทร.0-2511-5257-60 , 084-437-6885 หรือ www.sakoncc.or.th
เปิดมหัศจรรย์ราชาแห่งผ้าย้อม
ความมหัศจรรย์ของสีคราม จนได้ฉายาว่า “ราชาแห่งผ้าย้อมสีธรรมชาติ” คือ ความแปลกที่ใบไม้เขียวๆ ให้สีน้ำเงินได้อย่างไร จากการค้นคว้าพบว่า น้ำย้อมครามเกิดจากสีที่สกัดจากใบคราม อายุ 3-4 เดือน มีวิธีทำโดยนำกิ่ง ก้าน ใบ ในสภาพสดมามัดเป็นฟ่อน แช่ในน้ำ 18-24 ชั่วโมง จึงแยกกากครามออก เติมปูนขาวในน้ำครามและกวน 15 นาที พักไว้ 1 คืน แยกเนื้อครามที่ตกตะกอนและนำไปผสมน้ำขี้เถ้า เพื่อเตรียมน้ำย้อม เมื่อเกิดสีคราม จึงย้อมเส้นทอ และทำซ้ำๆ กัน โดยผ้าย้อมครามจะมีคุณสมบัติ สีไม่ตก ป้องกันแสง UV ช่วยอบผิวให้ขาวเนียน ป้องกันยุงกัด ยิ่งซักเนื้อผ้าจะยิ่งสวยงาม เป็นต้น
