.
ก็ควรที่จะกล่าวด้วยว่าคนทั้งหลายมักจะเข้าใจผิดว่าประเทศจีนเป็นแหล่งสำคัญต้นๆ ของกำเนิดยานัตถุ์ หรือมียานัตถุ์ที่ดีที่สุด ความจริงประเทศเยอรมันคือแหล่งรวมยานัตถุ์มาแต่โบราณกาลและเป็นแหล่งยานัตถุ์ชั้นเลิศของโลกที่มีราคาแพงที่สุดในโลกด้วย
พระยาอรรถการีย์นิพนธ์และคุณหลวงสุทธิวาสนฤพุฒิ ท่านเป็นผู้ดีเต็มตัว สอนสั้นๆ เนื้อๆ หลักๆ ไม่มีน้ำ และเป็นแบบเป็นแผน เข้มงวดกวดขัน แต่มีน้ำใจดีงามเอื้ออาทรต่อศิษย์ ทั้งสองท่านนี้นับเป็นขุนนางตงฉินของแผ่นดินมาแต่ก่อน และเป็นหลักชัยของประเทศทางนิติศาสตร์มาตลอดยุคสมัยแห่งเวลาอายุของท่าน
ในรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ แม้เป็นเผด็จการแต่ได้อาศัยขุนนางที่มีฝีมือดี 3 คนเป็นหลักค้ำจุนการปกครองของประเทศ คนหนึ่งเป็นหลักทางกฎหมายและการปกครองคือพระยาอรรถการีย์นิพนธ์ คนหนึ่งคือนายป๋วย อึ๊งภากรณ์ เป็นหลักทางเศรษฐกิจการเงินการคลังของประเทศ อีกคนหนึ่งคือหลวงวิจตรวาทการ ซึ่งเป็นหลักทางการเมือง สังคมจิตวิทยา และมวลชน ซึ่งเป็นต้นความคิดคำขวัญและการแต่งบทเพลงปลุกใจมากหลายไว้ในแผ่นดิน
การปกครองระบอบเผด็จการของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เป็นการปกครองที่เด็ดขาด ชัดเจน รวดเร็ว ทันใจคน แต่ได้รับการสนับสนุนจากประชาชนมากก็เพราะได้อาศัยเสาหลักแผ่นดินของสามท่านนี้เป็นสำคัญ ต่างกันกับยุคสมัยหลังที่ใช้สอยแต่คนประจบสอพลอใกล้ชิด จึงทำให้การแผ่นดินวิปริตผันแปรและเป็นโทษต่อประเทศชาติและประชาชน
วิชาหลักพื้นฐานอีกวิชาหนึ่งคือวิชานิติกรรมสัญญาและหนี้ ซึ่งแยกออกเป็นสองวิชา คือวิชานิติกรรมสัญญาวิชาหนึ่ง และวิชาหนี้อีกวิชาหนึ่ง โดยวิชานิติกรรมสัญญานั้นได้รวมเอาหลักกฎหมายแพ่งพาณิชย์ทั่วไปเข้าไว้ด้วย
ศาสตราจารย์หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช อดีตนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นเนติบัณฑิตอังกฤษเกียรตินิยมขั้นสูงสุดที่ได้รับเกียรติจารึกชื่อไว้เป็นเกียรติประวัติที่มหาวิทยาลัยเป็นผู้สอนวิชานิติกรรมสัญญา ในขณะที่ศาสตราจารย์กำธร พันธุลาภ อดีตปลัดกระทรวงยุติธรรม และอดีตประธาน ป.ป.ป. ซึ่งเป็นเนติบัณฑิตอังกฤษเป็นผู้สอนวิชาหนี้
ทั้งสองวิชานี้เป็นวิชาพื้นฐานของกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เพราะกฎหมายแพ่งนั้นเป็นหลักว่าด้วยความสัมพันธ์ทางแพ่งระหว่างบุคคลที่มีบทบัญญัติกฎหมายรองรับให้และเป็นหลักทั่วไปที่นำไปใช้กับบทบัญญัติกฎหมายอื่นๆ ทั้งหมด ยกเว้นแต่ที่บัญญัติไว้เฉพาะในเรื่องนั้นๆ ส่วนกฎหมายพาณิชย์เป็นเรื่องของนิติกรรมสัญญาโดยตรงระหว่างบุคคล ไม่ว่าจะเป็นแบบคู่สัญญาหรือพหุสัญญาก็ตาม
ที่เรียกว่าคู่สัญญาคือเรื่องที่บุคคลสองคนได้ตกลงกระทำสัญญาต่อกัน เช่น การทำสัญญากู้ เป็นต้น และที่เรียกว่าพหุสัญญานั้นคือเรื่องที่บุคคลหลายคนตกลงกระทำการร่วมกันภายใต้ข้อตกลงที่มีผลบังคับเดียวกัน เช่น การจัดตั้งบริษัท เป็นต้น
หลักกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ทั่วไป หลักกฎหมายนิติธรรมสัญญาและหนี้ ยังครอบคลุมถึงหลักสำคัญๆ ต่างๆ ของกฎหมายทั้งหมด ทั้งในเรื่องของคน เรื่องของเจตนา เรื่องความบกพร่องของเจตนา เรื่องผลของสัญญา การก่อหนี้ การบังคับชำระหนี้ สิทธิทั้งหลาย การโอนสิทธิ์ การรับช่วงสิทธิ์ ซึ่งสามารถนำไปใช้ได้ทั่วไปในกฎหมายทั้งหลาย เว้นแต่จะมีการบัญญัติไว้เป็นอย่างอื่นในกฎหมายนั้นๆ
ในชีวิตการเรียนกฎหมายของผมนั้นถือว่าวิชาหนี้เป็นวิชาที่สำคัญมากที่สุด เพราะเป็นวิชาเดียวที่ผมสอบตก คือได้คะแนนไม่ถึง 50 คะแนนจาก 100 คะแนน แต่วิธีการเรียนการสอนในขณะนั้นเปิดโอกาสให้นักศึกษาสอบซ่อมได้หลังจากทราบผลสอบแล้ว
แม้ผมจะเรียนหนังสือไม่เก่ง และไม่จัดอยู่ในกลุ่มของนักศึกษาที่เรียนเก่ง แต่ผมก็ไม่เคยสอบตกในวิชาใดๆ เลย คงสอบตกแต่วิชาหนี้วิชาเดียวเท่านั้น ดังนั้นจึงเป็นวิชาที่ฝังซึ้งตรึงใจผมเป็นอย่างดี และเป็นวิชาที่ผมตั้งใจมั่นว่าจะต้องทุ่มเทศึกษาทำความเข้าใจให้แจ่มแจ้งทุกแง่ทุกมุมตั้งแต่ขณะที่รู้ผลการสอบว่าสอบตก
ผมทุ่มเทความพยายามอย่างเต็มที่ อ่านกฎหมายในบทบัญญัติเรื่องหนี้ทุกมาตรา ทุกวรรค ทุกตอน ทำความเข้าใจทุกตัวอักษร จนสิ้นความสงสัยใดๆ และผลจากการนี้นี่เองจึงทำให้ผมมีความถนัดในคดีแพ่งเป็นอันมาก ก็ด้วยได้อาศัยพื้นฐานจากการสอบตกคราวนั้นที่เป็นเหตุให้ผมศึกษาทำความเข้าใจเรื่องหนี้เป็นอย่างดีที่สุด
ก็ในชีวิตการทำงานของคนเรา จะมีเรื่องสักกี่เรื่องที่ไม่เกี่ยวกับหนี้ เรื่องราวทั้งหมดในชีวิตคนเราส่วนใหญ่เกี่ยวกับหนี้ ไม่ว่าเป็นหนี้ประเภทที่ต้องกระทำการ หรือหนี้ประเภทที่ต้องงดเว้นกระทำการ หรือเป็นหนี้ประเภทที่ต้องชำระกันด้วยตัวเงินหรือสิ่งของ ดังนั้นสำหรับนักกฎหมายแล้วย่อมกล่าวได้ว่าใครรู้และเข้าใจในเรื่องหนี้ได้ถ่องแท้ คนนั้นย่อมได้เปรียบในการประกอบและใช้วิชาชีพกฎหมาย
แต่ในขณะเดียวกันก็ย่อมกล่าวได้ด้วยว่าใครรู้และเข้าใจเรื่องหลักทั่วไปและนิติกรรมสัญญาได้ถ่องแท้ คนนั้นย่อมได้เปรียบในการใช้กฎหมาย เหมือนกับผู้ที่เจนจบแม่ไม้มวยก็ย่อมสามารถใช้แม่ไม้และลูกไม้ได้อย่างครบครันฉะนั้น
ส่วนหลวงสุทธิมนต์นฤนาถนั้นท่านชอบดื่มสุรา และคุ้นเคยใกล้ชิดกับนักศึกษา บางครั้งนักศึกษาก็ชวนท่านไปดื่มสุรา โดยเฉพาะเวลาใกล้สอบ บางคนก็ถือโอกาสถามข้อสอบ ท่านอาจารย์หลวงสุทธิมนต์นฤนาถก็บอกข้อสอบให้ แต่เวลาสอบจริงข้อสอบกลายเป็นคนละเรื่องไป พอถูกต่อว่าต่อขานท่านอาจารย์ก็บอกว่าก็ที่บอกข้อสอบไปนั้นฉันไม่ได้บอก เพราะสุราต่างหากเป็นผู้บอก จะมาว่าฉันไม่ได้ ต้องไปว่ากับสุราโน่น
ท่านอาจารย์หลวงชำนาญเนติศาสตร์เป็นคนมีน้ำใจดี และไม่ตระหนี่คะแนน ดังนั้นในวิชากฎหมายครอบครัวที่อาจารย์หลวงชำนาญเนติศาสตร์เป็นผู้สอน จึงแทบไม่มีใครสอบตก และมีแต่คนสอบได้คะแนนดีทั้งนั้น ผมเองสอบวิชานี้ได้ถึง 98 คะแนนจากคะแนนเต็ม 100 คะแนน
แตกต่างกับท่านอาจารย์หลวงสาระนัยประสาธน์ ซึ่งสอนวิชากฎหมายล้มละลาย ในบางปีก่อนหน้าที่ผมจะเข้าเรียน นักศึกษารุ่นพี่ๆ สอบตกยกชั้นกันเป็นประจำ แต่ละปีมีผู้สอบกฎหมายล้มละลายได้ไม่กี่คนเท่านั้น
อาจารย์หลวงสาระนัยประสาธน์ได้ชื่อว่าเค็มและเข้มคะแนน คือถ้าผิดธงเป็นอันตก ถูกธงแต่เหตุผลไม่ดีก็ตกหรือเกือบตก ถ้าถูกธงและเหตุผลดีก็ได้ไม่เกิน 70 คะแนน ในบางปีมีข่าวเล่าลือกันว่านักศึกษาหลายคนที่เรียนซ้ำขึ้นปีที่แปดแล้วยังตกกฎหมายล้มละลายอยู่ ได้ไปกราบเรียนท่านอาจารย์ว่าขอให้ช่วยผ่อนปรนเพราะสอบตกมาหลายปีแล้ว คำตอบก็คือสอบตกอีกสักปีหนึ่งก็ไม่เห็นเป็นไร และถ้าใครไปหาบอกกล่าวลักษณะนี้ก็เป็นที่รู้กันว่าจะต้องสอบตกทุกคน เพราะอาจารย์หลวงสาระนัยประสาธน์นั้นท่านถือว่านักกฎหมายไม่ควรจะเป็นนักวิ่งเต้น เมื่อวิ่งเต้นก็ไม่ควรเป็นนักกฎหมาย จึงเอาเป็นตกไปเลย
นอกจากนั้นก็ต้องเรียนวิชาพื้นฐานทางภาษาอีกด้วยคือวิชาภาษาอังกฤษ แต่เป็นภาษาอังกฤษในวิชาชีพกฎหมาย ซึ่งเป็นวิชาเฉพาะและมีความหมายเฉพาะด้วย
การเรียนในชั้นปีที่ 3 หรือการเรียนกฎหมายปีที่ 2 จะเป็นการเรียนกฎหมายหลายเรื่อง และวิชาการใช้กฎหมายเป็นหลัก หรือที่เรียกกันว่ากฎหมายวิธีพิจารณาความ เช่น ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง หรือประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
ส่วนชั้นปีที่ 4 หรือการเรียนกฎหมายปีที่ 3 จะเป็นการเรียนกฎหมายเฉพาะ เช่น รัฐธรรมนูญ กฎหมายล้มละลาย เป็นต้น.
โปรดติดตามตอนที่ 60 “ติวเตอร์กฎหมายจำเป็น ตอน 1” ในวันศุกร์ที่ 28 กันยายน 2550
ก็ควรที่จะกล่าวด้วยว่าคนทั้งหลายมักจะเข้าใจผิดว่าประเทศจีนเป็นแหล่งสำคัญต้นๆ ของกำเนิดยานัตถุ์ หรือมียานัตถุ์ที่ดีที่สุด ความจริงประเทศเยอรมันคือแหล่งรวมยานัตถุ์มาแต่โบราณกาลและเป็นแหล่งยานัตถุ์ชั้นเลิศของโลกที่มีราคาแพงที่สุดในโลกด้วย
พระยาอรรถการีย์นิพนธ์และคุณหลวงสุทธิวาสนฤพุฒิ ท่านเป็นผู้ดีเต็มตัว สอนสั้นๆ เนื้อๆ หลักๆ ไม่มีน้ำ และเป็นแบบเป็นแผน เข้มงวดกวดขัน แต่มีน้ำใจดีงามเอื้ออาทรต่อศิษย์ ทั้งสองท่านนี้นับเป็นขุนนางตงฉินของแผ่นดินมาแต่ก่อน และเป็นหลักชัยของประเทศทางนิติศาสตร์มาตลอดยุคสมัยแห่งเวลาอายุของท่าน
ในรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ แม้เป็นเผด็จการแต่ได้อาศัยขุนนางที่มีฝีมือดี 3 คนเป็นหลักค้ำจุนการปกครองของประเทศ คนหนึ่งเป็นหลักทางกฎหมายและการปกครองคือพระยาอรรถการีย์นิพนธ์ คนหนึ่งคือนายป๋วย อึ๊งภากรณ์ เป็นหลักทางเศรษฐกิจการเงินการคลังของประเทศ อีกคนหนึ่งคือหลวงวิจตรวาทการ ซึ่งเป็นหลักทางการเมือง สังคมจิตวิทยา และมวลชน ซึ่งเป็นต้นความคิดคำขวัญและการแต่งบทเพลงปลุกใจมากหลายไว้ในแผ่นดิน
การปกครองระบอบเผด็จการของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เป็นการปกครองที่เด็ดขาด ชัดเจน รวดเร็ว ทันใจคน แต่ได้รับการสนับสนุนจากประชาชนมากก็เพราะได้อาศัยเสาหลักแผ่นดินของสามท่านนี้เป็นสำคัญ ต่างกันกับยุคสมัยหลังที่ใช้สอยแต่คนประจบสอพลอใกล้ชิด จึงทำให้การแผ่นดินวิปริตผันแปรและเป็นโทษต่อประเทศชาติและประชาชน
วิชาหลักพื้นฐานอีกวิชาหนึ่งคือวิชานิติกรรมสัญญาและหนี้ ซึ่งแยกออกเป็นสองวิชา คือวิชานิติกรรมสัญญาวิชาหนึ่ง และวิชาหนี้อีกวิชาหนึ่ง โดยวิชานิติกรรมสัญญานั้นได้รวมเอาหลักกฎหมายแพ่งพาณิชย์ทั่วไปเข้าไว้ด้วย
ศาสตราจารย์หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช อดีตนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นเนติบัณฑิตอังกฤษเกียรตินิยมขั้นสูงสุดที่ได้รับเกียรติจารึกชื่อไว้เป็นเกียรติประวัติที่มหาวิทยาลัยเป็นผู้สอนวิชานิติกรรมสัญญา ในขณะที่ศาสตราจารย์กำธร พันธุลาภ อดีตปลัดกระทรวงยุติธรรม และอดีตประธาน ป.ป.ป. ซึ่งเป็นเนติบัณฑิตอังกฤษเป็นผู้สอนวิชาหนี้
ทั้งสองวิชานี้เป็นวิชาพื้นฐานของกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เพราะกฎหมายแพ่งนั้นเป็นหลักว่าด้วยความสัมพันธ์ทางแพ่งระหว่างบุคคลที่มีบทบัญญัติกฎหมายรองรับให้และเป็นหลักทั่วไปที่นำไปใช้กับบทบัญญัติกฎหมายอื่นๆ ทั้งหมด ยกเว้นแต่ที่บัญญัติไว้เฉพาะในเรื่องนั้นๆ ส่วนกฎหมายพาณิชย์เป็นเรื่องของนิติกรรมสัญญาโดยตรงระหว่างบุคคล ไม่ว่าจะเป็นแบบคู่สัญญาหรือพหุสัญญาก็ตาม
ที่เรียกว่าคู่สัญญาคือเรื่องที่บุคคลสองคนได้ตกลงกระทำสัญญาต่อกัน เช่น การทำสัญญากู้ เป็นต้น และที่เรียกว่าพหุสัญญานั้นคือเรื่องที่บุคคลหลายคนตกลงกระทำการร่วมกันภายใต้ข้อตกลงที่มีผลบังคับเดียวกัน เช่น การจัดตั้งบริษัท เป็นต้น
หลักกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ทั่วไป หลักกฎหมายนิติธรรมสัญญาและหนี้ ยังครอบคลุมถึงหลักสำคัญๆ ต่างๆ ของกฎหมายทั้งหมด ทั้งในเรื่องของคน เรื่องของเจตนา เรื่องความบกพร่องของเจตนา เรื่องผลของสัญญา การก่อหนี้ การบังคับชำระหนี้ สิทธิทั้งหลาย การโอนสิทธิ์ การรับช่วงสิทธิ์ ซึ่งสามารถนำไปใช้ได้ทั่วไปในกฎหมายทั้งหลาย เว้นแต่จะมีการบัญญัติไว้เป็นอย่างอื่นในกฎหมายนั้นๆ
ในชีวิตการเรียนกฎหมายของผมนั้นถือว่าวิชาหนี้เป็นวิชาที่สำคัญมากที่สุด เพราะเป็นวิชาเดียวที่ผมสอบตก คือได้คะแนนไม่ถึง 50 คะแนนจาก 100 คะแนน แต่วิธีการเรียนการสอนในขณะนั้นเปิดโอกาสให้นักศึกษาสอบซ่อมได้หลังจากทราบผลสอบแล้ว
แม้ผมจะเรียนหนังสือไม่เก่ง และไม่จัดอยู่ในกลุ่มของนักศึกษาที่เรียนเก่ง แต่ผมก็ไม่เคยสอบตกในวิชาใดๆ เลย คงสอบตกแต่วิชาหนี้วิชาเดียวเท่านั้น ดังนั้นจึงเป็นวิชาที่ฝังซึ้งตรึงใจผมเป็นอย่างดี และเป็นวิชาที่ผมตั้งใจมั่นว่าจะต้องทุ่มเทศึกษาทำความเข้าใจให้แจ่มแจ้งทุกแง่ทุกมุมตั้งแต่ขณะที่รู้ผลการสอบว่าสอบตก
ผมทุ่มเทความพยายามอย่างเต็มที่ อ่านกฎหมายในบทบัญญัติเรื่องหนี้ทุกมาตรา ทุกวรรค ทุกตอน ทำความเข้าใจทุกตัวอักษร จนสิ้นความสงสัยใดๆ และผลจากการนี้นี่เองจึงทำให้ผมมีความถนัดในคดีแพ่งเป็นอันมาก ก็ด้วยได้อาศัยพื้นฐานจากการสอบตกคราวนั้นที่เป็นเหตุให้ผมศึกษาทำความเข้าใจเรื่องหนี้เป็นอย่างดีที่สุด
ก็ในชีวิตการทำงานของคนเรา จะมีเรื่องสักกี่เรื่องที่ไม่เกี่ยวกับหนี้ เรื่องราวทั้งหมดในชีวิตคนเราส่วนใหญ่เกี่ยวกับหนี้ ไม่ว่าเป็นหนี้ประเภทที่ต้องกระทำการ หรือหนี้ประเภทที่ต้องงดเว้นกระทำการ หรือเป็นหนี้ประเภทที่ต้องชำระกันด้วยตัวเงินหรือสิ่งของ ดังนั้นสำหรับนักกฎหมายแล้วย่อมกล่าวได้ว่าใครรู้และเข้าใจในเรื่องหนี้ได้ถ่องแท้ คนนั้นย่อมได้เปรียบในการประกอบและใช้วิชาชีพกฎหมาย
แต่ในขณะเดียวกันก็ย่อมกล่าวได้ด้วยว่าใครรู้และเข้าใจเรื่องหลักทั่วไปและนิติกรรมสัญญาได้ถ่องแท้ คนนั้นย่อมได้เปรียบในการใช้กฎหมาย เหมือนกับผู้ที่เจนจบแม่ไม้มวยก็ย่อมสามารถใช้แม่ไม้และลูกไม้ได้อย่างครบครันฉะนั้น
ส่วนหลวงสุทธิมนต์นฤนาถนั้นท่านชอบดื่มสุรา และคุ้นเคยใกล้ชิดกับนักศึกษา บางครั้งนักศึกษาก็ชวนท่านไปดื่มสุรา โดยเฉพาะเวลาใกล้สอบ บางคนก็ถือโอกาสถามข้อสอบ ท่านอาจารย์หลวงสุทธิมนต์นฤนาถก็บอกข้อสอบให้ แต่เวลาสอบจริงข้อสอบกลายเป็นคนละเรื่องไป พอถูกต่อว่าต่อขานท่านอาจารย์ก็บอกว่าก็ที่บอกข้อสอบไปนั้นฉันไม่ได้บอก เพราะสุราต่างหากเป็นผู้บอก จะมาว่าฉันไม่ได้ ต้องไปว่ากับสุราโน่น
ท่านอาจารย์หลวงชำนาญเนติศาสตร์เป็นคนมีน้ำใจดี และไม่ตระหนี่คะแนน ดังนั้นในวิชากฎหมายครอบครัวที่อาจารย์หลวงชำนาญเนติศาสตร์เป็นผู้สอน จึงแทบไม่มีใครสอบตก และมีแต่คนสอบได้คะแนนดีทั้งนั้น ผมเองสอบวิชานี้ได้ถึง 98 คะแนนจากคะแนนเต็ม 100 คะแนน
แตกต่างกับท่านอาจารย์หลวงสาระนัยประสาธน์ ซึ่งสอนวิชากฎหมายล้มละลาย ในบางปีก่อนหน้าที่ผมจะเข้าเรียน นักศึกษารุ่นพี่ๆ สอบตกยกชั้นกันเป็นประจำ แต่ละปีมีผู้สอบกฎหมายล้มละลายได้ไม่กี่คนเท่านั้น
อาจารย์หลวงสาระนัยประสาธน์ได้ชื่อว่าเค็มและเข้มคะแนน คือถ้าผิดธงเป็นอันตก ถูกธงแต่เหตุผลไม่ดีก็ตกหรือเกือบตก ถ้าถูกธงและเหตุผลดีก็ได้ไม่เกิน 70 คะแนน ในบางปีมีข่าวเล่าลือกันว่านักศึกษาหลายคนที่เรียนซ้ำขึ้นปีที่แปดแล้วยังตกกฎหมายล้มละลายอยู่ ได้ไปกราบเรียนท่านอาจารย์ว่าขอให้ช่วยผ่อนปรนเพราะสอบตกมาหลายปีแล้ว คำตอบก็คือสอบตกอีกสักปีหนึ่งก็ไม่เห็นเป็นไร และถ้าใครไปหาบอกกล่าวลักษณะนี้ก็เป็นที่รู้กันว่าจะต้องสอบตกทุกคน เพราะอาจารย์หลวงสาระนัยประสาธน์นั้นท่านถือว่านักกฎหมายไม่ควรจะเป็นนักวิ่งเต้น เมื่อวิ่งเต้นก็ไม่ควรเป็นนักกฎหมาย จึงเอาเป็นตกไปเลย
นอกจากนั้นก็ต้องเรียนวิชาพื้นฐานทางภาษาอีกด้วยคือวิชาภาษาอังกฤษ แต่เป็นภาษาอังกฤษในวิชาชีพกฎหมาย ซึ่งเป็นวิชาเฉพาะและมีความหมายเฉพาะด้วย
การเรียนในชั้นปีที่ 3 หรือการเรียนกฎหมายปีที่ 2 จะเป็นการเรียนกฎหมายหลายเรื่อง และวิชาการใช้กฎหมายเป็นหลัก หรือที่เรียกกันว่ากฎหมายวิธีพิจารณาความ เช่น ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง หรือประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
ส่วนชั้นปีที่ 4 หรือการเรียนกฎหมายปีที่ 3 จะเป็นการเรียนกฎหมายเฉพาะ เช่น รัฐธรรมนูญ กฎหมายล้มละลาย เป็นต้น.
โปรดติดตามตอนที่ 60 “ติวเตอร์กฎหมายจำเป็น ตอน 1” ในวันศุกร์ที่ 28 กันยายน 2550