.
ข่าวที่น่ายินดีในฤดูกาลประกาศผลสอบเข้ามหาวิทยาลัยปีนี้ คือผู้สอบได้คะแนนสูงสุดหลายคนต่างพูดว่า พวกเขาเป็นเด็กกิจกรรม หลายคนบอกว่าไม่ได้คาดคิดว่าจะได้คะแนนสูงสุด แต่ทุกคนก็ยอมรับว่าต้องไปเรียนกวดวิชา
เราพูดถึงการเรียนโดยยึดเด็กเป็นศูนย์กลางมานาน แต่ข้อเท็จจริงก็คือเด็กส่วนใหญ่ก็ไปเรียนพิเศษ การเรียนพิเศษนั้นเป็นการสอนโดยมีครูเป็นศูนย์กลางอย่างแน่นอน ผมจึงสงสัยว่า การเอาครูเป็นศูนย์กลางกับการเอาเด็กเป็นศูนย์กลางนี้ อย่างไหนจะดีกว่ากัน
การเรียนโดยเด็กเป็นศูนย์กลางอย่างแท้จริงที่ผมรู้จัก ไม่ใช่การเรียนในห้องเรียน แต่เป็นการทำกิจกรรม และการเล่น จะเป็นการเล่นกีฬา เล่นดนตรี หรือเล่นละครก็ได้ การเรียนที่เด็กเป็นศูนย์กลางอีกอย่างหนึ่งก็คือ ศิลปศึกษา สรุปว่าการเรียนอะไรก็ตามที่เด็กต้องทำเอง นั่นเป็นการเรียนที่มีเด็กเป็นศูนย์กลางทั้งสิ้น
การยึดเด็กเป็นศูนย์กลางนี้ มีการพูดกันมากกว่าการทำ เหตุที่การเรียนแบบนี้เป็นไปได้ยาก ก็เพราะตารางสอนเน้นการเรียนแบบบรรยายในห้องเรียนเสียจนไม่มีเวลาทำกิจกรรม
สมัยผมเรียนอยู่ ม.3 มีครูฝึกสอนจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมาสอนเรา ชื่อครูบำรุงสุข สีหอำไพ พวกเราสนุกกับการเรียนกับครูมาก เพราะครูให้เราทำหนังสือพิมพ์เล่นกัน เราแต่งเรื่องวาดรูปกันสนุก การเรียนแบบนี้มีน้อย แต่พวกผมก็ยังได้วาดรูปปั้นดิน และเล่นดนตรี เล่นกีฬา สรุปว่าในวันหนึ่งๆ เราเรียน 5 ชั่วโมง เล่นดนตรีและกีฬาอีก 5 ชั่วโมง นับว่าสมดุลดี
การจัดกิจกรรมเพื่อการเรียนรู้ จะต้องใช้เวลาเตรียมการมาก และต้องมีเวลาพอ กิจกรรมที่ทำจะเป็นครั้งละชั่วโมงหรือมากกว่านั้นก็ได้ โรงเรียนส่วนมากมักจะมีการพานักเรียนออกไปทัศนศึกษา นั่นก็เป็นกิจกรรมประเภทหนึ่งที่ทำได้ง่ายที่สุด การจัดละครเป็นการใช้เวลามาก แต่ก็ได้ผล ปีที่แล้วครูกับนักเรียนที่โรงเรียนจัดละครพระราชนิพนธ์ ร. 6 เรื่องกลแตก เตรียมงานซ้อมกันร่วม 3 เดือน มีเด็กร่วมงาน เขียนฉาก จัดเสียงแสง ทำสูจิบัตร ขายตั๋วรวมแล้วร้อยกว่าคน ทุกคนประทับใจมาก การได้จัดละครนี้เป็นความทรงจำที่ดี สมัยผมเด็กๆ เรามีโอกาสได้จัดละครปีละ 2 ครั้ง คือในงานภายในคณะครั้งหนึ่ง และงานโรงเรียนครั้งหนึ่ง
ละครงานโรงเรียนเป็นมหกรรม เพราะแสดงกันกลางสนาม ถ้าเป็นการรบก็มีม้าจริงๆ มีกำแพงสูง มีการสู้กันเหมือนจริง ถ้าเป็นเรื่องฝรั่ง เช่น กรีก หรือโรมันก็ต้องทำรถศึกใช้ม้าลาก
การได้ทำอะไรเองเป็นการเรียนรู้การจัดการ การทำงานร่วมกัน ถ้าเราอยากให้มีกิจกรรมการเรียนรู้มากขึ้น ก็น่าจะมุ่งไปที่การเปลี่ยนตารางสอนเสียก่อน เช่น ในหนึ่งอาทิตย์ให้มีสักวัน เช่น วันศุกร์ว่างไว้
ที่วชิราวุธวิทยาลัยมีการเรียนรู้โดยมีกิจกรรมเป็นฐานหลายอย่าง เช่น มีศูนย์ขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง มีการทำหนังสั้นๆ โดยมีนักเรียนเขียนบท กำกับการแสดง ถ่ายหนัง มีครูเป็นผู้แสดงร่วมกับเด็ก การทำหนังสั้นๆ และต่อไปจะมีหนังยาวเป็นกิจกรรมที่สนุกสนานมาก สังเกตว่าเด็กสนใจเอาใจใส่มาก เพราะเขาคิดเองทำเอง และนำออกฉายโดยได้รับการติชมผลงานจากเพื่อนๆ อีกด้วย
กิจกรรมที่โรงเรียนควรส่งเสริมอีกด้านหนึ่งคือ การเรียนรู้ทางการเมือง แต่ไม่ใช่การมีการเลือกตั้งกรรมการโรงเรียน หากเป็นการให้เด็กๆ ได้รับรู้ถึงปัญหาทางสังคม เศรษฐกิจ การเมืองที่ครั้งหนึ่งเราเคยคิดว่าเป็นเรื่องของผู้ใหญ่ ไม่ใช่เรื่องของเด็ก
ผมเคยนำซีดีเกี่ยวกับชีวิตชาวบ้านปากมูล และข้อขัดแย้งต่างๆ มาฉายให้นักเรียนดู เมื่อมีชาวบ้านปากมูลตัวจริงเข้ามาในโรงเรียน นักเรียนตื่นเต้นมากเพราะได้สอบถามชาวบ้าน ผลที่ได้ก็คือ เด็กๆ ได้รับรู้ความทุกข์ ความเดือดร้อนของชาวบ้าน พวกเขามีทัศนคติที่ดีต่อคนยากคนจน
กิจกรรมอีกด้านหนึ่งที่จัดได้ภายในโรงเรียนคือ การรักษาสิ่งแวดล้อม รวมไปถึงการทำกิจกรรม 5 ส. ซึ่งทำควบคู่กันไปได้ ที่วชิราวุธวิทยาลัยโชคดี มีพื้นที่ 100 ไร่ มีต้นไม้ มีนก มีสระน้ำกว้างใหญ่ สิ่งแวดล้อมจึงดี ภายในห้ามรถเข้า ให้เฉพาะรถจักรยานเท่านั้น
ทุกโรงเรียนสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่น่าสนใจได้ เด็กๆ ควรได้ทำอะไรอยู่นอกห้องเรียน 3 ชั่วโมงเป็นอย่างน้อย แทนที่จะนั่งอยู่หน้าจอคอมพิวเตอร์วันละหลายๆ ชั่วโมง
หากโรงเรียนใดมีกิจกรรมแยะๆ เท่ากับมีการเรียนรู้โดยเด็กเป็นศูนย์กลางโดยอัตโนมัติแล้ว การสอนในห้องจะเน้นการบรรยายก็ได้ไม่เสียหายอะไร
เด็กเรียนเก่งที่ทำกิจกรรมด้วย มักมีสุขภาพจิตดี ไม่คับแคบ เห็นแก่ตัว ผมดีใจที่เด็กเก่งในสมัยนี้ชอบทำกิจกรรม
ข่าวที่น่ายินดีในฤดูกาลประกาศผลสอบเข้ามหาวิทยาลัยปีนี้ คือผู้สอบได้คะแนนสูงสุดหลายคนต่างพูดว่า พวกเขาเป็นเด็กกิจกรรม หลายคนบอกว่าไม่ได้คาดคิดว่าจะได้คะแนนสูงสุด แต่ทุกคนก็ยอมรับว่าต้องไปเรียนกวดวิชา
เราพูดถึงการเรียนโดยยึดเด็กเป็นศูนย์กลางมานาน แต่ข้อเท็จจริงก็คือเด็กส่วนใหญ่ก็ไปเรียนพิเศษ การเรียนพิเศษนั้นเป็นการสอนโดยมีครูเป็นศูนย์กลางอย่างแน่นอน ผมจึงสงสัยว่า การเอาครูเป็นศูนย์กลางกับการเอาเด็กเป็นศูนย์กลางนี้ อย่างไหนจะดีกว่ากัน
การเรียนโดยเด็กเป็นศูนย์กลางอย่างแท้จริงที่ผมรู้จัก ไม่ใช่การเรียนในห้องเรียน แต่เป็นการทำกิจกรรม และการเล่น จะเป็นการเล่นกีฬา เล่นดนตรี หรือเล่นละครก็ได้ การเรียนที่เด็กเป็นศูนย์กลางอีกอย่างหนึ่งก็คือ ศิลปศึกษา สรุปว่าการเรียนอะไรก็ตามที่เด็กต้องทำเอง นั่นเป็นการเรียนที่มีเด็กเป็นศูนย์กลางทั้งสิ้น
การยึดเด็กเป็นศูนย์กลางนี้ มีการพูดกันมากกว่าการทำ เหตุที่การเรียนแบบนี้เป็นไปได้ยาก ก็เพราะตารางสอนเน้นการเรียนแบบบรรยายในห้องเรียนเสียจนไม่มีเวลาทำกิจกรรม
สมัยผมเรียนอยู่ ม.3 มีครูฝึกสอนจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมาสอนเรา ชื่อครูบำรุงสุข สีหอำไพ พวกเราสนุกกับการเรียนกับครูมาก เพราะครูให้เราทำหนังสือพิมพ์เล่นกัน เราแต่งเรื่องวาดรูปกันสนุก การเรียนแบบนี้มีน้อย แต่พวกผมก็ยังได้วาดรูปปั้นดิน และเล่นดนตรี เล่นกีฬา สรุปว่าในวันหนึ่งๆ เราเรียน 5 ชั่วโมง เล่นดนตรีและกีฬาอีก 5 ชั่วโมง นับว่าสมดุลดี
การจัดกิจกรรมเพื่อการเรียนรู้ จะต้องใช้เวลาเตรียมการมาก และต้องมีเวลาพอ กิจกรรมที่ทำจะเป็นครั้งละชั่วโมงหรือมากกว่านั้นก็ได้ โรงเรียนส่วนมากมักจะมีการพานักเรียนออกไปทัศนศึกษา นั่นก็เป็นกิจกรรมประเภทหนึ่งที่ทำได้ง่ายที่สุด การจัดละครเป็นการใช้เวลามาก แต่ก็ได้ผล ปีที่แล้วครูกับนักเรียนที่โรงเรียนจัดละครพระราชนิพนธ์ ร. 6 เรื่องกลแตก เตรียมงานซ้อมกันร่วม 3 เดือน มีเด็กร่วมงาน เขียนฉาก จัดเสียงแสง ทำสูจิบัตร ขายตั๋วรวมแล้วร้อยกว่าคน ทุกคนประทับใจมาก การได้จัดละครนี้เป็นความทรงจำที่ดี สมัยผมเด็กๆ เรามีโอกาสได้จัดละครปีละ 2 ครั้ง คือในงานภายในคณะครั้งหนึ่ง และงานโรงเรียนครั้งหนึ่ง
ละครงานโรงเรียนเป็นมหกรรม เพราะแสดงกันกลางสนาม ถ้าเป็นการรบก็มีม้าจริงๆ มีกำแพงสูง มีการสู้กันเหมือนจริง ถ้าเป็นเรื่องฝรั่ง เช่น กรีก หรือโรมันก็ต้องทำรถศึกใช้ม้าลาก
การได้ทำอะไรเองเป็นการเรียนรู้การจัดการ การทำงานร่วมกัน ถ้าเราอยากให้มีกิจกรรมการเรียนรู้มากขึ้น ก็น่าจะมุ่งไปที่การเปลี่ยนตารางสอนเสียก่อน เช่น ในหนึ่งอาทิตย์ให้มีสักวัน เช่น วันศุกร์ว่างไว้
ที่วชิราวุธวิทยาลัยมีการเรียนรู้โดยมีกิจกรรมเป็นฐานหลายอย่าง เช่น มีศูนย์ขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง มีการทำหนังสั้นๆ โดยมีนักเรียนเขียนบท กำกับการแสดง ถ่ายหนัง มีครูเป็นผู้แสดงร่วมกับเด็ก การทำหนังสั้นๆ และต่อไปจะมีหนังยาวเป็นกิจกรรมที่สนุกสนานมาก สังเกตว่าเด็กสนใจเอาใจใส่มาก เพราะเขาคิดเองทำเอง และนำออกฉายโดยได้รับการติชมผลงานจากเพื่อนๆ อีกด้วย
กิจกรรมที่โรงเรียนควรส่งเสริมอีกด้านหนึ่งคือ การเรียนรู้ทางการเมือง แต่ไม่ใช่การมีการเลือกตั้งกรรมการโรงเรียน หากเป็นการให้เด็กๆ ได้รับรู้ถึงปัญหาทางสังคม เศรษฐกิจ การเมืองที่ครั้งหนึ่งเราเคยคิดว่าเป็นเรื่องของผู้ใหญ่ ไม่ใช่เรื่องของเด็ก
ผมเคยนำซีดีเกี่ยวกับชีวิตชาวบ้านปากมูล และข้อขัดแย้งต่างๆ มาฉายให้นักเรียนดู เมื่อมีชาวบ้านปากมูลตัวจริงเข้ามาในโรงเรียน นักเรียนตื่นเต้นมากเพราะได้สอบถามชาวบ้าน ผลที่ได้ก็คือ เด็กๆ ได้รับรู้ความทุกข์ ความเดือดร้อนของชาวบ้าน พวกเขามีทัศนคติที่ดีต่อคนยากคนจน
กิจกรรมอีกด้านหนึ่งที่จัดได้ภายในโรงเรียนคือ การรักษาสิ่งแวดล้อม รวมไปถึงการทำกิจกรรม 5 ส. ซึ่งทำควบคู่กันไปได้ ที่วชิราวุธวิทยาลัยโชคดี มีพื้นที่ 100 ไร่ มีต้นไม้ มีนก มีสระน้ำกว้างใหญ่ สิ่งแวดล้อมจึงดี ภายในห้ามรถเข้า ให้เฉพาะรถจักรยานเท่านั้น
ทุกโรงเรียนสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่น่าสนใจได้ เด็กๆ ควรได้ทำอะไรอยู่นอกห้องเรียน 3 ชั่วโมงเป็นอย่างน้อย แทนที่จะนั่งอยู่หน้าจอคอมพิวเตอร์วันละหลายๆ ชั่วโมง
หากโรงเรียนใดมีกิจกรรมแยะๆ เท่ากับมีการเรียนรู้โดยเด็กเป็นศูนย์กลางโดยอัตโนมัติแล้ว การสอนในห้องจะเน้นการบรรยายก็ได้ไม่เสียหายอะไร
เด็กเรียนเก่งที่ทำกิจกรรมด้วย มักมีสุขภาพจิตดี ไม่คับแคบ เห็นแก่ตัว ผมดีใจที่เด็กเก่งในสมัยนี้ชอบทำกิจกรรม