วันนี้ผมจะเขียนเบาๆ ท่านผู้อ่านที่ชอบหนักๆ โปรดไปต่อยอด ขยายผลเอาเอง
ผมติดใจนักเขียนอเมริกันคนหนึ่งชื่อ William Wegman ความจริงเขาเป็นศิลปินภาพถ่าย เขียนเรื่องเกี่ยวกับหมา ศิลปะ และนิทานเด็กๆ มีเล่มหนึ่งที่เขาใช้สอนปูพื้นคณิตศาสตร์ให้เด็กๆ ชื่อเรื่องว่า Triangle, Square,Circle
ในอนาคต ผมอยากเขียนเรื่อง Triangle , Square, and Circle in Thai Politics ให้ฝรั่งอ่าน
ตอนนี้ถือโอกาสพักสมอง เขียนเรื่องสามเหลี่ยมสี่เหลี่ยม และวงกลม ในการเมืองไทย เล่นๆ แก้เซ็งไปพลางก่อน
พวกเราเคยเห็นและคุ้นเคยกับ 3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมกันทุกคน แต่เวลาเห็นภาพรวมหรือภาพสำเร็จ หลายคนคงไม่ทันคิดว่า ใน3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมนั้นมันมีจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง ซ่อนอยู่แต่ละแห่ง พูดง่ายๆ จุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง ก็คือองค์ประกอบของ 3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมนั่นเอง
ฉันใดก็ฉันนั้น องค์ประกอบและพฤติกรรมในระบบการเมืองไทยก็เต็มไปด้วยจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง เพราะว่าจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง มันเคลื่อนไหวอยู่ตามกฎแห่งความเป็นอนิจจังและกาลเวลา รูป 3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมจะเปลี่ยนไปเรื่อยๆ ไม่คงสภาพ ช้าบ้าง เร็วบ้างแล้วแต่ปัจจัย
มาดูรูปกันก่อนดีไหม หรือจะให้ดีท่านหยิบดินสอมา 1 แท่ง กระดาษ 1 แผ่น ไม้บรรทัดกับวงเวียนอย่างละ 1 อัน มีจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง การเมืองไทยอะไรบ้างที่ท่านสนใจ รู้จักหรือคุ้นเคย ลองจับมันยัดลงไปหรือประกอบมันขึ้นมาเป็น3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยมและวงกลมดู สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น สิบตาเห็นไม่เท่ามือทำนะครับ
6 รูปข้างล่างนี้ ท่านจะ ดูไปแก้ไป ลดหรือเติม และเพิ่มตัวเลขสถิติ สัดส่วน ขนาดในเรื่องใดๆ ที่ท่านทราบดีลงไปก็ได้ หรือจะดูรูปเฉยๆ แค่หน้าเดียว แล้วไม่อ่านบทความต่อไปเลย ก็ไม่เป็นไร เมืองไทยมันก็แค่นี้แหละ อย่าไปคิดอะไรให้ปวดหัวเลย
ฐานรากได้แก่ประชาชนส่วนใหญ่
สามเหลี่ยมกับการเมืองไทย สามเหลี่ยมการเมืองไทยที่รู้จักกันมากที่สุด น่าจะเป็นพีระมิดแห่งชนชั้น หรือการแบ่งคนไทยออกตามฐานะ เป็น ชนชั้นสูง = H ชั้นกลาง=M ชั้นต่ำ = L หรือกลางต่ำ = LM ย่อมาจากภาษาฝรั่ง High Class, Middle Mid Class, Low Class, Lower Middle Class นั่นเอง
คนไทยที่ยากจน หมักหมมอมโรค ต่ำต้อยน้อยหน้า การศึกษาและความรู้น้อยเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ กระจายกันอยู่เป็นจุดๆ ที่ฐานรากต่ำสุดของประเทศไทย ท่านลองเอาดินสอมาทำจุดติดๆ กันตามแนวนอนราบ มากเข้าๆ ก็จะเป็นเส้นตรงทึบ จากจุดตรงกลางของเส้นลากเส้นตรงดิ่งที่มองไม่เห็นมีความยาวเท่ากับเส้นนอนขึ้นไป เมื่อถึงตรงปลายก็ทำจุดเอาไว้ นั่นก็คือ ชนชั้นสูงที่อยู่บนสุดของสังคมไทย ณ จุดยอดของสามเหลี่ยม ท่านจะลากเส้นตรงเฉียงลงมายังฐานทั้งสองข้าง เสร็จแล้วก็แบ่งสามเหลี่ยมจากยอดลงมาหาฐานด้วยเส้นขนาน ตามสัดส่วนของชนชั้นสูงหรือชนชั้นปกครองที่มีหยิบมือเดียว แล้วก็คนชั้นกลาง กลางต่ำและต่ำลดหลั่นกันมา เส้นที่เป็นจุดไข่มดแสดงว่ามีช่องว่างที่จะลอดหลุดสูงขึ้นไปหรือหล่นต่ำลงมา อธิบายได้ตามลูกศรชี้ขึ้นหรือชี้ลง ที่แสดงว่าปัจเจกหรือตัวบุคคลมีโอกาสก้าวหน้าขึ้นไปเป็นชนชั้นสูงหรือถอยหลังลงมาเป็นชนชั้นต่ำก็ได้ การศึกษา เงินและอำนาจเป็นปัจจัย แต่การเลื่อนชั้นสังคม (social mobility) นี้จะเป็นแบบตัวใครตัวมันมิใช่ทั้งชั้น นั่นคือภาพที่ 1
ภาพที่ 2 ท่านลองกลับหัวสามเหลี่ยมดู เพื่อแสดงให้เห็นถึงการกระจายรายได้หรือความเป็นธรรมในสังคมไทย คราวนี้ตัว L ก็หมายถึงรายได้หรือส่วนแบ่งความมั่งคั่งจากบ้านเมืองของคนชั้นล่างของประเทศ ที่ได้ส่วนแบ่งนิดเดียวเดียวไม่พออยู่พอกิน ในขณะที่ชนชั้นสูงหยิบมือเดียวกลับสวาปามเข้าไปจนกี่ชาติก็กินไม่หมด เพราะสังคมไทยเป็นแบบใครมือยาวสาวได้สาวเอา ตั้งแต่มีแผนพัฒนาการมาทั้งหมด 10 ฉบับและมีรัฐบาลมาโดยเฉพาะพ.ต.ท.ทักษิณ คนจนพากันจนลงๆ คนรวยพากันรวยขึ้นๆ ตัวอย่างเช่น ทักษิณกับผู้นำในพรรคมีเป็นแสนเป็นหมื่นล้าน ในขณะที่ชาวบ้านเงินพันก็ยังขาดมือเป็นประจำ ทั้งนี้เป็นเพราะเรามีการเมืองแบบรวมศูนย์รวบอำนาจเป็นทาสส่วนกลาง และระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมล้าหลังสุดโต่ง
ภาพที่ 3 ก็คือแนวโน้มเมื่อคนจนล่างสุดมีจำนวนมากขึ้นๆ ฐานร่างก็จะถ่างกว้างออกๆ ยอดสามเหลี่ยมก็จะทรุดลงๆไม่สามารถดำรงอยู่เช่นเดิมได้ ในที่สุดก็เกิดกลียุค อดอยากแย่งชิง สิ้นกฎหมาย ไร้ศีลธรรม นั่นก็คืออนาคต หากประเทศไทยยังติดอยู่ในกรอบความคิดเดิมและเดินทางสายเดิมอยู่ ไม่ยอมเปลี่ยนแปลง
สี่เหลี่ยมกับการเมืองไทย “สี่เหลี่ยมมันมีสี่ด้าน ไอ้คนหน้าด้าน ไอ้คนหน้าเหลี่ยม...” หากท่านนึกถึงเพลงคนหน้าเหลี่ยมขึ้นมา ผมไม่รู้จะห้ามอย่างไร
แต่ภาษาและความคิดของไทยกับฝรั่งต่างกัน เหลี่ยมหรือเล่ห์เหลี่ยมของเรา ต่างกับ Square ของฝรั่งซึ่งมีนัยว่า ถูกต้อง เที่ยงตรง ยุติธรรม เช่น square deal แปลว่าได้รับความยุติธรรม หรือต่อรองกันอย่างซื่อสัตย์ เป็นต้น
ขอให้ท่านเขียนรูปจัตุรัสด้วยเส้นตรงที่เท่ากันหมดทั้ง 4 ด้าน แล้วคิดเอาเองว่ามันดีกว่า 3 เหลี่ยมหรือไม่ แล้วผ่าตรงกลางด้วยกากบาทจนกลายเป็น 4 เหลี่ยม 4 กล่อง
เราจะใช้กล่อง 4 เหลี่ยมอธิบายการปกครองท้องถิ่นไทยแต่โบราณมาจนถึงปัจจุบัน และสรุปว่า ท้องถิ่นไม่เจริญ ประเทศจึงด้อยพัฒนา
ปัจจุบัน ส่วนกลางหรือกรุงเทพฯ แย่งเอาอำนาจทางเศรษฐกิจและการเมืองไปหมด โรงเรียน ระบบธุรกิจ ระบบราชการดูดเอาคนดีๆ เข้าไปส่วนกลางจนเกลี้ยง แล้วกระจายทีหลังตามอำเภอใจ ไม่คำนึงถึงภูมิลำเนาของใครทั้งสิ้น ท้องถิ่นจึงสร้าง รักษาและส่งเสริมคนดีๆ ของตนเอาไว้ใช้เองในภูมิลำเนาไม่ได้
มีศัพท์คำหนึ่งใช้กับสัตว์โบราณหรือความป่าเถื่อนล้าหลัง คือ คำว่า primate วิชาภูมิศาสตร์ยืมคำนี้มาใช้ และให้เกียรติประเทศไทยเป็นหนึ่ง Thailand is the most primate country in the world แปลว่าเป็นประเทศที่ primate ที่สุด ดูจากขนาดของเมืองที่ 2 ที่เล็กกว่าเมืองที่ 1 ในสัดส่วนหลายเท่าที่สุดในโลก
กฎหมายระเบียบบริหารราชการแผ่นดินและรัฐธรรมนูญทุกฉบับของไทย ไม่ตระหนักถึงความจริงข้อนี้ มักจะควบคุมมากกว่าที่จะส่งเสริมให้ท้องถิ่นมีอิสระในทางเศรษฐกิจ (รวมทั้งภาษี งบประมาณและการเงิน) และในทางการเมือง (รวมทั้งการสร้างและใช้บุคลากรของท้องถิ่นอย่างเหมาะสมตามความต้องการของแต่ละแห่ง) ท้องถิ่นจึงโตไม่ได้
ใน 4 เหลี่ยมทั้ง 4 กล่องนั้น เราลองใส่การปกครองท้องถิ่นแต่ละยุคคือ ยุคโบราณ (2394-2416) ยุครัฐชาติก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง (2416-2475) ยุคปัจจุบัน (2475-2549) และยุคอนาคต
แล้วพิจารณาดูว่าอำนาจหรือโครงสร้างในการตัดสินใจทางเศรษฐกิจและการเมืองมาจากข้างนอกในระดับสูงกว่า หรืออยู่ข้างในในระดับเดียวกัน
จะเห็นว่ากล่องของยุคปัจจุบันเป็นกล่องที่ด้อยที่สุดเพราะกรุงเทพฯ ครอบงำทุกอย่างหมด เป็นระบบรวมศูนย์-รวบอำนาจเป็นทาสส่วนกลางสมบูรณ์แบบ
สภานิติบัญญัติฯ และรัฐธรรมนูญของชนชั้นปกครองที่มีจิตวิญญาณอำนาจนิยมนั้น ไม่มีทางเคลื่อนการปกครองออกไปสู่กล่องอนาคตได้ นอกจากในตัวอักษรและสัญญาเรื่องการกระจายอำนาจอย่างลมๆ แล้งๆ
อนึ่ง ในยุคโลกาภิวัตน์เขาเลิกพูดถึงเรื่อง decentralization หรือการกระจายอำนาจกันมากว่า 20 ปีแล้ว เขาพูดแต่เรื่อง devolution , empowerment และ participation คือ การคืนอำนาจ การส่งเสริมความสามารถ และการมีส่วนร่วม แต่เรายังพากันงมโข่งอยู่
การปกครองท้องถิ่นอนาคต อำนาจในการใช้ทรัพยากรมนุษย์คือการแต่งตั้ง เลื่อนยศปลดย้ายต้องอยู่ในมือของประชาชน รวมทั้งการที่จะส่งใครเข้าไปเป็นใหญ่ในกรุงเทพฯ ด้วย
ส่วนการตัดสินใจทางเศรษฐกิจจะต้องใช้ข้อมูลและการตัดสินใจร่วมกับตลาดระดับประเทศและตลาดโลก จึงจะไม่ซ้ำซ้อน หมดเปลือง ร่วมมือและแข่งขันได้
หากไม่ทำลายระบบรวมศูนย์-รวบอำนาจ-เป็นทาสส่วนกลาง เมืองไทยไม่มีวันเจริญ
วงกลมกับการเมืองไทย คนไทยได้ยินสวดอนิจจาวัฏสังขาราอยู่เป็นประจำ จึงเข้าใจความเป็นอนิจจัง (ของชีวิตและสังคม)ได้ดี เรื่อง วัฏจักรน้ำเน่า คือ การมีรัฐบาลและรัฐสภาแย่งกันกินแย่งกันโกง กับ วงจรอุบาทว์ คือ การที่ทหารเข้ามายึดอำนาจการปกครองเป็นครั้งคราว ในรูปที่ 5 จึงไม่ต้องอธิบายอะไร วงกลมรูปที่ 6 ต้องอธิบายเล็กน้อยว่า ระบบการปกครองและกฎหมายนั้นไม่สามารถสร้างประชาธิปไตยได้ในตัวมันเอง ประชาธิปไตยจะต้องมีอยู่ก่อนในความคิด ความเชื่อและอุดมการณ์ของคนในสังคม ว่าบุคคลมีความเท่าเทียมกัน ศักด์ศรีความเป็นมนุษย์ของคนจนไม่ด้อยกว่าคนมี การปกครองตนเองดีกว่าการปกครองโดยคนอื่น ฯลฯ และวิถีชีวิตประจำวัน ความประพฤติและการตัดสินใจของคนในสังคม ในโรงเรียน ในบริษัท ในสมาคม ในสำนักงาน ในสถานที่ราชการเป็นไปตามหลักของเสรีภาพ เหตุผลและการรับฟังความคิดเห็น ฯลฯ ประเทศจึงจะพัฒนาระบอบการปกครองเป็นประชาธิปไตยขึ้นมาอย่างแท้จริงได้ จะเห็นได้ว่าอนาคตประชาธิปไตยของไทยยังอยู่ไกล เพราะจะต้องไปวนเวียนอยู่ในรูปที่ 5 เสียก่อน
ผมได้รับโทรศัพท์และข้อเขียน 16 ชิ้นจากพลโทฤกษ์ดี ชาติอุทิศ ที่ 1 จปร.หลังพล.ต.จำลอง และได้ช่วยพล.ต.จำลองปล่อยยักษ์ทักษิณออกจากขวด พลโทฤกษ์ดีย้ำว่าผู้นำไทยทั้งทหารพลเรือนและนักการเมืองยังไม่มีความสามารถและขาดความเข้าใจเรื่องประชาธิปไตยในระบบรัฐสภา
สัปดาห์ที่แล้วได้ข่าวเพื่อนผู้มีอันจะกิน ผู้มีความเป็นคนไทยทุกกระเบียดนิ้ว ได้ตัดสินใจอพยพครอบครัวไปอยู่เมืองนอก เพราะเขาไม่อยากให้ลูกเติบโตในสังคมที่ไม่มีกฎหมายอย่างประเทศไทย
แหม ทำไมถึงดูถูก สนช. คมช. และครม.ถึงเพียงนี้ อนาคตของเมืองไทยจะอยู่แค่วงกลมที่ 5 กับ สามเหลี่ยมที่ 3 เท่านั้น จริงหรือ
แต่ที่จริงแน่ๆ ก็คือสัจธรรมที่ว่า เราจะใช้อำนาจเผด็จการมาสร้างประชาธิปไตยไม่ได้ เราต้องรีบเร่งสร้างวงกลมที่ 6 และ 4 เหลี่ยมแห่งอนาคต
ผมว่าฤกษ์ดีพูดถูก และเพื่อนผมตัดสินใจไม่ผิด ที่ไม่อยากคอยประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขไปถึงชาติหน้า
ผมติดใจนักเขียนอเมริกันคนหนึ่งชื่อ William Wegman ความจริงเขาเป็นศิลปินภาพถ่าย เขียนเรื่องเกี่ยวกับหมา ศิลปะ และนิทานเด็กๆ มีเล่มหนึ่งที่เขาใช้สอนปูพื้นคณิตศาสตร์ให้เด็กๆ ชื่อเรื่องว่า Triangle, Square,Circle
ในอนาคต ผมอยากเขียนเรื่อง Triangle , Square, and Circle in Thai Politics ให้ฝรั่งอ่าน
ตอนนี้ถือโอกาสพักสมอง เขียนเรื่องสามเหลี่ยมสี่เหลี่ยม และวงกลม ในการเมืองไทย เล่นๆ แก้เซ็งไปพลางก่อน
พวกเราเคยเห็นและคุ้นเคยกับ 3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมกันทุกคน แต่เวลาเห็นภาพรวมหรือภาพสำเร็จ หลายคนคงไม่ทันคิดว่า ใน3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมนั้นมันมีจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง ซ่อนอยู่แต่ละแห่ง พูดง่ายๆ จุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง ก็คือองค์ประกอบของ 3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมนั่นเอง
ฉันใดก็ฉันนั้น องค์ประกอบและพฤติกรรมในระบบการเมืองไทยก็เต็มไปด้วยจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง เพราะว่าจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง มันเคลื่อนไหวอยู่ตามกฎแห่งความเป็นอนิจจังและกาลเวลา รูป 3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยม และวงกลมจะเปลี่ยนไปเรื่อยๆ ไม่คงสภาพ ช้าบ้าง เร็วบ้างแล้วแต่ปัจจัย
มาดูรูปกันก่อนดีไหม หรือจะให้ดีท่านหยิบดินสอมา 1 แท่ง กระดาษ 1 แผ่น ไม้บรรทัดกับวงเวียนอย่างละ 1 อัน มีจุด เส้น มุม ขอบ และโค้ง การเมืองไทยอะไรบ้างที่ท่านสนใจ รู้จักหรือคุ้นเคย ลองจับมันยัดลงไปหรือประกอบมันขึ้นมาเป็น3 เหลี่ยม 4 เหลี่ยมและวงกลมดู สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น สิบตาเห็นไม่เท่ามือทำนะครับ
6 รูปข้างล่างนี้ ท่านจะ ดูไปแก้ไป ลดหรือเติม และเพิ่มตัวเลขสถิติ สัดส่วน ขนาดในเรื่องใดๆ ที่ท่านทราบดีลงไปก็ได้ หรือจะดูรูปเฉยๆ แค่หน้าเดียว แล้วไม่อ่านบทความต่อไปเลย ก็ไม่เป็นไร เมืองไทยมันก็แค่นี้แหละ อย่าไปคิดอะไรให้ปวดหัวเลย
ฐานรากได้แก่ประชาชนส่วนใหญ่
สามเหลี่ยมกับการเมืองไทย สามเหลี่ยมการเมืองไทยที่รู้จักกันมากที่สุด น่าจะเป็นพีระมิดแห่งชนชั้น หรือการแบ่งคนไทยออกตามฐานะ เป็น ชนชั้นสูง = H ชั้นกลาง=M ชั้นต่ำ = L หรือกลางต่ำ = LM ย่อมาจากภาษาฝรั่ง High Class, Middle Mid Class, Low Class, Lower Middle Class นั่นเอง
คนไทยที่ยากจน หมักหมมอมโรค ต่ำต้อยน้อยหน้า การศึกษาและความรู้น้อยเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ กระจายกันอยู่เป็นจุดๆ ที่ฐานรากต่ำสุดของประเทศไทย ท่านลองเอาดินสอมาทำจุดติดๆ กันตามแนวนอนราบ มากเข้าๆ ก็จะเป็นเส้นตรงทึบ จากจุดตรงกลางของเส้นลากเส้นตรงดิ่งที่มองไม่เห็นมีความยาวเท่ากับเส้นนอนขึ้นไป เมื่อถึงตรงปลายก็ทำจุดเอาไว้ นั่นก็คือ ชนชั้นสูงที่อยู่บนสุดของสังคมไทย ณ จุดยอดของสามเหลี่ยม ท่านจะลากเส้นตรงเฉียงลงมายังฐานทั้งสองข้าง เสร็จแล้วก็แบ่งสามเหลี่ยมจากยอดลงมาหาฐานด้วยเส้นขนาน ตามสัดส่วนของชนชั้นสูงหรือชนชั้นปกครองที่มีหยิบมือเดียว แล้วก็คนชั้นกลาง กลางต่ำและต่ำลดหลั่นกันมา เส้นที่เป็นจุดไข่มดแสดงว่ามีช่องว่างที่จะลอดหลุดสูงขึ้นไปหรือหล่นต่ำลงมา อธิบายได้ตามลูกศรชี้ขึ้นหรือชี้ลง ที่แสดงว่าปัจเจกหรือตัวบุคคลมีโอกาสก้าวหน้าขึ้นไปเป็นชนชั้นสูงหรือถอยหลังลงมาเป็นชนชั้นต่ำก็ได้ การศึกษา เงินและอำนาจเป็นปัจจัย แต่การเลื่อนชั้นสังคม (social mobility) นี้จะเป็นแบบตัวใครตัวมันมิใช่ทั้งชั้น นั่นคือภาพที่ 1
ภาพที่ 2 ท่านลองกลับหัวสามเหลี่ยมดู เพื่อแสดงให้เห็นถึงการกระจายรายได้หรือความเป็นธรรมในสังคมไทย คราวนี้ตัว L ก็หมายถึงรายได้หรือส่วนแบ่งความมั่งคั่งจากบ้านเมืองของคนชั้นล่างของประเทศ ที่ได้ส่วนแบ่งนิดเดียวเดียวไม่พออยู่พอกิน ในขณะที่ชนชั้นสูงหยิบมือเดียวกลับสวาปามเข้าไปจนกี่ชาติก็กินไม่หมด เพราะสังคมไทยเป็นแบบใครมือยาวสาวได้สาวเอา ตั้งแต่มีแผนพัฒนาการมาทั้งหมด 10 ฉบับและมีรัฐบาลมาโดยเฉพาะพ.ต.ท.ทักษิณ คนจนพากันจนลงๆ คนรวยพากันรวยขึ้นๆ ตัวอย่างเช่น ทักษิณกับผู้นำในพรรคมีเป็นแสนเป็นหมื่นล้าน ในขณะที่ชาวบ้านเงินพันก็ยังขาดมือเป็นประจำ ทั้งนี้เป็นเพราะเรามีการเมืองแบบรวมศูนย์รวบอำนาจเป็นทาสส่วนกลาง และระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมล้าหลังสุดโต่ง
ภาพที่ 3 ก็คือแนวโน้มเมื่อคนจนล่างสุดมีจำนวนมากขึ้นๆ ฐานร่างก็จะถ่างกว้างออกๆ ยอดสามเหลี่ยมก็จะทรุดลงๆไม่สามารถดำรงอยู่เช่นเดิมได้ ในที่สุดก็เกิดกลียุค อดอยากแย่งชิง สิ้นกฎหมาย ไร้ศีลธรรม นั่นก็คืออนาคต หากประเทศไทยยังติดอยู่ในกรอบความคิดเดิมและเดินทางสายเดิมอยู่ ไม่ยอมเปลี่ยนแปลง
สี่เหลี่ยมกับการเมืองไทย “สี่เหลี่ยมมันมีสี่ด้าน ไอ้คนหน้าด้าน ไอ้คนหน้าเหลี่ยม...” หากท่านนึกถึงเพลงคนหน้าเหลี่ยมขึ้นมา ผมไม่รู้จะห้ามอย่างไร
แต่ภาษาและความคิดของไทยกับฝรั่งต่างกัน เหลี่ยมหรือเล่ห์เหลี่ยมของเรา ต่างกับ Square ของฝรั่งซึ่งมีนัยว่า ถูกต้อง เที่ยงตรง ยุติธรรม เช่น square deal แปลว่าได้รับความยุติธรรม หรือต่อรองกันอย่างซื่อสัตย์ เป็นต้น
ขอให้ท่านเขียนรูปจัตุรัสด้วยเส้นตรงที่เท่ากันหมดทั้ง 4 ด้าน แล้วคิดเอาเองว่ามันดีกว่า 3 เหลี่ยมหรือไม่ แล้วผ่าตรงกลางด้วยกากบาทจนกลายเป็น 4 เหลี่ยม 4 กล่อง
เราจะใช้กล่อง 4 เหลี่ยมอธิบายการปกครองท้องถิ่นไทยแต่โบราณมาจนถึงปัจจุบัน และสรุปว่า ท้องถิ่นไม่เจริญ ประเทศจึงด้อยพัฒนา
ปัจจุบัน ส่วนกลางหรือกรุงเทพฯ แย่งเอาอำนาจทางเศรษฐกิจและการเมืองไปหมด โรงเรียน ระบบธุรกิจ ระบบราชการดูดเอาคนดีๆ เข้าไปส่วนกลางจนเกลี้ยง แล้วกระจายทีหลังตามอำเภอใจ ไม่คำนึงถึงภูมิลำเนาของใครทั้งสิ้น ท้องถิ่นจึงสร้าง รักษาและส่งเสริมคนดีๆ ของตนเอาไว้ใช้เองในภูมิลำเนาไม่ได้
มีศัพท์คำหนึ่งใช้กับสัตว์โบราณหรือความป่าเถื่อนล้าหลัง คือ คำว่า primate วิชาภูมิศาสตร์ยืมคำนี้มาใช้ และให้เกียรติประเทศไทยเป็นหนึ่ง Thailand is the most primate country in the world แปลว่าเป็นประเทศที่ primate ที่สุด ดูจากขนาดของเมืองที่ 2 ที่เล็กกว่าเมืองที่ 1 ในสัดส่วนหลายเท่าที่สุดในโลก
กฎหมายระเบียบบริหารราชการแผ่นดินและรัฐธรรมนูญทุกฉบับของไทย ไม่ตระหนักถึงความจริงข้อนี้ มักจะควบคุมมากกว่าที่จะส่งเสริมให้ท้องถิ่นมีอิสระในทางเศรษฐกิจ (รวมทั้งภาษี งบประมาณและการเงิน) และในทางการเมือง (รวมทั้งการสร้างและใช้บุคลากรของท้องถิ่นอย่างเหมาะสมตามความต้องการของแต่ละแห่ง) ท้องถิ่นจึงโตไม่ได้
ใน 4 เหลี่ยมทั้ง 4 กล่องนั้น เราลองใส่การปกครองท้องถิ่นแต่ละยุคคือ ยุคโบราณ (2394-2416) ยุครัฐชาติก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง (2416-2475) ยุคปัจจุบัน (2475-2549) และยุคอนาคต
แล้วพิจารณาดูว่าอำนาจหรือโครงสร้างในการตัดสินใจทางเศรษฐกิจและการเมืองมาจากข้างนอกในระดับสูงกว่า หรืออยู่ข้างในในระดับเดียวกัน
จะเห็นว่ากล่องของยุคปัจจุบันเป็นกล่องที่ด้อยที่สุดเพราะกรุงเทพฯ ครอบงำทุกอย่างหมด เป็นระบบรวมศูนย์-รวบอำนาจเป็นทาสส่วนกลางสมบูรณ์แบบ
สภานิติบัญญัติฯ และรัฐธรรมนูญของชนชั้นปกครองที่มีจิตวิญญาณอำนาจนิยมนั้น ไม่มีทางเคลื่อนการปกครองออกไปสู่กล่องอนาคตได้ นอกจากในตัวอักษรและสัญญาเรื่องการกระจายอำนาจอย่างลมๆ แล้งๆ
อนึ่ง ในยุคโลกาภิวัตน์เขาเลิกพูดถึงเรื่อง decentralization หรือการกระจายอำนาจกันมากว่า 20 ปีแล้ว เขาพูดแต่เรื่อง devolution , empowerment และ participation คือ การคืนอำนาจ การส่งเสริมความสามารถ และการมีส่วนร่วม แต่เรายังพากันงมโข่งอยู่
การปกครองท้องถิ่นอนาคต อำนาจในการใช้ทรัพยากรมนุษย์คือการแต่งตั้ง เลื่อนยศปลดย้ายต้องอยู่ในมือของประชาชน รวมทั้งการที่จะส่งใครเข้าไปเป็นใหญ่ในกรุงเทพฯ ด้วย
ส่วนการตัดสินใจทางเศรษฐกิจจะต้องใช้ข้อมูลและการตัดสินใจร่วมกับตลาดระดับประเทศและตลาดโลก จึงจะไม่ซ้ำซ้อน หมดเปลือง ร่วมมือและแข่งขันได้
หากไม่ทำลายระบบรวมศูนย์-รวบอำนาจ-เป็นทาสส่วนกลาง เมืองไทยไม่มีวันเจริญ
วงกลมกับการเมืองไทย คนไทยได้ยินสวดอนิจจาวัฏสังขาราอยู่เป็นประจำ จึงเข้าใจความเป็นอนิจจัง (ของชีวิตและสังคม)ได้ดี เรื่อง วัฏจักรน้ำเน่า คือ การมีรัฐบาลและรัฐสภาแย่งกันกินแย่งกันโกง กับ วงจรอุบาทว์ คือ การที่ทหารเข้ามายึดอำนาจการปกครองเป็นครั้งคราว ในรูปที่ 5 จึงไม่ต้องอธิบายอะไร วงกลมรูปที่ 6 ต้องอธิบายเล็กน้อยว่า ระบบการปกครองและกฎหมายนั้นไม่สามารถสร้างประชาธิปไตยได้ในตัวมันเอง ประชาธิปไตยจะต้องมีอยู่ก่อนในความคิด ความเชื่อและอุดมการณ์ของคนในสังคม ว่าบุคคลมีความเท่าเทียมกัน ศักด์ศรีความเป็นมนุษย์ของคนจนไม่ด้อยกว่าคนมี การปกครองตนเองดีกว่าการปกครองโดยคนอื่น ฯลฯ และวิถีชีวิตประจำวัน ความประพฤติและการตัดสินใจของคนในสังคม ในโรงเรียน ในบริษัท ในสมาคม ในสำนักงาน ในสถานที่ราชการเป็นไปตามหลักของเสรีภาพ เหตุผลและการรับฟังความคิดเห็น ฯลฯ ประเทศจึงจะพัฒนาระบอบการปกครองเป็นประชาธิปไตยขึ้นมาอย่างแท้จริงได้ จะเห็นได้ว่าอนาคตประชาธิปไตยของไทยยังอยู่ไกล เพราะจะต้องไปวนเวียนอยู่ในรูปที่ 5 เสียก่อน
ผมได้รับโทรศัพท์และข้อเขียน 16 ชิ้นจากพลโทฤกษ์ดี ชาติอุทิศ ที่ 1 จปร.หลังพล.ต.จำลอง และได้ช่วยพล.ต.จำลองปล่อยยักษ์ทักษิณออกจากขวด พลโทฤกษ์ดีย้ำว่าผู้นำไทยทั้งทหารพลเรือนและนักการเมืองยังไม่มีความสามารถและขาดความเข้าใจเรื่องประชาธิปไตยในระบบรัฐสภา
สัปดาห์ที่แล้วได้ข่าวเพื่อนผู้มีอันจะกิน ผู้มีความเป็นคนไทยทุกกระเบียดนิ้ว ได้ตัดสินใจอพยพครอบครัวไปอยู่เมืองนอก เพราะเขาไม่อยากให้ลูกเติบโตในสังคมที่ไม่มีกฎหมายอย่างประเทศไทย
แหม ทำไมถึงดูถูก สนช. คมช. และครม.ถึงเพียงนี้ อนาคตของเมืองไทยจะอยู่แค่วงกลมที่ 5 กับ สามเหลี่ยมที่ 3 เท่านั้น จริงหรือ
แต่ที่จริงแน่ๆ ก็คือสัจธรรมที่ว่า เราจะใช้อำนาจเผด็จการมาสร้างประชาธิปไตยไม่ได้ เราต้องรีบเร่งสร้างวงกลมที่ 6 และ 4 เหลี่ยมแห่งอนาคต
ผมว่าฤกษ์ดีพูดถูก และเพื่อนผมตัดสินใจไม่ผิด ที่ไม่อยากคอยประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขไปถึงชาติหน้า
