ภายหลังการปฏิวัติของคณะราษฎรเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 รัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทยตราขึ้นเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2475 ถือเป็นรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว เหมือนฉบับปัจจุบันที่เพิ่งประกาศใช้เมื่อ 2 วันก่อน
ขณะนั้นคำว่า "รัฐธรรมนูญ" ยังไม่เกิด
จึงปรากฏชื่อว่า...
"ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน"
ระหว่างดำเนินการร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวร พระเจ้าบรม- วงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ขณะยังดำรงพระอิสริยยศเป็น ม.จ.วรรณไวทยากร วรวรรณ ที่บุคคลทั่วไปเรียกพระนามติดปากว่า "พระองค์วรรณ" ได้ทรงเสนอความคิดเห็นผ่านทางนสพ.ประชาชาติว่า คำว่า "ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน" ยืดยาวเกินไป จึงสมควรใช้คำที่สั้นกว่าแทน คือ...
"รัฐธรรมนูญ"
คณะอนุกรรมการร่างธรรมนูญการปกครองแผ่นดินของ สภาผู้แทนราษฎร และรัฐบาล เห็นชอบด้วย เพราะเป็นคำกะทัดรัด ได้ความตรงกับคำ "ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน" ซึ่งถ่ายทอด มาจากคำอังกฤษ และคำฝรั่งเศส ที่ว่า "Constitution" รัฐบาล จึงนำความกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงเห็นชอบด้วย
จึงใช้คำว่า "รัฐธรรมนูญ" นับแต่นั้นมา
ส่วนคำว่า "ธรรมนูญ" นั้นเกิดขึ้นตั้งแต่สมัยสมเด็จพระเอกา-ทศรฐ แห่งกรุงศรีอยุธยา โดยเป็นคำที่แผลงมาจากคำภาษาบาลีที่ว่า...
"ธมฺมานุญโญ"
อ่านว่า...
"ธัมมานุนโย"
อันมีที่มาจากพระคัมภีร์ธรรมศาสตร์
ต่อมา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงแผลงคำบาลี "ธมฺมานุญโญ" นั้นเสียใหม่เป็นภาษาไทยว่า...
"พระธรรมนูญ"
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงใช้คำว่า "พระธรรมนูญ" นี้ประกอบคำว่า "ศาล" ได้แก่ พระธรรมนูญศาล หัวเมือง ร.ศ. 114, พระธรรมนูญศาลทหารบก ร.ศ. 126, พระธรรมนูญ ศาลทหารเรือ ร.ศ. 127, พระธรรมนูญศาลยุติธรรม ร.ศ. 127 และ ฯลฯ หมายถึงกฎหมายว่าด้วยระเบียบการของศาลนั้นๆ คนไทย จึงรู้จักคำว่า "พระธรรมนูญ" มาหลายชั่วคนก่อนปี 2475 แล้ว
ราชบัณฑิตยสถานบรรจุคำว่า "ธรรมนูญ" ไว้ในพจนานุกรม โดยให้ความหมายว่า...
"ธรรมนูญ -- น. ชื่อกฎหมายว่าด้วยระเบียบการ"
เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน 2475 ขณะที่ยังมิได้มีผู้ใดตั้งศัพท์ไทยว่า "รัฐธรรมนูญ" เพื่อถ่ายทอดคำ "Constitution" นั้น คณะราษฎรจึงใช้คำว่า "ธรรมนูญ" ประกอบคำว่า "การปกครองแผ่นดิน" เพื่อให้คนไทยทั่วไปเข้าใจได้ง่ายๆ ว่า คือ "กฎหมายว่าด้วยระเบียบการปกครองแผ่นดิน" นั่นเอง
รัฐธรรมนูญฉบับที่กำลังจะร่างกันใหม่จะเป็นเช่นใด - ยังยากที่จะคาดเดา.
แต่ผมหวังว่าเราจะพ้นจาก "คุกทางปัญญา" กันเสียที
ความพิกลพิการของระบบการเมืองไทยที่เป็นมา 30 ปีที่กักขัง "ปัญญาของสังคมไทย" ไว้อย่างแน่นหนา ก็คือ...
บังคับ (ผู้สมัคร) ส.ส.สังกัดพรรคการเมือง!
ที่มาถูกโหมกระหน่ำซ้ำเติมด้วยมาตรการใหม่ในรัฐธรรมนูญ 2540 อีก 2 ประการ ก็คือ....
บังคับให้เกิดแต่พรรคขนาดใหญ่
บังคับ(ผู้สมัคร)ส.ส.ต้องจบปริญญาตรี
ที่ต้องใช้คำว่า "คุกทางปัญญา" ก็เพราะคนหลายคนหลายกลุ่มในบ้านนี้เมืองนี้ มักจะโจมตีรัฐบาลด้วยข้อหารวบอำนาจ และเผด็จการรัฐสภา แต่กลับยอมรับมาตรการทางกฎหมาย 3 ประการข้างต้น ใครเสนอแนะใครคัดค้านเป็นโดนกล่าวหาว่าถอยหลังเข้าคลอง
โดยให้เหตุผลเสมือนว่ามาตรการดังกล่าวเป็นสัจธรรมถาวรไปแล้ว
ใครจะว่าอย่างไรก็ตาม แต่ผมยังคงเห็นว่ามาตรการบังคับ ส.ส.สังกัดพรรคการเมืองนั้น เป็นมาตรการป้องกันการฉ้อฉลทางการเมืองที่นอกจากจะไม่ได้ผลแล้ว ยังสร้างปัญหาใหญ่หลวงขึ้นมาอีก
การบังคับให้ผู้สมัคร ส.ส.ต้องสังกัดพรรค เป็นการขัดต่อเสรีภาพทางการเมือง และคงมีแต่ประเทศสังคมนิยมฝ่ายซ้ายเท่านั้นที่บังคับให้ผู้สมัครรับเลือกตั้งต้องสังกัดพรรค แต่ไม่มีในประเทศเสรีประชาธิปไตย
และยิ่งกว่านั้น การมีมติของพรรคการเมืองกำหนดให้ ส.ส. ในสังกัดต้องลงมติไว้วางใจรัฐมนตรีที่ถูกเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจ โดยไม่คำนึงถึงความเห็นส่วนตัวของ ส.ส.นั้น ก็เป็นการขัดต่อสิทธิขั้นพื้นฐานของการปฏิบัติหน้าที่ของ ส.ส. เพราะเป็นการบังคับให้ ส.ส.ต้องยกมือโดยขัดต่อความรู้สึกผิดชอบของตนเอง
บทบัญญัติรัฐธรรมนูญที่บังคับ ส.ส.สังกัดพรรค เริ่มต้นอย่างเบาๆ ตั้งแต่รัฐธรรมนูญ 2517 แล้วทวีความเข้มข้นขึ้นในรัฐธรรมนูญ 2521 มีที่มาจากความต้องการทำให้การเมืองระบบรัฐสภามีเสถียรภาพ
เพราะมีความเชื่อกันว่าสาเหตุที่ทำให้ระบอบประชาธิปไตย ล้มเหลวเมื่อปี 2514 โดยการรัฐประหารตนเองของจอมพลถนอม กิตติขจร เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน 2514 นั้น เป็นเพราะการขายตัวของบรรดา ส.ส.อิสระที่ไม่สังกัดพรรคการเมือง เนื่องจากรัฐธรรมนูญ 2511 ไม่ได้บังคับให้ผู้สมัคร ส.ส.ต้องสังกัดพรรค การเมือง
การบังคับ ส.ส.สังกัดพรรคการเมืองมีผลทำให้สถานภาพ ส.ส.เปลี่ยนแปลงไปโดยสิ้นเชิง
ก่อนหน้าปี 2521 สถานภาพ ส.ส.ในบทบัญญัติรัฐธรรมนูญบัญญัติไว้ว่า....
"สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรย่อมเป็นผู้แทนของปวงชนชาวสยาม มิใช่แทนแต่เฉพาะผู้ที่เลือกตั้งตนขึ้นมา... ต้องปฏิบัติหน้าที่ตามความเห็นของตนโดยบริสุทธิ์ใจ มิใช่อยู่ในความผูกมัดแห่งอาณัติมอบหมายใดๆ"
(ตัวอย่างจากรัฐธรรมนูญ 2475)
แต่หลังจากปี 2521 เป็นต้นมา คำที่ถูกตัดออกไปคือ...
"...ตามความเห็นของตน"
และ
"...มิใช่อยู่ในความผูกมัดแห่งอาณัติมอบหมายใด"
หวังว่ารัฐธรรมนูญฉบับใหม่ในอีก 1 ปีข้างหน้าจะแก้ไขสิ่งที่ผิดนี้ให้ถูกต้อง
แต่จะเป็นไปได้แค่ไหน
ยังเร็วเกินไปที่จะตอบ!
ขณะนั้นคำว่า "รัฐธรรมนูญ" ยังไม่เกิด
จึงปรากฏชื่อว่า...
"ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน"
ระหว่างดำเนินการร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวร พระเจ้าบรม- วงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ขณะยังดำรงพระอิสริยยศเป็น ม.จ.วรรณไวทยากร วรวรรณ ที่บุคคลทั่วไปเรียกพระนามติดปากว่า "พระองค์วรรณ" ได้ทรงเสนอความคิดเห็นผ่านทางนสพ.ประชาชาติว่า คำว่า "ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน" ยืดยาวเกินไป จึงสมควรใช้คำที่สั้นกว่าแทน คือ...
"รัฐธรรมนูญ"
คณะอนุกรรมการร่างธรรมนูญการปกครองแผ่นดินของ สภาผู้แทนราษฎร และรัฐบาล เห็นชอบด้วย เพราะเป็นคำกะทัดรัด ได้ความตรงกับคำ "ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน" ซึ่งถ่ายทอด มาจากคำอังกฤษ และคำฝรั่งเศส ที่ว่า "Constitution" รัฐบาล จึงนำความกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงเห็นชอบด้วย
จึงใช้คำว่า "รัฐธรรมนูญ" นับแต่นั้นมา
ส่วนคำว่า "ธรรมนูญ" นั้นเกิดขึ้นตั้งแต่สมัยสมเด็จพระเอกา-ทศรฐ แห่งกรุงศรีอยุธยา โดยเป็นคำที่แผลงมาจากคำภาษาบาลีที่ว่า...
"ธมฺมานุญโญ"
อ่านว่า...
"ธัมมานุนโย"
อันมีที่มาจากพระคัมภีร์ธรรมศาสตร์
ต่อมา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงแผลงคำบาลี "ธมฺมานุญโญ" นั้นเสียใหม่เป็นภาษาไทยว่า...
"พระธรรมนูญ"
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงใช้คำว่า "พระธรรมนูญ" นี้ประกอบคำว่า "ศาล" ได้แก่ พระธรรมนูญศาล หัวเมือง ร.ศ. 114, พระธรรมนูญศาลทหารบก ร.ศ. 126, พระธรรมนูญ ศาลทหารเรือ ร.ศ. 127, พระธรรมนูญศาลยุติธรรม ร.ศ. 127 และ ฯลฯ หมายถึงกฎหมายว่าด้วยระเบียบการของศาลนั้นๆ คนไทย จึงรู้จักคำว่า "พระธรรมนูญ" มาหลายชั่วคนก่อนปี 2475 แล้ว
ราชบัณฑิตยสถานบรรจุคำว่า "ธรรมนูญ" ไว้ในพจนานุกรม โดยให้ความหมายว่า...
"ธรรมนูญ -- น. ชื่อกฎหมายว่าด้วยระเบียบการ"
เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน 2475 ขณะที่ยังมิได้มีผู้ใดตั้งศัพท์ไทยว่า "รัฐธรรมนูญ" เพื่อถ่ายทอดคำ "Constitution" นั้น คณะราษฎรจึงใช้คำว่า "ธรรมนูญ" ประกอบคำว่า "การปกครองแผ่นดิน" เพื่อให้คนไทยทั่วไปเข้าใจได้ง่ายๆ ว่า คือ "กฎหมายว่าด้วยระเบียบการปกครองแผ่นดิน" นั่นเอง
รัฐธรรมนูญฉบับที่กำลังจะร่างกันใหม่จะเป็นเช่นใด - ยังยากที่จะคาดเดา.
แต่ผมหวังว่าเราจะพ้นจาก "คุกทางปัญญา" กันเสียที
ความพิกลพิการของระบบการเมืองไทยที่เป็นมา 30 ปีที่กักขัง "ปัญญาของสังคมไทย" ไว้อย่างแน่นหนา ก็คือ...
บังคับ (ผู้สมัคร) ส.ส.สังกัดพรรคการเมือง!
ที่มาถูกโหมกระหน่ำซ้ำเติมด้วยมาตรการใหม่ในรัฐธรรมนูญ 2540 อีก 2 ประการ ก็คือ....
บังคับให้เกิดแต่พรรคขนาดใหญ่
บังคับ(ผู้สมัคร)ส.ส.ต้องจบปริญญาตรี
ที่ต้องใช้คำว่า "คุกทางปัญญา" ก็เพราะคนหลายคนหลายกลุ่มในบ้านนี้เมืองนี้ มักจะโจมตีรัฐบาลด้วยข้อหารวบอำนาจ และเผด็จการรัฐสภา แต่กลับยอมรับมาตรการทางกฎหมาย 3 ประการข้างต้น ใครเสนอแนะใครคัดค้านเป็นโดนกล่าวหาว่าถอยหลังเข้าคลอง
โดยให้เหตุผลเสมือนว่ามาตรการดังกล่าวเป็นสัจธรรมถาวรไปแล้ว
ใครจะว่าอย่างไรก็ตาม แต่ผมยังคงเห็นว่ามาตรการบังคับ ส.ส.สังกัดพรรคการเมืองนั้น เป็นมาตรการป้องกันการฉ้อฉลทางการเมืองที่นอกจากจะไม่ได้ผลแล้ว ยังสร้างปัญหาใหญ่หลวงขึ้นมาอีก
การบังคับให้ผู้สมัคร ส.ส.ต้องสังกัดพรรค เป็นการขัดต่อเสรีภาพทางการเมือง และคงมีแต่ประเทศสังคมนิยมฝ่ายซ้ายเท่านั้นที่บังคับให้ผู้สมัครรับเลือกตั้งต้องสังกัดพรรค แต่ไม่มีในประเทศเสรีประชาธิปไตย
และยิ่งกว่านั้น การมีมติของพรรคการเมืองกำหนดให้ ส.ส. ในสังกัดต้องลงมติไว้วางใจรัฐมนตรีที่ถูกเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจ โดยไม่คำนึงถึงความเห็นส่วนตัวของ ส.ส.นั้น ก็เป็นการขัดต่อสิทธิขั้นพื้นฐานของการปฏิบัติหน้าที่ของ ส.ส. เพราะเป็นการบังคับให้ ส.ส.ต้องยกมือโดยขัดต่อความรู้สึกผิดชอบของตนเอง
บทบัญญัติรัฐธรรมนูญที่บังคับ ส.ส.สังกัดพรรค เริ่มต้นอย่างเบาๆ ตั้งแต่รัฐธรรมนูญ 2517 แล้วทวีความเข้มข้นขึ้นในรัฐธรรมนูญ 2521 มีที่มาจากความต้องการทำให้การเมืองระบบรัฐสภามีเสถียรภาพ
เพราะมีความเชื่อกันว่าสาเหตุที่ทำให้ระบอบประชาธิปไตย ล้มเหลวเมื่อปี 2514 โดยการรัฐประหารตนเองของจอมพลถนอม กิตติขจร เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน 2514 นั้น เป็นเพราะการขายตัวของบรรดา ส.ส.อิสระที่ไม่สังกัดพรรคการเมือง เนื่องจากรัฐธรรมนูญ 2511 ไม่ได้บังคับให้ผู้สมัคร ส.ส.ต้องสังกัดพรรค การเมือง
การบังคับ ส.ส.สังกัดพรรคการเมืองมีผลทำให้สถานภาพ ส.ส.เปลี่ยนแปลงไปโดยสิ้นเชิง
ก่อนหน้าปี 2521 สถานภาพ ส.ส.ในบทบัญญัติรัฐธรรมนูญบัญญัติไว้ว่า....
"สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรย่อมเป็นผู้แทนของปวงชนชาวสยาม มิใช่แทนแต่เฉพาะผู้ที่เลือกตั้งตนขึ้นมา... ต้องปฏิบัติหน้าที่ตามความเห็นของตนโดยบริสุทธิ์ใจ มิใช่อยู่ในความผูกมัดแห่งอาณัติมอบหมายใดๆ"
(ตัวอย่างจากรัฐธรรมนูญ 2475)
แต่หลังจากปี 2521 เป็นต้นมา คำที่ถูกตัดออกไปคือ...
"...ตามความเห็นของตน"
และ
"...มิใช่อยู่ในความผูกมัดแห่งอาณัติมอบหมายใด"
หวังว่ารัฐธรรมนูญฉบับใหม่ในอีก 1 ปีข้างหน้าจะแก้ไขสิ่งที่ผิดนี้ให้ถูกต้อง
แต่จะเป็นไปได้แค่ไหน
ยังเร็วเกินไปที่จะตอบ!