ตอนที่ผมเรียนปริญญาโท อาจารย์คนหนึ่งชื่อ Fred von der Mehden เป็นผู้สนใจศึกษาการเมืองพม่า นักวิชาการอเมริกันคนอื่นๆ ที่เคยเขียนหนังสือเกี่ยวกับพม่าก็มี Lucian Pye เขาวิเคราะห์คนพม่าว่าเป็นคนซึ่งไม่ค่อยจะไว้ใจคน เหตุที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะการเลี้ยงดูเด็กในสังคมพม่านั้น แม่จะเอาแต่อารมณ์เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้าย เด็กก็เลยขาดความมั่นคง และไม่อบอุ่นไม่สามารถคาดการณ์ได้ว่าเมื่อไรจะโดนอะไร เมื่อสภาพแวดล้อมไม่มั่นคงไม่เป็นมิตรแล้ว เด็กก็จะเติบโตขึ้นด้วยความหวาดระแวง
การเมืองพม่าก็เป็นแบบนั้น ผู้นำมักหวาดระแวงคนรอบข้างไปหมด เสธ.ทวี (พล.อ.อ.ทวี จุลละทรัพย์) เคยเล่าว่าไปเล่นกอล์ฟกับนายพลเนวิน พอตีลูกไปตกตรงไหนก็จะมีทหาร 3-4 คนถือปืนไปล้อมลูกกอล์ฟไว้ เพราะคอยอารักขาเนวินเวลาจะตีลูก
เนวิน มีความเชื่อหมอดูมาก บางทีก็ยกเลิกธนบัตรแล้วเปลี่ยนเป็นใบละ 90 บาท ผมเคยไปพม่าเมื่อ 30 กว่าปีมาแล้วเห็นป้ายติดตามถนน โฆษณาหมอดู เรียกตัวเองว่า Professor เสียด้วย เวลานี้มีหมอดูตาบอดที่คนไทยนิยมไปดู หมอคนนี้เรียกชื่อเล่นๆ ว่า E.T. ก่อนดูจะให้เราหยิบธนบัตรในกระเป๋ามา แล้วเขาจะทายเลขบนธนบัตรเป็นการเรียกความเชื่อถือก่อน นักการเมืองไทยชอบดูมาก นักธุรกิจไทยก็ชอบชวนมากรุงเทพฯ แล้วให้เพื่อนฝูงไปดูกัน
พม่าอยู่ใกล้จีนมีพรมแดนติดต่อกันยาว จึงกลัวจีนมากสมัยก่อนเศรษฐกิจถูกกุมด้วยพ่อค้าเชื้อสายจีน พอเนวินขึ้นครองอำนาจ ก็ยึดกิจการของคนจีนหมด บางคนเป็นพ่อค้าพลอยก็แอบเอาพลอยติดตัวออกไปต่างประเทศ เนวินเลือกทับทิมสีเลือดนกไว้หมด ทหารครองอำนาจและคุมเศรษฐกิจมานาน การปกครองพม่าไม่ยาก เพราะมีการเข้มงวดไม่ให้มีการติดต่อกับโลกภายนอก ควบคุมสินค้านำเข้า-ส่งออก
การย้ายเมืองหลวงนี่ก็เกิดจากหมอดูเช่นกัน เป็นการแก้เคล็ด แต่ผลพลอยได้ก็คือ การก่อสร้างและการวางเครือข่ายโทรคมนาคม ซึ่งไม่ใช่ไทยที่จะได้ผลประโยชน์ หากเป็นสิงคโปร์
สิงคโปร์นั้นเข้าไปใกล้ชิดกับพม่านานแล้ว ด้วยการรับนักวิชาการพม่าเข้าไปทำงานที่สถาบันการศึกษาเอเชียอาคเนย์ ทำด้านเศรษฐกิจพม่าโดยตรง ชื่อดร.ติน หม่อง หม่อง ตัน นักวิชาการคนนี้รวบรวมสถิติข้อมูลสำคัญด้านเศรษฐกิจไว้หมด สิงคโปร์ได้อาศัยข้อมูลเหล่านี้วางแผนเข้าไปทำธุรกิจในพม่ามาก สายการบินพม่าก็เป็นการร่วมทุนระหว่างนักธุรกิจชาวสิงคโปร์ ซึ่งเคยไปอยู่แคนาดาตั้งแต่เด็ก และเคยเป็นนักเทนนิสฝีมือดี คนหนุ่มคนนี้ยังมีธุรกิจสนามกอล์ฟด้วย
สิ่งที่ต่างชาติมองพม่าตาเป็นมันก็คือ ทรัพยากรแร่ธาตุ แก๊ส และน้ำมัน พม่าเป็นประเทศที่ร่ำรวยทรัพยากรที่ยังนำมาใช้เพียง 5% เท่านั้น อีก 95% ยังคงอยู่ใต้ดิน ในภาคเหนือของพม่าที่ติดกับจีนคือ รัฐกะฉิ่นนั้น มีทั้งพลอย มีทั้งป่าไม้สมบูรณ์มาก
เนื่องจากทหารปกครองพม่า บรรดาผู้นำจึงมีผลประโยชน์ในธุรกิจด้วย โดยมีเพื่อนหรือญาติพี่น้องทำแทน เวลาใครจะไปทำธุรกิจก็ต้องอาศัยเส้นสายกับทหาร และจะต้องดูให้ดีว่าใครมีฐานอำนาจมั่นคงแค่ไหน
ผลประโยชน์ที่พ่อค้าไทยรายย่อยคือ พ่อค้าแถวชายแดนแม่สอดจะได้มีไม่มาก มักเป็นการขายเครื่องอุปโภคบริโภคให้กับคนพม่า ส่วนการลงทุนด้านพลังงาน การก่อสร้างนั้นต้องอาศัยเส้นสายในคณะทหารที่ปกครองประเทศอยู่เป็นแรงหนุน
แต่เดิมไทยเราปล่อยให้กะเหรี่ยง ซึ่งอยู่บริเวณชายแดนอาศัยดินแดนไทยหลบทหารพม่าบางด้าน เช่น เมืองกาญจน์ พม่าได้แต่ยิงปืนใหญ่เข้ามาเพราะมีทิวเขากั้น ทางเข้ามาก็เป็นจะงอยเล็กและแคบ การที่ไทยหยุดสนับสนุนกะเหรี่ยง ทำให้พม่ายอมเปิดโอกาสให้ไทยเข้าไปทำท่อก๊าซ และค้าขายได้คล่องตัวขึ้น
พม่าอาศัยไทยในการดำรงชีวิตมาก ชาติตะวันตกอยากให้เราบอยคอต และตำหนิไทยที่ทำให้พม่าอยู่ได้ แต่พม่าก็อยู่อย่างเรียบง่าย การแต่งกายก็มีเสื้อและโสร่ง 2-3 ตัว กางเกงในไม่นิยมนุ่ง ไม่ว่าชายหรือหญิง เพราะนุ่งโสร่งมิดชิดแล้ว เรื่องผู้หญิงพม่าไม่นิยมนุ่งกางเกงในนี้ คุณชูชาติ ประมูลผล อดีตปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีเล่าให้ผมฟัง คุณชูชาติไปเรียนหนังสือที่นิวยอร์ก มีเพื่อนสาวชาวพม่า คุณชูชาติชอบชวนไปตีแบดมินตัน พยายามตีโยกให้วิ่งโสร่งจะได้หลุด แต่ก็ไม่หลุด
เมื่อไม่นานมานี้ มีผู้นำไทยไปเยือนพม่า แต่ไม่ยอมบอกว่าไปทำไม มีคนสงสัยว่าไปเรื่องส่วนตัวหรือเปล่า ส่วนตัวของผู้นำไทยเวลานี้ก็มีลักษณะข้ามชาติแล้ว เพราะมีพันธมิตรคือสิงคโปร์ค้าขายกัน ธุรกิจยุคนี้ไม่มีชาติ มีแต่เงินและผลประโยชน์ พม่าอยากให้ไทยช่วยด้านเศรษฐกิจมาก ทางบริษัท C.P. ก็ไปช่วยไว้แยะ มีเมล็ดพันธุ์พืชผักดีๆ และก็มีการช่วยทางวิชาการให้ปลูกถั่วเหลือง เพื่อไทยนำเข้าอีกด้วย
สิงคโปร์กับไทยมีแนวทางการต่างประเทศเหมือนกัน คือไม่แคร์ว่าพม่าเป็นเผด็จการ เอาการค้าเป็นสำคัญ แต่ผลประโยชน์ที่จะได้จริงๆ แล้ว บริษัทสิงคโปร์คงได้มาก และเนื่องจากสิงคโปร์เป็นรัฐธุรกิจ การทำการค้ากับผมก็จะเป็นประโยชน์มาก
ก่อนจะจบ ก็อยากเล่าว่า เวลานี้พม่าเป็นแรงงานสำคัญของไทย คนพม่าเข้ามาทำงานนับแสนคน ทั้งในโรงงานแถวแม่สอด คนงานก่อสร้าง และคนทำงานบ้าน กิจกรรมใหม่คือ การถูกจ้างให้มาชุมนุมที่ท้องสนามหลวง ผู้ติดต่อสั่งการเป็นใครนั้น บรรพบุรุษคงสาปแช่งแน่ๆ เพราะเป็นคนนำพม่าเข้ามาจนถึงใจกลางเมือง
การเมืองพม่าก็เป็นแบบนั้น ผู้นำมักหวาดระแวงคนรอบข้างไปหมด เสธ.ทวี (พล.อ.อ.ทวี จุลละทรัพย์) เคยเล่าว่าไปเล่นกอล์ฟกับนายพลเนวิน พอตีลูกไปตกตรงไหนก็จะมีทหาร 3-4 คนถือปืนไปล้อมลูกกอล์ฟไว้ เพราะคอยอารักขาเนวินเวลาจะตีลูก
เนวิน มีความเชื่อหมอดูมาก บางทีก็ยกเลิกธนบัตรแล้วเปลี่ยนเป็นใบละ 90 บาท ผมเคยไปพม่าเมื่อ 30 กว่าปีมาแล้วเห็นป้ายติดตามถนน โฆษณาหมอดู เรียกตัวเองว่า Professor เสียด้วย เวลานี้มีหมอดูตาบอดที่คนไทยนิยมไปดู หมอคนนี้เรียกชื่อเล่นๆ ว่า E.T. ก่อนดูจะให้เราหยิบธนบัตรในกระเป๋ามา แล้วเขาจะทายเลขบนธนบัตรเป็นการเรียกความเชื่อถือก่อน นักการเมืองไทยชอบดูมาก นักธุรกิจไทยก็ชอบชวนมากรุงเทพฯ แล้วให้เพื่อนฝูงไปดูกัน
พม่าอยู่ใกล้จีนมีพรมแดนติดต่อกันยาว จึงกลัวจีนมากสมัยก่อนเศรษฐกิจถูกกุมด้วยพ่อค้าเชื้อสายจีน พอเนวินขึ้นครองอำนาจ ก็ยึดกิจการของคนจีนหมด บางคนเป็นพ่อค้าพลอยก็แอบเอาพลอยติดตัวออกไปต่างประเทศ เนวินเลือกทับทิมสีเลือดนกไว้หมด ทหารครองอำนาจและคุมเศรษฐกิจมานาน การปกครองพม่าไม่ยาก เพราะมีการเข้มงวดไม่ให้มีการติดต่อกับโลกภายนอก ควบคุมสินค้านำเข้า-ส่งออก
การย้ายเมืองหลวงนี่ก็เกิดจากหมอดูเช่นกัน เป็นการแก้เคล็ด แต่ผลพลอยได้ก็คือ การก่อสร้างและการวางเครือข่ายโทรคมนาคม ซึ่งไม่ใช่ไทยที่จะได้ผลประโยชน์ หากเป็นสิงคโปร์
สิงคโปร์นั้นเข้าไปใกล้ชิดกับพม่านานแล้ว ด้วยการรับนักวิชาการพม่าเข้าไปทำงานที่สถาบันการศึกษาเอเชียอาคเนย์ ทำด้านเศรษฐกิจพม่าโดยตรง ชื่อดร.ติน หม่อง หม่อง ตัน นักวิชาการคนนี้รวบรวมสถิติข้อมูลสำคัญด้านเศรษฐกิจไว้หมด สิงคโปร์ได้อาศัยข้อมูลเหล่านี้วางแผนเข้าไปทำธุรกิจในพม่ามาก สายการบินพม่าก็เป็นการร่วมทุนระหว่างนักธุรกิจชาวสิงคโปร์ ซึ่งเคยไปอยู่แคนาดาตั้งแต่เด็ก และเคยเป็นนักเทนนิสฝีมือดี คนหนุ่มคนนี้ยังมีธุรกิจสนามกอล์ฟด้วย
สิ่งที่ต่างชาติมองพม่าตาเป็นมันก็คือ ทรัพยากรแร่ธาตุ แก๊ส และน้ำมัน พม่าเป็นประเทศที่ร่ำรวยทรัพยากรที่ยังนำมาใช้เพียง 5% เท่านั้น อีก 95% ยังคงอยู่ใต้ดิน ในภาคเหนือของพม่าที่ติดกับจีนคือ รัฐกะฉิ่นนั้น มีทั้งพลอย มีทั้งป่าไม้สมบูรณ์มาก
เนื่องจากทหารปกครองพม่า บรรดาผู้นำจึงมีผลประโยชน์ในธุรกิจด้วย โดยมีเพื่อนหรือญาติพี่น้องทำแทน เวลาใครจะไปทำธุรกิจก็ต้องอาศัยเส้นสายกับทหาร และจะต้องดูให้ดีว่าใครมีฐานอำนาจมั่นคงแค่ไหน
ผลประโยชน์ที่พ่อค้าไทยรายย่อยคือ พ่อค้าแถวชายแดนแม่สอดจะได้มีไม่มาก มักเป็นการขายเครื่องอุปโภคบริโภคให้กับคนพม่า ส่วนการลงทุนด้านพลังงาน การก่อสร้างนั้นต้องอาศัยเส้นสายในคณะทหารที่ปกครองประเทศอยู่เป็นแรงหนุน
แต่เดิมไทยเราปล่อยให้กะเหรี่ยง ซึ่งอยู่บริเวณชายแดนอาศัยดินแดนไทยหลบทหารพม่าบางด้าน เช่น เมืองกาญจน์ พม่าได้แต่ยิงปืนใหญ่เข้ามาเพราะมีทิวเขากั้น ทางเข้ามาก็เป็นจะงอยเล็กและแคบ การที่ไทยหยุดสนับสนุนกะเหรี่ยง ทำให้พม่ายอมเปิดโอกาสให้ไทยเข้าไปทำท่อก๊าซ และค้าขายได้คล่องตัวขึ้น
พม่าอาศัยไทยในการดำรงชีวิตมาก ชาติตะวันตกอยากให้เราบอยคอต และตำหนิไทยที่ทำให้พม่าอยู่ได้ แต่พม่าก็อยู่อย่างเรียบง่าย การแต่งกายก็มีเสื้อและโสร่ง 2-3 ตัว กางเกงในไม่นิยมนุ่ง ไม่ว่าชายหรือหญิง เพราะนุ่งโสร่งมิดชิดแล้ว เรื่องผู้หญิงพม่าไม่นิยมนุ่งกางเกงในนี้ คุณชูชาติ ประมูลผล อดีตปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีเล่าให้ผมฟัง คุณชูชาติไปเรียนหนังสือที่นิวยอร์ก มีเพื่อนสาวชาวพม่า คุณชูชาติชอบชวนไปตีแบดมินตัน พยายามตีโยกให้วิ่งโสร่งจะได้หลุด แต่ก็ไม่หลุด
เมื่อไม่นานมานี้ มีผู้นำไทยไปเยือนพม่า แต่ไม่ยอมบอกว่าไปทำไม มีคนสงสัยว่าไปเรื่องส่วนตัวหรือเปล่า ส่วนตัวของผู้นำไทยเวลานี้ก็มีลักษณะข้ามชาติแล้ว เพราะมีพันธมิตรคือสิงคโปร์ค้าขายกัน ธุรกิจยุคนี้ไม่มีชาติ มีแต่เงินและผลประโยชน์ พม่าอยากให้ไทยช่วยด้านเศรษฐกิจมาก ทางบริษัท C.P. ก็ไปช่วยไว้แยะ มีเมล็ดพันธุ์พืชผักดีๆ และก็มีการช่วยทางวิชาการให้ปลูกถั่วเหลือง เพื่อไทยนำเข้าอีกด้วย
สิงคโปร์กับไทยมีแนวทางการต่างประเทศเหมือนกัน คือไม่แคร์ว่าพม่าเป็นเผด็จการ เอาการค้าเป็นสำคัญ แต่ผลประโยชน์ที่จะได้จริงๆ แล้ว บริษัทสิงคโปร์คงได้มาก และเนื่องจากสิงคโปร์เป็นรัฐธุรกิจ การทำการค้ากับผมก็จะเป็นประโยชน์มาก
ก่อนจะจบ ก็อยากเล่าว่า เวลานี้พม่าเป็นแรงงานสำคัญของไทย คนพม่าเข้ามาทำงานนับแสนคน ทั้งในโรงงานแถวแม่สอด คนงานก่อสร้าง และคนทำงานบ้าน กิจกรรมใหม่คือ การถูกจ้างให้มาชุมนุมที่ท้องสนามหลวง ผู้ติดต่อสั่งการเป็นใครนั้น บรรพบุรุษคงสาปแช่งแน่ๆ เพราะเป็นคนนำพม่าเข้ามาจนถึงใจกลางเมือง