ขณะนั้น Einstein มีอายุประมาณ 40 ปีแล้ว ซึ่งถือเป็นวัยกลางคน เขาเริ่มเขียนบทความทั่วไปให้สาธารณชนอ่าน เมื่อประชากรเชื้อสายยิวกำลังถูกคุกคามโดยกองทัพนาซียิวหลายคนได้บากหน้ามาขอความช่วยเหลือจาก Einstein การถูกกระตุ้นเร้าเช่นนี้ทำให้ Einstein ตระหนักในความยากลำบากของคนยิว จึงได้เสนอแนะให้มีการจัดตั้งประเทศอิสราเอลสำหรับคนยิวในดินแดน Palestine
ในช่วงปี พ.ศ. 2464-2474 Einstein เดินทางมาก เช่น ในปี พ.ศ. 2464 เขาได้ไปเยือนสหรัฐอเมริกาเป็นครั้งแรกเพื่อหาเงินสร้างมหาวิทยาลัย Hebrew และได้พบประธานาธิบดี Harding แห่งสหรัฐฯ ในปีต่อมา เขาได้ไปเยือน Paris การปรากฏตัวของ Einstein ทำให้ฝรั่งเศสและเยอรมนีมีสัมพันธไมตรีดีต่อกันอีกเหมือนเมื่อก่อนเกิดสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ในมิถุนายนปีเดียวกันนั้นเอง Einstein ได้รับคำเตือนว่า เขาในฐานะที่มีเชื้อสายยิวอาจถูกลอบสังหาร Einstein จึงออกเดินทางไปต่างประเทศกับภรรยาเป็นเวลานาน 5 เดือน โดยได้ไปเยือน Columbo, Singapore Hong Kong, เซี่ยงไฮ้ และญี่ปุ่น และขณะพำนักที่ญี่ปุ่นนาน 5 วันนั่นเอง จักรพรรดิแห่งญี่ปุ่นได้จัดงานรับรอง Einstein และบรรดาสื่อมวลชนก็ได้รายงานว่า จุดสนใจของงานอยู่ที่ Einstein มิใช่องค์จักรพรรดิ
ในขณะเดินทางกลับยุโรป Einstein ได้แวะเยี่ยมดินแดน Palestine เป็นครั้งแรก และได้เดินทางต่อไปประเทศสเปน เมื่อถึงปี 2468 Einstein ได้เดินทางไปเยือนกรุง Bueno Aires และ Rio de Janeiro ในอเมริกาใต้ และถ้าไม่พิจารณาการแวะเยือนอเมริกา 3 ครั้ง การเดินทางในปี 2468 จึงอาจถือได้ว่าเป็นการเดินทางไกลครั้งสุดท้ายในชีวิตของ Einstein
ถึงแม้ว่า Einstein จะเล่นหลายบทบาท และสวมหมวกหลายใบ แต่เขาก็ไม่ได้หยุดวิจัยฟิสิกส์ โดยในปี พ.ศ. 2465 Einstein ได้ตีพิมพ์งานทฤษฎีสนามรวมชิ้นแรก ซึ่งงานชิ้นนี้ได้แสดงความพยายามของ Einstein ที่จะรวมทฤษฎีแรงโน้มถ่วงของเขาเองกับทฤษฎีแม่เหล็กไฟฟ้า และนี่คืองานที่ Einstein ได้ทุ่มเทชีวิตที่เหลือให้คือ Einstein ได้พยายามสังเคราะห์ทฤษฎีทั้งสองโดยใช้วิธีการต่างๆ มากมาย แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จเลย และในปี พ.ศ. 2467 Einstein ได้ตีพิมพ์ผลงาน 3 ชิ้นที่เกี่ยวข้องกับปรากฏการณ์ Bose-Einstein Condensation และผลงานนี้ได้รับการพิสูจน์ว่าถูกต้องในอีก 70 ปีต่อมา และนี่ก็คืองานวิจัยฟิสิกส์ที่สำคัญชิ้นสุดท้ายของ Einstein
ในปี พ.ศ. 2468 วิชากลศาสตร์ควอนตัมได้ถือกำเนิด แต่ Einstein ไม่ยอมรับเนื้อหาและการแปลความหมายของวิชานี้ จนกระทั่งลมหายใจห้วงสุดท้าย เพราะ Einstein คิดว่าทฤษฎีควอนตัมที่ Bohr Heisenberg และ Schroedinger สร้างขึ้นมานั้นไม่สมบูรณ์ ถึงแม้การทำนายจะประเสริฐสักปานใดก็ตาม
ในปี พ.ศ. 2471 เส้นเลือดหล่อเลี้ยงหัวใจของ Einstein พองโต ทำให้ Einstein เป็นลมล้มพับ จนต้องนอนพักผ่อนในเตียงนอน 4 เดือน และไม่บริโภคอาหารที่มีเกลือปน และเมื่อหายป่วย Einstein ก็ยังรู้สึกอ่อนเพลียเป็นเวลานานประมาณ 1 ปี
Einstein เป็นคนที่รักสันติภาพมากตั้งแต่สมัยยังหนุ่ม และเมื่อมีอายุมากขึ้นความรู้สึกด้านนี้ก็รุนแรงมากขึ้น เช่น ในปี 2468 Einstein และ Gandhi แห่งอินเดียได้ลงนามในสัตยาบันไม่เห็นด้วยกับการเกณฑ์ทหาร พออีก 5 ปีต่อมา เขาก็ลงนามสนับสนุนการมีรัฐบาลโลก
เมื่อถึงปี พ.ศ. 2475 Einstein ได้รับตำแหน่งศาสตราจารย์แห่ง Institute for Advance Study ที่ Princeton ในสหรัฐอเมริกา และมีความตั้งใจแต่เบื้องต้นว่า จะแบ่งเวลาระหว่าง Princeton กับ Berlin 50-50 แต่เมื่อนาซีในเยอรมนีเรืองอำนาจขึ้นทุกวัน ดังนั้น เมื่อถึงวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 Einstein กับภรรยาก็ได้อพยพครอบครัวออกจากเยอรมนีอย่างถาวร และถึงแม้จะรักสันติภาพสักปานใด แต่ Einstein ก็มีความเชื่อมั่นว่า วิธีเดียวที่จะพิชิตนาซีได้คือ การใช้กำลัง
Einstein เดินทางถึง Princeton ในวันที่ 17 ตุลาคม พ.ศ. 2476 และได้เดินทางออกนอกประเทศอีกเพียงครั้งเดียวเท่านั้น ในปี พ.ศ. 2478 ไป Bermuda เพื่อขอใบสมัครเปลี่ยนสัญชาติเป็นอเมริกัน และอีก 5 ปีต่อมา Einstein ก็ได้แปลงสัญชาติเป็นคนอเมริกันอย่างสมบูรณ์
ขณะอยู่ในอเมริกา ใครๆ ก็รู้จักและยกย่อง เช่น ประธานาธิบดี Roosevelt ได้เชิญ Einstein และภรรยาให้ไปนอนพัก 1 คืนที่ White House และ Einstein ก็ยังทำงานวิจัยฟิสิกส์ต่อ แต่คุณภาพของผลงานช่วงนี้ไม่สามารถเทียบเท่ากับงานที่ทำในช่วงที่พำนักในยุโรป
ในปี พ.ศ. 2482 Einstein ได้เขียนจดหมายฉบับหนึ่งถึงประธานาธิบดี Roosevelt โดยได้ชี้ให้เห็นว่่า นักฟิสิกส์สามารถสร้างระเบิดปรมาณูได้ ซึ่งระเบิดนี้จะมีประสิทธิภาพมากในสงคราม การได้รับคำยืนยันจาก Einstein ทำให้ Roosevelt เห็นด้วย จึงอนุมัติให้มีโครงการ Manhattan เพื่อผลิตระเบิดปรมาณู แต่ถ้าจะกล่าวถึงบทบาทในการสร้างระเบิดปรมาณูแล้ว Einstein แทบไม่มีส่วนช่วยในการสร้างเลย
ในปี พ.ศ. 2487 ต้นฉบับงานวิจัยเรื่องทฤษฎีสัมพัทธภาพที่ Einstein เขียนด้วยมือได้รับการประมูลซื้อด้วยราคา 6 ล้านเหรียญ ณ วันนี้ต้นฉบับดังกล่าวอยู่ในพิพิธภัณฑ์ Library of Congress ของสหรัฐอเมริกา
เมื่อสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุด Einstein ยังคงปราศรัย และให้ความเห็นด้านการเมืองต่อไป เมื่อประธานาธิบดี Chaim Weirmann แห่งอิสราเอลถึงแก่กรรม Einstein ได้รับเชิญให้ไปดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีของอิสราเอลคนต่อไป แต่เขาปฏิเสธ
ในปี พ.ศ. 2491 แพทย์ได้ตรวจพบว่าเส้นเลือด aorta ที่หล่อเลี้ยงหัวใจ Einstein มีอาการบวมเป่งเป็นถุงบังโลหิต Einstein จึงเริ่มเขียนพินัยกรรม โดยได้กำหนดให้มหาวิทยาลัย Hebrew เป็นสถานที่เก็บต้นฉบับงานเขียนทุกชิ้นของ Einstein (หากคุณต้องการดูลายมือ Einstein ตัวจริงของจริง ก็ไปที่พิพิธภัณฑ์ของมหาวิทยาลัย Hebrew ในอิสราเอล)
ในวันที่ 11 เมษายน พ.ศ. 2498 Einstein ได้เขียนจดหมายฉบับสุดท้ายถึง Bertrand Russell แห่งอังกฤษ และบอกว่ายินดีร่วมลงนามสนับสนุนให้ทุกชาติไม่ใช้ระเบิดปรมาณูในการยุติข้อขัดแย้งใดๆ และอีก 2 วันต่อมา คือในวันที่ 13 เมษายน ขณะเวลาบ่ายเส้นเลือดหัวใจของ Einstein แตก ญาติจึงพา Einstein เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลในวันที่ 15 และ Einstein ได้เสียชีวิตลงในวันที่ 18 เมษายน เมื่อเวลา 01.15 น. โดยศพของ Einstein ได้ถูกเผาในวันเดียวกันนั้นเอง ส่วนเถ้าอังคารได้ถูกญาตินำไปโปรยในที่ที่ไม่เปิดเผย และเมื่อถึงเดือนพฤศจิกายน เหลนคนแรกของ Einstein ก็ถือกำเนิด
สุทัศน์ ยกส้าน ภาคีสมาชิก ราชบัณฑิตยสถาน