likhit@dhiravegin.com
ความสำเร็จในการทำงานก็ดี ความสำเร็จในชีวิตก็ดี จะประกอบด้วยคุณลักษณะ 4 ประการ ที่เรียกว่า 4 ก ดังต่อไปนี้ คือ
เก่ง คนที่จะประสบความสำเร็จได้จะต้องมีความเก่ง กล่าวคือ มีความรู้และความสามารถซึ่งขึ้นอยู่กับยุคสมัย ในสมัยโบราณคนที่รู้บาลีสันสกฤต มีความสามารถในการแต่งโคลง แต่งกลอน ซึ่งถือว่าเก่งในทางอักษรศาสตร์ก็จะถือว่าประสบความสำเร็จในการเป็นกวีเช่น สุนทรภู่ และศรีปราชญ์ เป็นต้น ประเด็นสำคัญอยู่ที่ว่าจะต้องมีความเก่งในเรื่องนั้นเหนือคนอื่นๆ แต่ความเก่งนั้นจะต้องเป็นที่นิยมของคนในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนชั้นสูงที่สามารถให้คุณให้โทษได้
ความเก่งอีกด้านหนึ่งคือความสามารถในการรบ คนที่รบเก่งมีความรู้ซึ้งในตำราพิชัยสงคราม จะประสบความสำเร็จในการรบยกทัพจับศึกจนได้ตำแหน่งขุนนางเนื่องจากประวัติในการรบที่โชกโชน ความสำเร็จดังกล่าวนั้นอาจจะนำไปสู่การได้ตำแหน่งบริหารบ้านเมือง หรือกล่าวอีกด้านหนึ่งคือความเก่งในด้านรบหรือศาสตร์และศิลป์ด้านสงครามในการรบก็จะนำไปสู่ความสำเร็จในชีวิต เช่น เจ้าพระยาบดินทร์เดชา (สิงห์ สิงหเสนีย์) เป็นตัวอย่างของขุนนางชั้นผู้ใหญ่ในยุคล้นเกล้ารัชกาลที่ 3 ที่มีความเก่งกล้าในการรบจนได้รับตำแหน่งเป็นเจ้าพระยา
ล้นเกล้ารัชกาลที่ 3 เมื่อทรงดำรงตำแหน่งเป็นกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ ผู้กำกับการเจ้าท่า ทรงประสบความสำเร็จอย่างมากในการค้าขายกับต่างประเทศ จนมีฐานะร่ำรวยขึ้นตามลำดับ จนพระบิดาคือล้นเกล้ารัชกาลที่ 2 ทรงล้อว่า “เจ้าสัว” ความเก่งของล้นเกล้ารัชกาลที่ 3 ในการค้าขายนี้มีส่วนสำคัญที่ทำให้ได้รับการสนับสนุนจากเจ้า ขุนนาง และมหาเถระผู้ใหญ่ ให้ขึ้นครองราชบัลลังก์ พระองค์เป็นนักบริหารชั้นยอดเยี่ยมและมีพระเนตรอันยาวไกล ทรงเตือนให้ระวังอันตรายจากชาติตะวันตกซึ่งจะมาคุกคามประเทศสยามในอนาคต และนี่คือตัวอย่างของความเก่งในเรื่องการค้า และการบริหารปกครอง
โดยสรุปก็คือ ความสำเร็จในการงานและในชีวิตจะต้องประกอบด้วย
ก ตัวแรกคือความเก่ง องค์ประกอบความสำเร็จในชีวิตและการงาน ตัวที่สองคือ ความกล้า ซึ่งได้แก่ ความกล้าหาญเด็ดเดี่ยวในการตัดสินใจ และการปฏิบัติการ ยอมเสี่ยงต่อความล้มเหลว ความกล้าหรือความกล้าหาญนี้แตกต่างจากความกล้าอย่างบ้าบิ่น ซึ่งหมายถึงการสุ่มเสี่ยงในลักษณะของนักการพนันโดยไม่ได้ดูถึงความเป็นไปได้ของความสำเร็จหรือความล้มเหลว อาศัยโชคเป็นหลัก ความกล้าหมายถึงกล้าที่จะตัดสินใจ กล้าที่จะกระทำการ กล้าที่จะรับผิดชอบต่อผลที่ตามมา ไม่ลังเลเมื่อมีความมั่นใจว่าสิ่งที่กระทำนั้นเป็นสิ่งที่ถูกต้องสมเหตุสมผล และถ้าเกิดความล้มเหลวก็จะนำมาพิจารณาถึงสาเหตุเพื่อจะแก้ไขต่อไป
ความกล้าที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของเหตุและผล เป็นตัวแปรสำคัญที่จะนำไปสู่การงานและความสำเร็จของชีวิต แต่ความกล้าแบบนักการพนัน เช่น การกู้เงินดอกเบี้ยถูกจากต่างประเทศ ลงทุนการค้าอย่างไร้เหตุผลทางธุรกิจนำไปสู่หนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ ซึ่งนำไปสู่การแตกของเศรษฐกิจฟองสบู่ เป็นความกล้าหาญที่ก่อให้เกิดอันตรายได้
องค์ประกอบที่สามของความสำเร็จคือคำว่า ไกล ซึ่งได้แก่การมองเห็นการณ์ไกลหรือการมีวิสัยทัศน์ บุคคลที่จะมองเห็นการณ์ไกลนี้จะต้องเป็นบุคคลที่ช่างสังเกต มีข้อมูลและความรู้เกี่ยวกับวิวัฒนาการในเรื่องนั้นๆ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง บุคคลนั้นจะต้องรู้ความเป็นมาของอดีต สามารถเข้าใจปัจจุบันโดยวิเคราะห์จากข้อมูลอย่างถ่องแท้ และคาดการณ์ในอนาคตว่าจะเป็นอย่างไร ยกตัวอย่างเช่น เมื่อมีการค้นพบโทรศัพท์เป็นครั้งแรกนั้น คนซึ่งมองไม่เห็นการณ์ไกลก็เห็นเป็นเรื่องตลกว่าเป็นเรื่องของเด็กเล่น แต่คนที่มองเห็นการณ์ไกลจะรู้ทันทีว่านี่คือจุดเริ่มต้นของการสื่อสารแบบใหม่ที่สำคัญยิ่ง เพราะมนุษย์ที่อยู่ห่างไกลในทางภูมิศาสตร์ที่ต้องการจะสื่อสารบอกข่าวสารเพื่อให้มีปฏิกิริยาตอบโต้ ในอดีตนั้นใช้วิธีส่งสารโดยใช้ม้าเร็ว สื่อสารโดยการยิงธนูเป็นทอดๆ โดยมีข้อมูลติดอยู่บนดอกธนู หรือการใช้วิธีการสื่อสารโดยนกพิราบ หรือโดยใช้สัญญาณควัน หรือจากเสียงกลอง หรือวิธีการอื่นใดก็ตามก็จะไม่เร็วเท่ากับการสื่อสารที่รับได้ฉับพลันโดยเริ่มต้นจากการส่งโทรเลข แต่โทรเลขก็ต้องมีการถอดรหัส ในกรณีของโทรศัพท์นั้นสามารถจะพูดคุยกันได้เสมือนหนึ่งอยู่ในที่เดียวกัน เพียงแต่ว่าไม่เห็นหน้าค่าตาเท่านั้น คนที่เห็นการณ์ไกลจะเห็นความสำคัญดังกล่าวได้ทันที เพราะนั่นคือมิติใหม่ที่จะทำการปฏิวัติการสื่อสาร ดังนั้น นักธุรกิจที่มีความเก่งในการคิด มองเห็นการณ์ไกลก็ย่อมกล้าที่จะลงทุนในกิจการดังกล่าวก็จะทำเงินกำไรได้อย่างมหาศาล
องค์ประกอบความสำเร็จตัวสุดท้าย เป็นองค์ประกอบที่จะทำให้เกิดความสำเร็จที่ต่อเนื่องและยั่งยืน เพื่ออำนวยประโยชน์ต่อสังคมส่วนใหญ่ นั่นคือ กฎ กฎมีความหมายกว้าง เริ่มต้นจากกฎที่เป็นทฤษฎีการบริหารธุรกิจ การลงทุนตามหลักวิชาการ ไม่บุ่มบ่ามเป็นแมลงเม่า หรือไม่ตกใจเป็นกระต่ายตื่นตูม นอกจากนั้นกฎยังหมายถึงการปฏิบัติตามกฎหมาย ไม่ละเมิดกฎหมายสร้างความเสียหายให้แก่บ้านเมือง กฎยังครอบคลุมถึงจริยธรรมหรือศีลธรรมบนฐานแห่งกฎแห่งกรรม ความสำเร็จที่ตั้งอยู่บนฐานของความเก่งและความกล้าของการมองเห็นการณ์ไกล ถ้าไม่มีจริยธรรม ศีลธรรม เป็นประทีปชี้ทางก็จะนำไปสู่ผลเสียต่อตนเองหรือสังคมได้ ไม่ว่าบุคคลคนๆนั้นจะมีความเก่ง มีความสามารถ มีความกล้าหาญ มีความฉลาดที่มองเห็นอนาคตของการกระทำไม่ว่าจะเป็นในเชิงธุรกิจหรือการบริหารราชการแผ่นดิน ถ้าปราศจากเสียซึ่งจริยธรรมและศีลธรรมผลที่ได้อาจจะกลายเป็นผลในทางลบต่อสังคมโดยรวมได้
ความสำเร็จของการทำงานและความสำเร็จในชีวิต จึงต้องประกอบด้วย 4 ก คือ เก่ง กล้า ไกล และกฎ อย่างครบถ้วน ขาดตัวใดตัวหนึ่งก็จะไม่สมบูรณ์และอาจจะไม่ได้ผลสำเร็จเท่าที่ควร
คำถามก็คือ คนเราจะพัฒนาความเก่งขึ้นมาได้อย่างไร และจะสร้างความกล้าโดยวิธีใด ทำอย่างไรจึงจะมีวิสัยทัศน์อันยาวไกล และจะกล่อมเกลาให้เกิดจิตใจและบุคลิกภาพที่คำนึงถึงความถูกความผิด จริยธรรมและศีลธรรม กฎเกณฑ์ของสังคม การปฏิบัติตามกฎหมายได้อย่างไร นี่คือประเด็นสำคัญของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในสังคมไม่ว่าจะในวงการใด ในวงการธุรกิจทำอย่างไรจึงจะมีนักธุรกิจที่มีความเก่งในการประกอบธุรกิจ สามารถทำกำไรได้ ขณะเดียวกันมีความกล้าหาญที่จะลงทุนเพื่อแข่งขันกับต่างชาติ มีวิสัยทัศน์ที่จะคาดการณ์ล่วงหน้าว่าควรจะทำการลงทุนในส่วนใด จำนวนเท่าไหร่ และที่สำคัญที่สุดในการบริหารและการทำกำไรนั้นตั้งอยู่บนฐานของความถูกต้องตามกฎหมาย จริยธรรมและศีลธรรม หรือไม่อย่างไร ทั้งหลายทั้งปวงดังกล่าวนี้ย่อมขึ้นอยู่กับตัวแปรหลัก 2 ตัว นั่นคือ การศึกษาและวัฒนธรรม รวมตลอดทั้งคำสอนของศาสนา และค่านิยมของสังคมที่มุ่งเน้นในการสร้างสังคมที่ดี
กระบวนการที่จะสร้างคนในสังคมให้เป็นคนเก่ง มีความสามารถ เป็นคนกล้าหาญ ทำสิ่งที่ถูกต้อง เห็นการณ์ไกล และมีกฎเกณฑ์ของความถูกผิด ศีลธรรมและจริยธรรมเป็นฐานนั้น เป็นกระบวนการที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาสังคมและประเทศชาติ เพราะสังคมและประเทศชาติจะก้าวไปไกลเพียงใดนั้นย่อมขึ้นอยู่กับตัวแปรสำคัญที่สุดนั่นคือตัวแปรที่เป็นมนุษย์
ลัทธิจูเช่ของเกาหลีเหนือได้กล่าวไว้ว่า มนุษย์เป็นตัวแปรสำคัญที่สุดเพราะมนุษย์เป็นผู้สร้างสังคม ในค่านิยมของวัฒนธรรมจีนก็เน้นที่ทรัพยากรมนุษย์ และในลัทธิขงจื๊อจะเน้นที่การเป็นคนที่มีคุณธรรม ที่มีความรับผิดชอบ จนมีคำกล่าวว่า คำสอนของลัทธิขงจื๊อเป็นคำสอนที่จะรู้ “วิธีของการเป็นคน” ซึ่งหมายถึง เป็นมนุษย์ที่ประสบความสำเร็จใน “ภารกิจแห่งชีวิต” ในสังคมนั้นๆ
ความสำเร็จในการทำงานก็ดี ความสำเร็จในชีวิตก็ดี จะประกอบด้วยคุณลักษณะ 4 ประการ ที่เรียกว่า 4 ก ดังต่อไปนี้ คือ
เก่ง คนที่จะประสบความสำเร็จได้จะต้องมีความเก่ง กล่าวคือ มีความรู้และความสามารถซึ่งขึ้นอยู่กับยุคสมัย ในสมัยโบราณคนที่รู้บาลีสันสกฤต มีความสามารถในการแต่งโคลง แต่งกลอน ซึ่งถือว่าเก่งในทางอักษรศาสตร์ก็จะถือว่าประสบความสำเร็จในการเป็นกวีเช่น สุนทรภู่ และศรีปราชญ์ เป็นต้น ประเด็นสำคัญอยู่ที่ว่าจะต้องมีความเก่งในเรื่องนั้นเหนือคนอื่นๆ แต่ความเก่งนั้นจะต้องเป็นที่นิยมของคนในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนชั้นสูงที่สามารถให้คุณให้โทษได้
ความเก่งอีกด้านหนึ่งคือความสามารถในการรบ คนที่รบเก่งมีความรู้ซึ้งในตำราพิชัยสงคราม จะประสบความสำเร็จในการรบยกทัพจับศึกจนได้ตำแหน่งขุนนางเนื่องจากประวัติในการรบที่โชกโชน ความสำเร็จดังกล่าวนั้นอาจจะนำไปสู่การได้ตำแหน่งบริหารบ้านเมือง หรือกล่าวอีกด้านหนึ่งคือความเก่งในด้านรบหรือศาสตร์และศิลป์ด้านสงครามในการรบก็จะนำไปสู่ความสำเร็จในชีวิต เช่น เจ้าพระยาบดินทร์เดชา (สิงห์ สิงหเสนีย์) เป็นตัวอย่างของขุนนางชั้นผู้ใหญ่ในยุคล้นเกล้ารัชกาลที่ 3 ที่มีความเก่งกล้าในการรบจนได้รับตำแหน่งเป็นเจ้าพระยา
ล้นเกล้ารัชกาลที่ 3 เมื่อทรงดำรงตำแหน่งเป็นกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ ผู้กำกับการเจ้าท่า ทรงประสบความสำเร็จอย่างมากในการค้าขายกับต่างประเทศ จนมีฐานะร่ำรวยขึ้นตามลำดับ จนพระบิดาคือล้นเกล้ารัชกาลที่ 2 ทรงล้อว่า “เจ้าสัว” ความเก่งของล้นเกล้ารัชกาลที่ 3 ในการค้าขายนี้มีส่วนสำคัญที่ทำให้ได้รับการสนับสนุนจากเจ้า ขุนนาง และมหาเถระผู้ใหญ่ ให้ขึ้นครองราชบัลลังก์ พระองค์เป็นนักบริหารชั้นยอดเยี่ยมและมีพระเนตรอันยาวไกล ทรงเตือนให้ระวังอันตรายจากชาติตะวันตกซึ่งจะมาคุกคามประเทศสยามในอนาคต และนี่คือตัวอย่างของความเก่งในเรื่องการค้า และการบริหารปกครอง
โดยสรุปก็คือ ความสำเร็จในการงานและในชีวิตจะต้องประกอบด้วย
ก ตัวแรกคือความเก่ง องค์ประกอบความสำเร็จในชีวิตและการงาน ตัวที่สองคือ ความกล้า ซึ่งได้แก่ ความกล้าหาญเด็ดเดี่ยวในการตัดสินใจ และการปฏิบัติการ ยอมเสี่ยงต่อความล้มเหลว ความกล้าหรือความกล้าหาญนี้แตกต่างจากความกล้าอย่างบ้าบิ่น ซึ่งหมายถึงการสุ่มเสี่ยงในลักษณะของนักการพนันโดยไม่ได้ดูถึงความเป็นไปได้ของความสำเร็จหรือความล้มเหลว อาศัยโชคเป็นหลัก ความกล้าหมายถึงกล้าที่จะตัดสินใจ กล้าที่จะกระทำการ กล้าที่จะรับผิดชอบต่อผลที่ตามมา ไม่ลังเลเมื่อมีความมั่นใจว่าสิ่งที่กระทำนั้นเป็นสิ่งที่ถูกต้องสมเหตุสมผล และถ้าเกิดความล้มเหลวก็จะนำมาพิจารณาถึงสาเหตุเพื่อจะแก้ไขต่อไป
ความกล้าที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของเหตุและผล เป็นตัวแปรสำคัญที่จะนำไปสู่การงานและความสำเร็จของชีวิต แต่ความกล้าแบบนักการพนัน เช่น การกู้เงินดอกเบี้ยถูกจากต่างประเทศ ลงทุนการค้าอย่างไร้เหตุผลทางธุรกิจนำไปสู่หนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ ซึ่งนำไปสู่การแตกของเศรษฐกิจฟองสบู่ เป็นความกล้าหาญที่ก่อให้เกิดอันตรายได้
องค์ประกอบที่สามของความสำเร็จคือคำว่า ไกล ซึ่งได้แก่การมองเห็นการณ์ไกลหรือการมีวิสัยทัศน์ บุคคลที่จะมองเห็นการณ์ไกลนี้จะต้องเป็นบุคคลที่ช่างสังเกต มีข้อมูลและความรู้เกี่ยวกับวิวัฒนาการในเรื่องนั้นๆ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง บุคคลนั้นจะต้องรู้ความเป็นมาของอดีต สามารถเข้าใจปัจจุบันโดยวิเคราะห์จากข้อมูลอย่างถ่องแท้ และคาดการณ์ในอนาคตว่าจะเป็นอย่างไร ยกตัวอย่างเช่น เมื่อมีการค้นพบโทรศัพท์เป็นครั้งแรกนั้น คนซึ่งมองไม่เห็นการณ์ไกลก็เห็นเป็นเรื่องตลกว่าเป็นเรื่องของเด็กเล่น แต่คนที่มองเห็นการณ์ไกลจะรู้ทันทีว่านี่คือจุดเริ่มต้นของการสื่อสารแบบใหม่ที่สำคัญยิ่ง เพราะมนุษย์ที่อยู่ห่างไกลในทางภูมิศาสตร์ที่ต้องการจะสื่อสารบอกข่าวสารเพื่อให้มีปฏิกิริยาตอบโต้ ในอดีตนั้นใช้วิธีส่งสารโดยใช้ม้าเร็ว สื่อสารโดยการยิงธนูเป็นทอดๆ โดยมีข้อมูลติดอยู่บนดอกธนู หรือการใช้วิธีการสื่อสารโดยนกพิราบ หรือโดยใช้สัญญาณควัน หรือจากเสียงกลอง หรือวิธีการอื่นใดก็ตามก็จะไม่เร็วเท่ากับการสื่อสารที่รับได้ฉับพลันโดยเริ่มต้นจากการส่งโทรเลข แต่โทรเลขก็ต้องมีการถอดรหัส ในกรณีของโทรศัพท์นั้นสามารถจะพูดคุยกันได้เสมือนหนึ่งอยู่ในที่เดียวกัน เพียงแต่ว่าไม่เห็นหน้าค่าตาเท่านั้น คนที่เห็นการณ์ไกลจะเห็นความสำคัญดังกล่าวได้ทันที เพราะนั่นคือมิติใหม่ที่จะทำการปฏิวัติการสื่อสาร ดังนั้น นักธุรกิจที่มีความเก่งในการคิด มองเห็นการณ์ไกลก็ย่อมกล้าที่จะลงทุนในกิจการดังกล่าวก็จะทำเงินกำไรได้อย่างมหาศาล
องค์ประกอบความสำเร็จตัวสุดท้าย เป็นองค์ประกอบที่จะทำให้เกิดความสำเร็จที่ต่อเนื่องและยั่งยืน เพื่ออำนวยประโยชน์ต่อสังคมส่วนใหญ่ นั่นคือ กฎ กฎมีความหมายกว้าง เริ่มต้นจากกฎที่เป็นทฤษฎีการบริหารธุรกิจ การลงทุนตามหลักวิชาการ ไม่บุ่มบ่ามเป็นแมลงเม่า หรือไม่ตกใจเป็นกระต่ายตื่นตูม นอกจากนั้นกฎยังหมายถึงการปฏิบัติตามกฎหมาย ไม่ละเมิดกฎหมายสร้างความเสียหายให้แก่บ้านเมือง กฎยังครอบคลุมถึงจริยธรรมหรือศีลธรรมบนฐานแห่งกฎแห่งกรรม ความสำเร็จที่ตั้งอยู่บนฐานของความเก่งและความกล้าของการมองเห็นการณ์ไกล ถ้าไม่มีจริยธรรม ศีลธรรม เป็นประทีปชี้ทางก็จะนำไปสู่ผลเสียต่อตนเองหรือสังคมได้ ไม่ว่าบุคคลคนๆนั้นจะมีความเก่ง มีความสามารถ มีความกล้าหาญ มีความฉลาดที่มองเห็นอนาคตของการกระทำไม่ว่าจะเป็นในเชิงธุรกิจหรือการบริหารราชการแผ่นดิน ถ้าปราศจากเสียซึ่งจริยธรรมและศีลธรรมผลที่ได้อาจจะกลายเป็นผลในทางลบต่อสังคมโดยรวมได้
ความสำเร็จของการทำงานและความสำเร็จในชีวิต จึงต้องประกอบด้วย 4 ก คือ เก่ง กล้า ไกล และกฎ อย่างครบถ้วน ขาดตัวใดตัวหนึ่งก็จะไม่สมบูรณ์และอาจจะไม่ได้ผลสำเร็จเท่าที่ควร
คำถามก็คือ คนเราจะพัฒนาความเก่งขึ้นมาได้อย่างไร และจะสร้างความกล้าโดยวิธีใด ทำอย่างไรจึงจะมีวิสัยทัศน์อันยาวไกล และจะกล่อมเกลาให้เกิดจิตใจและบุคลิกภาพที่คำนึงถึงความถูกความผิด จริยธรรมและศีลธรรม กฎเกณฑ์ของสังคม การปฏิบัติตามกฎหมายได้อย่างไร นี่คือประเด็นสำคัญของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในสังคมไม่ว่าจะในวงการใด ในวงการธุรกิจทำอย่างไรจึงจะมีนักธุรกิจที่มีความเก่งในการประกอบธุรกิจ สามารถทำกำไรได้ ขณะเดียวกันมีความกล้าหาญที่จะลงทุนเพื่อแข่งขันกับต่างชาติ มีวิสัยทัศน์ที่จะคาดการณ์ล่วงหน้าว่าควรจะทำการลงทุนในส่วนใด จำนวนเท่าไหร่ และที่สำคัญที่สุดในการบริหารและการทำกำไรนั้นตั้งอยู่บนฐานของความถูกต้องตามกฎหมาย จริยธรรมและศีลธรรม หรือไม่อย่างไร ทั้งหลายทั้งปวงดังกล่าวนี้ย่อมขึ้นอยู่กับตัวแปรหลัก 2 ตัว นั่นคือ การศึกษาและวัฒนธรรม รวมตลอดทั้งคำสอนของศาสนา และค่านิยมของสังคมที่มุ่งเน้นในการสร้างสังคมที่ดี
กระบวนการที่จะสร้างคนในสังคมให้เป็นคนเก่ง มีความสามารถ เป็นคนกล้าหาญ ทำสิ่งที่ถูกต้อง เห็นการณ์ไกล และมีกฎเกณฑ์ของความถูกผิด ศีลธรรมและจริยธรรมเป็นฐานนั้น เป็นกระบวนการที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาสังคมและประเทศชาติ เพราะสังคมและประเทศชาติจะก้าวไปไกลเพียงใดนั้นย่อมขึ้นอยู่กับตัวแปรสำคัญที่สุดนั่นคือตัวแปรที่เป็นมนุษย์
ลัทธิจูเช่ของเกาหลีเหนือได้กล่าวไว้ว่า มนุษย์เป็นตัวแปรสำคัญที่สุดเพราะมนุษย์เป็นผู้สร้างสังคม ในค่านิยมของวัฒนธรรมจีนก็เน้นที่ทรัพยากรมนุษย์ และในลัทธิขงจื๊อจะเน้นที่การเป็นคนที่มีคุณธรรม ที่มีความรับผิดชอบ จนมีคำกล่าวว่า คำสอนของลัทธิขงจื๊อเป็นคำสอนที่จะรู้ “วิธีของการเป็นคน” ซึ่งหมายถึง เป็นมนุษย์ที่ประสบความสำเร็จใน “ภารกิจแห่งชีวิต” ในสังคมนั้นๆ