ร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณ

สังคมเป็นที่รวมของปัจเจกบุคคลภายใต้ระบอบการปกครอง การจัดระเบียบสังคม ระบบเศรษฐกิจ มีการตรากฎหมายเพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อย มีการสืบทอดขนบธรรมเนียมประเพณี ทั้งหลายทั้งปวงดังกล่าวนี้คือการปรากฏของสังคมและรัฐ คำถามที่มีมาตั้งแต่สมัยดึกดำบรรพ์ก็คือ คำถามที่ว่า สังคมที่ดีควรจะเป็นสังคมอย่างไร และภารกิจของระบบสังคมและระบบการปกครองบริหารมีอะไรบ้าง ซึ่งถ้าจะวิเคราะห์ให้ถึงแก่นก็คงจะมุ่งตรงไปยังปัจเจกบุคคลหนึ่งคนซึ่งเป็นหน่วยสำคัญของสังคมนั้นๆ โดยปัจเจกบุคคลแต่ละคนเป็นหนึ่งหน่วย เมื่อรวมกันเป็นกลุ่มใหญ่ก็จะเป็นหน่วยใหญ่ที่เรียกว่าสังคม ในบางสังคมเช่นจีนโบราณ ปัจเจกบุคคลไม่มีความสำคัญเท่ากับหน่วยที่เป็นครอบครัว เพราะสังคมจีนเป็นสังคมที่มีระบบครอบครัวเป็นฐาน จึงมองที่ครอบครัวเป็นหลัก

ในแง่ของสังคมและรัฐที่ดีนั้น ถ้าเอาปัจเจกบุคคลเป็นตัววิเคราะห์โดยมองดูระบบเศรษฐกิจ โครงสร้างสังคม การปกครองบริหาร เป็นสภาพแวดล้อม ก็จะกล่าวได้ว่าสังคมที่ดีคือสังคมที่มุ่งเน้นในการพัฒนาปัจเจกบุคคลทุกคนให้มีความสมบูรณ์ ทั้งทางกาย (body) จิตใจ (mind) และจิตวิญญาณ (soul)

การพัฒนาทางกาย (body) ได้แก่ การที่ระบบสังคมและระบบการเมืองการบริหารจะต้องใช้ทรัพยากรและการบริหารอย่างเต็มที่ เพื่อให้หน่วยที่จะนำไปสู่การเกิดของปัจเจกบุคคลคือครอบครัวเกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์ กล่าวคือ จะต้องเป็นระบบครอบครัวที่มีความมั่นคง มีกฎหมายรับรองความเสมอภาคของสามีและภรรยา มีการประกันอาชีพให้มีฐานะทางเศรษฐกิจดีพอที่จะทำให้การก่อตั้งครอบครัวอยู่ในลักษณะที่พอจะมีความผาสุกได้ เมื่อหน่วยที่สำคัญคือครอบครัวอันจะเป็นหน่วยที่นำไปสู่การกำเนิดปัจเจกบุคคลมีความสมบูรณ์แล้ว จะต้องมีมาตรการดูแลบุคคลที่อยู่ในครรภ์มารดาตั้งแต่เริ่มต้น มีการออกกฎหมายรวมทั้งการสนับสนุนผู้มีรายได้ไม่เพียงพอ ให้ได้ฝากครรภ์กับแพทย์ที่เชี่ยวชาญ แนะนำให้มีความรู้เกี่ยวกับการโภชนาการเพื่อให้เด็กในครรภ์เติบโตอย่างสมบูรณ์ มีการตรวจสอบความสมบูรณ์ของทารกในครรภ์เป็นระยะๆ และแก้ไขปัญหาทันทีเมื่อเกิดสภาพผิดปกติ เด็กในครรภ์มารดาจะต้องได้อาหารอย่างพอเพียง และมารดาจะต้องอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีจิตใจสบายพอสมควร และในการทำคลอดจะต้องใช้วิทยาการแพทย์สมัยใหม่ในสถานที่มีความทันสมัยประกอบด้วยผู้เชี่ยวชาญอย่างแท้จริง การดูแลเอาใจใส่สวัสดิการของเด็กนี้มีมาตั้งแต่สมัยโรมัน โดยจูเลียต ซีซาร์ ออกกฎให้ผ่าเอาเด็กออกจากท้องแม่ได้ในกรณีที่แม่ไม่สามารถจะรักษาชีวิตไว้ได้ แต่อย่างน้อยก็สามารถรักษาชีวิตเด็กไว้ได้ นี่คือที่มาของ ซีซาเรียน

เมื่อเด็กคลอดออกมาแล้ว การติดตามผลดูแลสุขภาพของเด็กในกระบวนการทางแพทย์ เช่น การฉีดวัคซีนป้องกันโรคต่างๆ ต้องดำเนินอย่างต่อเนื่องด้วยความเอาใจใส่ของบิดามารดา หรือขององค์กรของรัฐ ในหลายประเทศมีการแจกนมที่มีคุณภาพรวมทั้งอาหารสำหรับเลี้ยงเด็ก เพื่อให้เด็กเจริญเติบโตทั้งทางร่างกายและทางสมอง มีวิธีการแนะนำวิธีเลี้ยงเด็กถูกต้องตามหลักโภชนาการ ในกรณีที่มารดาต้องทำงานต้องมีศูนย์เลี้ยงเด็กซึ่งจัดโดยเอกชนหรือรัฐเพื่อไม่ให้เด็กถูกทอดทิ้ง การดูแลเอาใจใส่ทางร่างกายนี้จะต้องประกอบกับวิธีเสนอแนะการเลี้ยงเด็ก เพื่อให้เด็กเติบโตมาทั้งทางจิตใจ มีของเล่นที่ประเทืองปัญญาตามอายุ

เมื่อเด็กโตขึ้นเมื่อเข้าเรียนในโรงเรียนก็ต้องมีหลักสูตรการออกกำลังกาย การเล่นกีฬา การแนะนำโภชนการที่เสริมให้ร่างกายแข็งแรง ขณะเดียวกัน ต้องทำให้สภาพแวดล้อมช่วยส่งเสริมการเติบโตทางกายภาพโดยไม่มีมลพิษต่างๆ เด็กที่ฐานะไม่ดีจะต้องได้รับอาหารเสริมจากทางรัฐ เช่น โครงการอาหารกลางวัน เป็นต้น จะต้องมีคำแนะนำให้กับประชาชนทราบถึงอันตรายต่างๆ จากสิ่งซึ่งเป็นพิษต่อร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นยาเสพติด เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ฯลฯ

ขณะเดียวกัน รัฐต้องออกกฎหมายควบคุมการสร้างปัญหาต่อสังคมและต่อมลภาวะ เช่น การปล่อยของเสียลงแม่น้ำ การทำให้อากาศเป็นพิษ การขายอาหารที่ผิดสุขลักษณะ ระมัดระวังป้องกันโรคระบาด อุบัติเหตุที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์ ป้องกันภัยอันตรายจากธรรมชาติ มีโครงการตรวจร่างกาย รักษาโรคภัยไข้เจ็บด้วยราคาย่อมเยา ทั้งหลายทั้งปวงดังกล่าวมีเพื่อการพัฒนาร่างกายของสมาชิกในสังคมให้แข็งแรง มีสุขภาพและพลานามัยดี เพื่อจะได้เป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจต่อไปในอนาคต สังคมใดก็ตามที่ปล่อยให้คนอมโรค เป็นโรคขาดอาหาร มีความเป็นอยู่อย่างผิดสุขลักษณะ ติดยาเสพติด หรือผอมโซ หรือน้ำหนักเกินควร ฯลฯ จะกลายเป็นสังคมป่วยทางกาย และเป็นภาระกับสมาชิกอื่นในสังคมในรูปของภาษี เป็นปัญหาของรัฐในการบริหารที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพและสุขอนามัย และอาจจะเป็นอุปสรรคสำคัญของการพัฒนาสังคมและประเทศ

ในส่วนของจิตใจ (mind) หมายถึงสุขภาพจิตที่ดี มีความคิดโปร่งใส มีสมองที่จะเข้าใจสภาพแวดล้อม สามารถจะคิดอย่างมีเหตุมีผลได้ มีความรู้ที่จะใช้ทักษะในการแก้ปัญหาและช่วยในการดำรงชีวิตหรือในการประกอบอาชีพ ในส่วนนี้นั้นจะต้องมาจากการศึกษาและวัฒนธรรมซึ่งเริ่มต้นจากการเลี้ยงดูในครอบครัวโดยพ่อแม่ต้องมีความรู้หรือได้รับคำแนะนำจากองค์กรของสังคมหรือรัฐ รวมทั้งภูมิปัญญาจากขนบธรรมเนียมประเพณีในการเลี้ยงดูเด็ก ให้เด็กเป็นคนที่รู้จักคิด มีความรับผิดชอบ รู้จักวางตัวในสังคม มีระเบียบวินัย มีเหตุมีผล ในส่วนของจิตใจนี้นอกจากการเลี้ยงดูโดยครอบครัวแล้ว วัฒนธรรมสังคมที่เสริมสร้างระเบียบวินัย ความรับผิดชอบ สุนทรีย์ยังจะมีส่วนทำให้สมาชิกของสังคมมีจิตใจที่งดงาม มีความคิดที่สมเหตุสมผล ไม่เห็นแก่ตัว ไม่สร้างปัญหากับผู้อื่น ระบบการศึกษาและวัฒนธรรมจึงต้องผสานซึ่งกันและกัน โดยการศึกษานั้นจะต้องทำให้เกิดความงอกเงยของปัญญา หรือจากการวิเคราะห์ รู้จักตีความหมายจากข้อมูลข่าวสาร ที่สำคัญที่สุดต้องนำความรู้นั้นมาประยุกต์ในการทำงานและการแก้ปัญหาได้ ในส่วนนี้คือส่วนของการพัฒนาสมองและพัฒนาความคิด การใช้เหตุใช้ผล จึงเป็นส่วนของจิตใจ (mind) ที่สำคัญอย่างยิ่ง

จิตวิญญาณ (soul) ก็คือความรู้ผิดรู้ถูก รู้ดีรู้ชั่ว การมีศีลธรรมและจริยธรรม หรือที่เรียกว่า จิตวิญญาณ คนที่มีร่างกายแข็งแรง มีสมองปราดเปรื่อง แต่ขาดศีลธรรม จริยธรรม เห็นแก่ตัว คอยเอาเปรียบคนอื่น สร้างความเดือดร้อนให้สังคมด้วยการฉ้อโกง ปล้นจี้ ฆ่า ยิ่งจะเป็นอันตรายกว่าคนซึ่งการพัฒนาทางสมองไม่ดีเท่า สังคมใดก็ตามที่ก้าวไปอย่างรวดเร็วในการพัฒนาทางร่างกาย และความรู้หรือความคิด แต่ไม่มีเครื่องชี้นำที่สำคัญคือจิตวิญญาณ สังคมนั้นก็จะเป็นสังคมที่อันตรายยิ่ง หรือในสังคมซึ่งมีการพัฒนาทางร่างกายอย่างสมบูรณ์ ขณะเดียวกันในทางจิตใจซึ่งได้แก่ ความสามารถในการศึกษาเล่าเรียนหาความรู้ จนสามารถจะประกอบธุรกิจทำรายได้อย่างมหาศาลด้วยสิ่งประดิษฐ์ เช่นสมองกล แต่ประชาชนส่วนใหญ่จมปรักอยู่ในวัตถุนิยม บริโภคนิยม เงินตรานิยม แข่งขันชิงดีชิงเด่นกันอย่างหนัก จนชีวิตขาดความสุขเนื่องจากส่วนของจิตวิญญาณขาดหายไป สังคมนั้นก็เป็นสังคมที่ไม่พึงประสงค์ ในแง่หนึ่งสังคมเช่นนั้นก็เหมือนเป็นสังคมที่มีชีวภาพที่มีร่างกายแข็งแรง มีระบบความคิดอันเกิดจากสมองที่ปราดเปรื่อง มีอารมณ์ก็เป็นสิ่งมีชีวิต แต่ขาดในส่วนที่เป็นจิตวิญญาณ อันเป็นส่วนสำคัญยิ่งที่จะนำไปสู่ความสงบทางใจ และการบรรลุการเป็นมนุษย์อย่างสูงสุด สังคมนั้นก็เป็นสังคมที่ไม่น่าพิสมัยนัก

แต่ในขณะเดียวกัน สังคมใดก็ตามที่เน้นการพัฒนาทางด้านจิตวิญญาณอย่างขนาดหนัก จนมองข้ามในส่วนของความเป็นจริงของโลก เช่น การรับเอาลัทธิศาสนาที่ปล่อยวางทุกอย่าง ไม่อาบน้ำ อยู่อย่างสมถะ ปลีกวิเวกอยู่ตามเขาตามป่า อันเป็นสิทธิของปัจเจกบุคคล แต่ในแง่สังคม ถ้าคนส่วนใหญ่ของประเทศเป็นเช่นนั้น กล่าวคือ ต่างหนีโลก สังคมนั้นและระบบต่างๆ ของสังคมนั้นก็จะล่มสลายในที่สุด การสุดโต่งในด้านจิตวิญญาณจะเป็นอันตรายต่อส่วนอื่นๆ ของสังคม และบางครั้งการสุดโต่งในด้านจิตวิญญาณที่มีความพยายามอดอาหารจนผอมโซ เนื้อหนังหุ้มกระดูก หรือการกำมือโดยให้เล็บงอกทะลุหลังมือ การขุดหลุมเพื่อฝังตัวเองในดินเป็นเวลานาน การนุ่งลมห่มฟ้า ฯลฯ ก็ย่อมมีอันตรายในส่วนของร่างกาย ในกรณีของทางจิตใจนั้นซึ่งได้แก่ ระบบความคิด ถ้าเกิดมีการคลั่งลัทธิบางอย่าง เช่น ฮิตเลอร์คลั่งลัทธินาซี คอมมิวนิสต์กลุ่มเขมรแดงมีความเชื่อที่ผิดๆ ในการพัฒนาเขมรเพื่อเป็นสังคมใหม่ ทำให้มีการเข่นฆ่าคนเป็นจำนวนมาก และตัวอย่างที่ได้ยินบ่อยๆ ก็คือองคุลิมาลถูกหลอกให้ฆ่าคนเพื่อจะบรรลุเป้าหมายที่สำคัญ ล้วนแล้วแต่เป็นการพัฒนาทางจิตใจที่ผิดไปจากสิ่งที่ควรเป็น เนื่องจากส่วนของจิตวิญญาณขาดหายไปนั่นเอง

สังคมที่ดีจึงเป็นสังคมที่สร้างดุลยภาพระหว่างการพัฒนาร่างกาย (body) จิตใจ (mind) และจิตวิญญาณ (soul) โดยไม่ให้ส่วนใดส่วนหนึ่งเสียดุล ร่างกายต้องแข็งแรงมีพลานามัยสมบูรณ์ จิตใจต้องเป็นจิตใจที่มีความสุข มีความสงบพอสมควร มีเหตุมีผล มีความคิดแบบปกติชนทั่วไป ส่วนจิตวิญญาณจะเป็นเสมือนแสงประทีปที่คอยส่องทางให้บุคคลที่มีร่างกายและจิตใจที่ดีงาม เดินไปตามแนวทางที่จะนำไปสู่ความผาสุกของชีวิตซึ่งเป็นปัจเจกบุคคลและสังคมโดยรวม

จุดมุ่งหมายอันสูงสุดของสังคมที่ดี ไม่ว่าจะเป็นสังคมที่มีโครงสร้างทางการเมือง การปกครองบริหาร เศรษฐกิจ โครงสร้างทางสังคม วัฒนธรรม ค่านิยม และปทัสถานใดก็ตาม จะต้องมีจุดมุ่งหมายหลักคือการพัฒนาใน 3 มิติ ของปัจเจกบุคคลที่เป็นสมาชิกในสังคมนั้นๆ ตามที่ได้กล่าวมาแล้ว