“ศุภชัย เจียรวนนท์” ประกาศเจตนารมณ์สร้างคน สร้างสังคมแห่งภูมิปัญญาที่ยั่งยืน

นายศุภชัย เจียรวนนท์ ประธานคณะผู้บริหาร เครือเจริญโภคภัณฑ์ ในฐานะนายกสมาคมเครือข่ายโกลบอลคอมแพ็กแห่งประเทศไทย หรือ GCNT กล่าวว่า การประชุม GCNT FORUM จัดขึ้นทุกปี เพื่อกำหนดทิศทาง แลกเปลี่ยนมุมมองด้านการทำธุรกิจอย่างยั่งยืนของสมาชิก โดยสมาคมฯ มีสมาชิกที่มาจากทั้งภาคเอกชน และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วนกว่า 130 องค์กร และพร้อมใช้โอกาสนี้ประกาศเจตนารมณ์ช่วยขับเคลื่อนประเทศไทยให้บรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้ง 17 ข้อ รวมถึงระดมสมอง เพื่อเตรียมการประชุมด้านความยั่งยืนสำคัญระดับโลก เช่น การประชุม COP28 ที่จะเกิดขึ้นในสัปดาห์หน้า

ผมภูมิใจที่ได้จะเรียนว่า การประกาศเจตนารมณ์ของสมาชิกสมาคมฯ ในแต่ละปี นำไปสู่ผลลัพธ์ที่จับต้องได้จริง ในการนี้ ผมขอชื่นชมสมาชิกสมาคมฯ กว่า 50 องค์กร คิดเป็นกว่าร้อยละ 80 ของสมาชิกเมื่อปีที่แล้ว ที่ได้ตั้งเป้าลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ หรือ Net Zero ภายใน ค.ศ.2050 หรืออย่างช้าที่สุดไม่เกิน ค.ศ.2070 สอดคล้องกับการประกาศเจตนารมณ์ของสมาคมฯ และช่วยกำหนดเป้าหมายของประเทศไทยสำหรับการประชุม COP27 จนปัจจุบัน ประเทศไทยมีองค์กรเกือบหนึ่งร้อยองค์กรที่ได้ตั้งเป้า Net Zero แล้ว ดังนั้น การที่ท่านรองนายกรัฐมนตรี ได้ให้เกียรติมามอบนโยบาย และเป็นสักขีพยานในการประกาศเจตนารมณ์ในวันนี้ จึงมีความสำคัญยิ่งต่อการขับเคลื่อนนโยบายความยั่งยืนของประเทศ ที่ต้องอาศัยความร่วมมือของทุกภาคส่วน

พื้นฐานการพัฒนาประเทศ คือ การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมอย่างยั่งยืน โดยเฉพาะการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน หรือ SDGs ทั้ง 17 ข้อ

อย่างไรก็ดี การประชุม SDGs Summit ณ นครนิวยอร์ก เมื่อเดือนกันยายนที่ผ่านมา และผมได้มีโอกาสไปร่วมในนามของนายกสมาคมฯ นั้น ประชาคมโลกต่างกังวลกับการบรรลุเป้าหมายทั้ง 17 ข้อ ที่เดินหน้าอย่างล่าช้า กล่าวคือ เพียงร้อยละ 12 ของเป้าหมายเท่านั้นที่เดินหน้าตามแผน ส่วนเป้าหมายอีกร้อยละ 30 ไม่คืบหน้าหรือต่ำกว่าเกณฑ์เมื่อปี ค.ศ.2015

ทุกคนต่างร่วมกันค้นหาปัจจัยแห่งความสำเร็จ ที่จะช่วยให้โลกบรรลุเป้าหมายทั้ง 17 ข้อ ให้ทันเวลาอีก 7 ปีข้างหน้า ทั้งเรื่องเงินทุน ภาวะผู้นำ ตลอดจนเทคโนโลยีและนวัตกรรม

ปัจจัยแห่งความสำเร็จสำคัญอีกประการหนึ่ง ที่อาจยังไม่มีการกล่าวถึงมากนัก คือ การเตรียมความพร้อมของ “คน” หรือทรัพยากรมนุษย์ ที่นอกจากจะช่วยให้บรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนอย่างแท้จริงแล้ว ยังจำเป็นสำหรับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมในยุคต่อไป หรือยุค 5.0 เกิดคำถามว่า ยุค 5.0 คือ อะไร

ปัจจุบัน โลกอยู่ในยุค 4.0 ซึ่งเป็นยุคของการประมวลข้อมูล/ข้อมูลมีค่าดั่งน้ำมันในอากาศ โลกกำลังก้าวเข้าสู่ยุค 5.0 ยุคที่มนุษย์และเทคโนโลยี โดยเฉพาะปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI ผสมผสานเป็นหนึ่งเดียวกัน

AI หยิบยื่นทั้งโอกาสในการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม และอาจทำให้คนเป็น Superhuman แต่มีความเสี่ยงเช่นกัน ดังตัวอย่างของอาชญากรรมทางไซเบอร์ที่เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็ว และอาจต่อยอดไปถึงสงครามทางไซเบอร์ หรือสงคราม AI มีผลรุนแรงที่เราไม่สามารถคาดการณ์ได้ หากเราใช้ AI โดยปราศจากคุณธรรมและธรรมาภิบาลกำกับ ดังนั้น คุณธรรม จริยธรรม ซึ่งสอดคล้องกับหลักการความยั่งยืนว่าด้วย เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม จึงจะเป็นคุณค่าสำคัญ เพิ่มเติมจากยุค 4.0 เพื่อกำกับการใช้เทคโนโลยีเหล่านี้

เราอาจเรียกยุค 5.0 ใหม่ที่เราควรสร้างร่วมกันนี้ว่า Sustainable Intelligence-Based หรือ SI Society แปลว่า “สังคมแห่งภูมิปัญญาที่ยั่งยืน” หรือยุค “SI over AI” และเราจำเป็นต้องเตรียม “คน” ให้พร้อมสำหรับยุค 5.0 ที่กำลังจะเกิดขึ้น

เราต้องเตรียมความพร้อมเรื่อง “คน” สำหรับเศรษฐกิจและสังคมสู่ยุค 5.0 ที่เร่งรัดเข้ามาแล้ว ดัชนีการพัฒนาทุนมนุษย์ระดับโลกต่างชี้ไปในทางเดียวกันว่า ไทยต้องลงมือ และเร่งมือพัฒนาทุนมนุษย์ตั้งแต่วันนี้ ก่อนจะสายเกินไป

ปัจจุบัน การพัฒนาทุนมนุษย์ของไทยและความพร้อมต่ออนาคตยังถูกประเมินอยู่ในระดับที่ต่ำกว่าขนาดของ GDP มาก ไทยยังเผชิญข้อท้าทายหลายประการ เช่น ระดับความรู้แนวลึก และทักษะด้านการใช้เทคโนโลยี

ดังนั้น การพัฒนา “คน” หรือ “ทุนมนุษย์” ของไทยรอไม่ได้อีกต่อไป


นอกเหนือจากนโยบายของภาครัฐ รวมทั้งกิจกรรมของภาคเอกชน และภาคส่วนต่างๆ ที่ดำเนินอยู่อย่างดีแล้วในปัจจุบัน ผมขอเสนอแนวทางเพิ่มเติมที่น่าจะช่วยเสริมการพัฒนาทุนมนุษย์สำหรับยุค 5.0 มุ่งสู่ “สังคมแห่งภูมิปัญญาที่ยั่งยืน” ดังนี้

สำหรับนักเรียน นักศึกษาที่อยู่ในระบบกว่า 12.5 ล้านคน ต้องรู้จักใช้เทคโนโลยีดิจิทัลแก้ปัญหา เรียนรู้ด้วยการลงมือทำจริง หรือ Action-Based Learning เสริมกิจกรรมแบบ Extra Curricular เพื่อสร้าง “นักสำรวจและทดลอง” หรือ Explorer เรียนรู้เพิ่มเติมด้วยคอมพิวเตอร์หรือโน้ตบุ๊กประจำตัว ที่โรงเรียนให้ยืม พร้อมโปรแกรมคัดกรองเนื้อหา เรียนหลักสูตรที่ต้องตอบสนอง ทั้งความสนใจของผู้เรียน และต้องการของตลาดแรงงาน เพิ่มความสามารถในการปรับตัวด้วย Growth Mindset กล่าวคือ ได้รับการบ่มเพาะ “จิตสำนึกแห่งความยั่งยืน”

ครูผู้สอนเองก็สำคัญ ต้องปรับบทบาทจากผู้สอน หรือ Instructor เป็นโค้ช ผู้นำกระบวนการเรียนรู้ หรือ Facilitator คือศักยภาพของนักเรียน นักศึกษา เพื่อบ่มเพาะผู้นำการเปลี่ยนแปลง มีตัวชี้วัด ประกอบการจัดทำรายงานประเมินผลงานของครู ที่ส่งเสริมความโปร่งใส

บทบาทของครูผู้สอนไม่ได้จำกัดแต่ในสถาบันการศึกษาเท่านั้น ภาคเอกชนมีบทบาทนี้ได้ เช่น การจัดกิจกรรมเป็นฐานหรือศูนย์การเรียนรู้ ลักษณะ Action-Based หรือ Experience-Based Learning สอดคล้องกับ SDGs ข้อที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจของตน เพื่อสร้างความตระหนักรู้และความเข้าใจ เรื่องคุณธรรมและธรรมาภิบาลสู่ความยั่งยืน วางกรอบความคิดใหม่แก่นักเรียน นักศึกษา เยาวชนคนรุ่นใหม่ เพราะกระบวนการเรียนรู้ เรื่องคุณธรรม เรื่องธรรมมาภิบาลสู่ความยั่งยืน ซึ่งเชื่อมโยงใกล้ชิดกับหลักการความยั่งยืน จะถูกถ่ายทอดผ่านกระบวนการเรียนรู้ด้วยตนเองนี้ ช่วยปลูกฝังจิตสำนึก ฝึกการร่วมแก้ปัญหาระดับมหภาค คำนึงถึงประโยชน์ส่วนรวม ด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม

สำหรับแรงงาน เทคโนโลยียุค 5.0 ต้องการแรงงานที่มีทักษะต่างจากเดิม องค์กรควรปรับมุมมองในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ด้วยการวิเคราะห์ว่า เราจะใช้ประโยชน์จาก AI อย่างไรให้เสริมงานที่เราทำ นายจ้าง รวมถึง ภาครัฐควรเตรียมทักษะแรงงานและทรัพยากรมนุษย์อย่างไร เพื่อให้แรงงานปัจจุบันและอนาคตสามารถทำงานกับเทคโนโลยีได้ มากกว่ากังวลว่า AI จะแย่งงานของเรา

เราทุกคนในที่นี้ควรตั้งคำถามร่วมกันว่า จะปลูกฝังให้คนรุ่นใหม่มี “ภูมิปัญญาที่ยั่งยืน” ผ่าน life-long learning อย่างไร มากกว่ามุ่งตั้งข้อสังเกตว่า ทำไมยังมีช่องว่างทางความคิดระหว่างคนรุ่นใหม่กับคนรุ่นเก่า

ผมขอย้ำว่า การเปลี่ยนผ่านไปสู่ยุค 5.0 ควรมีความรับผิดชอบและการดูแล หรือ Just Transition

เราต้องช่วยกันดูแลและปรับทักษะแรงงาน เพื่อการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่ยุค 5.0 โดยเฉพาะกลุ่มแรงงานทักษะล่าง ถึงกลาง ซึ่งคิดเป็นร้อยละ 90 ของแรงงานไทยทั้งหมด ที่มีราว 39.6 ล้านคน และต้องเปลี่ยนผ่านเข้าสู่ยุค 5.0 ทั้งสิ้น

เราต้องส่งเสริมการเข้าถึงการศึกษา และการมีงานทำสำหรับกลุ่มเปราะบาง เช่น กลุ่มเยาวชนที่ไม่ได้อยู่ในระบบการศึกษา การทำงาน หรือการอบรม กลุ่มที่อาจถูกมองข้าม เช่น คนพิการ สตรี คนสูงวัย แรงงานข้ามชาติ คนไร้สัญชาติ กลุ่มคนหลากหลายทางเพศ และคนที่พ้นโทษ

สุดท้ายนี้ ผมเชื่อว่า “คน” ที่มีภูมิปัญญาที่ยั่งยืน หรือคนยุค SI จะช่วยให้สังคมไทย และสังคมโลกจัดการกับข้อท้าทายต่างๆ บรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนทั้ง 17 ข้อ ได้ตามกำหนด

สมาคมเครือข่ายโกลบอลคอมแพ็กแห่งประเทศไทย จะไม่หยุดยั้งที่จะระดมกำลัง สนับสนุนการปฏิรูประบบการศึกษา เพิ่มขีดความสามารถของครู อาจารย์ บุคลากรทางการศึกษาพัฒนาแรงงานให้มีทักษะเหมาะสมต่อการเปลี่ยนผ่านสู่ยุค 5.0 เน้นการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม สร้างคนที่อุดมไปด้วย “ภูมิปัญญาที่ยั่งยืน” สร้างพื้นที่แห่งการพัฒนาที่ยั่งยืนแก่ทุกคน โดยไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง