กูเกิล (Google) กำลังเตรียมเซ็นสัญญาจ่ายเงินให้สำนักพิมพ์ในหลายประเทศ เพื่อนับถอยหลังการเปิดตัวบริการกูเกิลนิวส์โชว์เคส (Google News Showcase) คาดเป็นความเคลื่อนไหวเพื่อเลี่ยงดรามาที่เกิดขึ้นในออสเตรเลีย ซึ่งเป็นพื้นที่ที่บริการกูเกิลนิวส์ (Google News) เคยมีปัญหาเรื่องส่วนแบ่งรายได้กับสำนักข่าวบางแห่ง
เรื่องนี้ถือเป็นการต่อยอดจากการเปิดตัวบริการครั้งแรกเมื่อปลายปี 63 เรื่อยมาถึงต้นเดือนกุมภาพันธ์ 64 ซึ่งเป็นเวลาที่ Google News Showcase เปิดศักราชที่อังกฤษและออสเตรเลีย บนจุดยืนเป็นบริการที่เกิดจากความร่วมมือของสำนักข่าวทุกขนาด ทั้งสำนักข่าวอิสระ สำนักข่าวแห่งชาติ รวมถึงสำนักข่าวท้องถิ่นในแดนผู้ดี ความพิเศษคือบริการนี้จะทำให้ผู้อ่านมีโอกาสที่จะได้อ่านเนื้อหาจากสำนักข่าวเหล่านี้ได้มากขึ้นกว่าที่เคย โดยจะเปิดทางให้ผู้อ่านสามารถสมัครเป็นสมาชิกสำนักข่าวที่ถูกใจได้เต็มที่ ในลักษณะเดียวกันกับที่ Apple News ทำอยู่
แต่อีกกระแสนั้นมองว่า โครงการนี้เกิดขึ้นมาเพื่อล้างโคลนให้ Google หลังจากที่การสำรวจพบว่า Google ใช้และรับประโยชน์มหาศาลจากข่าวเหล่านี้ในทางอ้อมหลายพันล้านเหรียญ เพราะข่าวเป็นหัวใจสำคัญที่ Google ต้องพึ่งพามากขึ้นในการผลักดันการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคกับผลิตภัณฑ์ของตัวเอง
***ข่าวเจาะละเอียดยิบ
จุดเด่นของบริการ Google News Showcase อยู่ที่การออกแบบในรูปแบบการ์ด หรือกรอบข้อความที่จะรวมรายการเนื้อหาที่สรุปเรื่องราวแบบละเอียด โดยสามารถแสดงเส้นเวลาหรือไทม์ไลน์ การแสดงหัวข้อข่าวย่อย และรายการบทความทั้งหมดที่เกี่ยวข้อง ซึ่งในอนาคตจะมีการเพิ่มเนื้อหาวิดีโอและเสียงลงไปเพิ่มเติม
แต่ละการ์ดจะมีการติดแบรนด์ของสำนักข่าวผู้เผยแพร่โฆษณาที่เกี่ยวข้องเอาไว้ที่บริเวณมุมซ้าย โดยจะแสดงคู่ไปกับบทความหรือเนื้อหาดิจิทัลที่คัดสรรมาแล้ว เมื่อมีการคลิกที่ลิงก์ใด ผู้อ่านก็จะถูกรีไดเรกต์ไปยังเว็บไซต์ของสำนักข่าวนั้น
ขณะนี้บริการ Google News Showcase มีให้บริการแล้วบนแอปพลิเคชัน Google News สำหรับระบบปฏิบัติการแอนดรอยด์ (Android) และไอโอเอส (iOS) รวมถึงบนโมบายเว็บ (mobile web) และส่วนดิสคัฟเวอร์บน iOS
Google News Showcase ถูกการันตีว่าเป็นบริการที่เกิดขึ้นมาเพื่อให้ Google มีโอกาสได้ชำระเงินให้แก่สำนักข่าว เพราะจะเป็นแพลตฟอร์มที่ช่วยสนับสนุนหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นที่ขาดทรัพยากรในการทำดิจิทัลทรานสฟอร์เมชัน เหมือนที่สำนักข่าวแห่งชาติหรือสำนักพิมพ์รายใหญ่ต้องลงทุนพัฒนาเนื้อหาและรูปแบบการนำเสนอให้ตอบโจทย์ยุคดิจิทัลในช่วงหลายปีที่ผ่านมา
เรื่องนี้ตัวแทนจากสำนักพิมพ์รายใหญ่ที่สุดของอังกฤษเคยออกมาให้ความเห็นว่า โครงการนี้จะช่วยให้สำนักข่าวเกิดใหม่มีแพลตฟอร์มที่ช่วยให้ผู้บริโภคมองเห็นได้มากขึ้นบน Google ซึ่งในแง่ของการสื่อสารมวลชน การทำข่าวเพื่อสาธารณประโยชน์จะประสบความสำเร็จเต็มที่ได้เมื่อข่าวนั้นไม่ใช่การบันทึกเหตุการณ์ประจำวันทั่วไป แต่เป็นข่าวที่ตอบความสนใจของสาธารณชนอย่างแท้จริง ดังนั้น เมื่อข่าวใดสามารถดึงดูดผู้อ่านได้มากขึ้น อุตสาหกรรมข่าวก็จะเกิดความสำเร็จที่ยั่งยืนมากขึ้นตามไปด้วย
ในมุมของผู้เสพข่าวสาร เจ้าพ่อเสิร์ชเอนจินยืนยันว่านี่คือวิธีที่จะช่วยให้ผู้อ่านได้เข้าใจเรื่องราวหรือข่าวสารได้ลึกซึ้งกว่าเดิม โดยเนื้อหาที่แสดงจะถูกคัดเลือกให้เหมาะสมกับแต่ละส่วน (customized sections) ทำให้บริการใหม่ของ Google สามารถช่วยให้ทุกคนมีหนทางใหม่ในการค้นหาข่าวสารที่สนใจ ซึ่งหลายคนอาจไม่เคยพบมาก่อน
***เล็กๆไม่ ใหญ่ทั่วโลก
แมททิว สเนลซัน (Matthew Snelson) ผู้จัดการฝ่ายสื่อสารองค์กร Google Australia เล่าว่า Google News Showcase ถูกประกาศความริเริ่มโครงการครั้งแรกตั้งแต่มิถุนายน 63 จากนั้นในเดือนตุลาคมจึงเริ่มให้บริการในบราซิลและเยอรมนี ก่อนจะขยายและให้บริการในพื้นที่อื่นครบ 10 ประเทศ โดยขณะนี้มีสถิติระบุว่า สำนักข่าวออสเตรเลีย 70 รายได้เซ็นชื่อลงนามข้อตกลงกับ Google New Showcase แล้ว แต่ก็ยังน้อยกว่าอังกฤษที่มีการเซ็นสัญญากับ 120 สำนักข่าว เบ็ดเสร็จแล้วในภาพรวม คาดว่า Google New Showcase ครอบคลุมสำนักข่าวมากกว่า 450 ราย ในกว่า 10 ประเทศทั้งเยอรมนี บราซิล แคนาดา ฝรั่งเศส ญี่ปุ่น และอาร์เจนตินา โดยกำลังมีการหารือเพื่อนำบริการไปยังประเทศอื่นทั่วโลก
แม้จะมีแถลงการณ์ที่สวยหรูว่าต้องการปลดล็อกคอนเทนต์คุณภาพระดับพรีเมียม แต่ในสายตานักสังเกตการณ์ บริการ Google News Showcase ถูกมองเป็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นเพราะกฎหมายในหลายประเทศ โดยเฉพาะที่ออสเตรเลียซึ่งมีการประกาศกฎหมาย News Media Bargaining Code ซึ่งบังคับให้แพลตฟอร์มออนไลน์ต้องจ่ายเงินแก่สำนักข่าวที่แสดงเนื้อหาบนแพลตฟอร์ม เมื่อ Google News ดั้งเดิมไม่ตอบโจทย์ Google จึงแยกเป็นบริการใหม่เพื่อให้ล้อไปกับกฎหมายนี้ ซึ่งกำลังถูกนำไปใช้ในหลายประเทศของยุโรปและอื่นๆ
***ร่วมมือมานานแล้ว
เคท เบดโด (Kate Beddoe) หัวหน้าส่วนงานพันธมิตรผลิตภัณฑ์ข่าว เว็บไซต์ และสำนักพิมพ์ประจำภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ยืนยันว่า Google มีการประสานงานกับอุตสาหกรรมสื่อมานานแล้วโดยไม่ได้รอให้มีการบังคับใช้กฎหมายจากรัฐบาลใด ที่ผ่านมา Google ทำงานโดยตรงกับอุตสาหกรรมหลากหลาย เช่นเดียวกับครั้งนี้
อย่างไรก็ตาม รูปแบบการจ่ายเงินสำนักพิมพ์ใน Google News Showcase จะไม่ใช่การ “จ่ายค่าลิงก์” แต่เป็นการจ่ายค่าเนื้อหาคุณภาพสูงที่สร้างมาเพื่อยกระดับประสบการณ์ข่าวออนไลน์ จุดนี้แนวคิดของ Google ชัดเจนว่าทุกคนมีความสามารถที่จะแสดงลิงก์ข่าวได้อย่างเสรี เป็นไปตามหลักการความเป็นกลางของอินเทอร์เน็ตซึ่งไม่มีใครจำเป็นต้อง “จ่ายเงินค่าลิงก์” แต่อย่างใด
Google ยอมรับว่าการทำงานครั้งนี้ไม่ง่าย และเริ่มมีการเจรจากับอีกหลายประเทศหลังจากเริ่มให้บริการที่ออสเตรเลียแล้ว ขณะนี้บริษัทกำลังเริ่มเจรจากับสำนักข่าวในญี่ปุ่นเพิ่มเติม และกำลังมองหารูปแบบการดำเนินงานในอินเดีย ซึ่งคาดว่าจะเปิดให้บริการได้ภายในปีนี้
เมื่อถามถึงความคืบหน้าโครงการนี้ในประเทศไทย ผู้บริหาร Google ปฏิเสธที่จะระบุชื่อสำนักข่าวในไทยที่กำลังเจรจา โดยให้เหตุผลว่าเป็นข้อมูลที่มีความอ่อนไหวทางธุรกิจ แต่ยืนยันว่าทุกการเจรจาจะเคารพและเน้นคุณค่าทางวิชาชีพตามแนวทางสากล
ประเด็นที่ Google มองผ่านบริการนี้ คือการมองหาโมเดลธุรกิจที่เหมาะสมในการ “ชำระค่าข่าว” รวมถึงการหาสถานที่ให้สำนักข่าวสามารถพบกับผู้อ่านได้ดีขึ้น และการสานต่อความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดยิ่งขึ้นกับผู้อ่านที่สำนักข่าวนั้นมีอยู่แล้ว ทั้งหมดเป็นแนวทางที่บริษัทเน้นต่อยอดบนผลพวงให้ผู้คนสามารถเข้าใจและค้นหาข่าวสารที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นบน Google
“บริษัทไม่ได้จ่ายเงินเป็นค่าลิงก์ทั้งในฝรั่งเศสหรือในออสเตรเลีย แต่จะเป็นการจ่ายเงินค่าเนื้อหาที่ถูกแสดง เป็นการจ่ายเงินค่าทรัพยากร และการทำงานร่วมกันผ่านบริการ Google News Showcase เชื่อว่าจะตอบโจทย์ผู้คนที่นิยมโฟกัสเรื่องราวภายในท้องถิ่น พร้อมกับที่สำนักข่าวก็ต้องการเข้าถึงผู้อ่านในพื้นที่ ดังนั้น Google จึงมีแผนขยายแนวคิดนี้ไปยังพื้นที่อื่น ซึ่งต้องการโฟกัสงานข่าวในระดับท้องถิ่นมากขึ้น”
***โครงการซักฟอกตัวเอง?
ในอีกมุม Google News Showcase ถูกฟันธงว่าเป็นบริการใหม่ที่เกิดขึ้นเพื่อทำลายความเชื่อ 6 เรื่องที่ Google พบว่าโลกกำลังมอง Google ผิดไป โดยเฉพาะความเชื่อที่ว่า Google ไม่เต็มใจจ่ายเงินให้แก่สำนักข่าวทั้งกลุ่มผลการแข่งขันกีฬา ข่าวเศรษฐกิจ หรือรายงานสภาพอากาศ ทั้งหมดนี้ Google ย้ำว่าบริษัทได้จ่ายเงินมูลค่าหลายพันล้านเหรียญสหรัฐสำหรับเนื้อหาและความร่วมมือมากมายให้แก่พันธมิตรพลับลิชเชอร์ในเครือข่ายโฆษณาของบริษัท
Google ย้ำว่า สำนักข่าวรายใหญ่ยังสามารถรับรายได้ผ่านการสมัครสมาชิกกับ Google แล้วรับส่วนแบ่งรายได้ 85-95% นับตั้งแต่เปิดตัวฟีเจอร์ในปี 2018 สถิติพบว่าสำนักพิมพ์สามารถสร้างผู้ติดตามรวมมากกว่า 400,000 คน และในช่วง 6 เดือนที่ผ่านมา จำนวนสมาชิกสำนักข่าวในบริการนี้มีเกิน 100,000 รายแล้ว
ขณะเดียวกัน Google ยังย้ำว่าบริษัทไม่ได้ถือครองเงินส่วนใหญ่จากข่าวของสำนักข่าวที่ใช้ผลิตภัณฑ์โฆษณาของ Google อย่างที่ร่ำลือกัน เพราะผู้เผยแพร่โฆษณาจะได้รับรายได้ส่วนใหญ่ไว้เอง ที่สำคัญ Google ไม่ได้ขโมยเนื้อหาของสำนักข่าว เพราะ Google ไม่ได้แสดงบทความข่าวฉบับเต็ม แต่เชื่อมโยงผู้อ่านกับเนื้อหาข่าว ซึ่งเป็นการสร้างการเข้าชมและรายได้ให้สำนักข่าว
Google ยังย้ำว่าบริษัทไม่ได้ทำเงินจำนวนมหาศาลจากเนื้อหาข่าว เพราะปัจจุบัน น้อยกว่า 2% ของข้อความค้นหาในบริการกูเกิลเสิร์ช (Google Search) เท่านั้นที่เป็นข่าวที่เกี่ยวข้อง และ Google ก็ไม่ได้มีการแสดงโฆษณาบนบริการ Google News หรือส่วนข่าวเด่น
ผลพลอยได้สำคัญของการเปิดตัว Google News Showcase ยังอยู่ที่การล้างความเชื่อที่ว่า “Google ควรจ่ายเงินค่าลิงก์” เพราะ Google ยึดมั่นในแนวคิดว่าบนอินเทอร์เน็ต ทุกคนควรมีความสามารถในการเชื่อมโยงระหว่างไซต์ได้อย่างอิสระ ขณะเดียวกันโครงการนี้ยังช่วยซักฟอกให้ Google ขาวสะอาดขึ้นในสายตาคนที่อาจมองว่าบริษัทยอมรับเงินเพื่อซื้อตำแหน่งแสดงผลการค้นหาที่เด่นขึ้น เพราะความจริงคือทุกลิงก์ไม่เคยต้องมีการจ่ายเงินเพื่อเชื่อมต่อไปยังหน้าเว็บไซต์ หรือเพื่อจัดทำดัชนีใดๆ ในการค้นหา
แต่ทั้งหมดยังสวนทางกับการสำรวจของสมาคมสื่อมวลชน “นิวส์มีเดียอัลไลแอนซ์” (News Media Alliance) ซึ่งย้ำเมื่อปี 2019 ว่า Google ใช้และรับประโยชน์มหาศาลจากข่าวเหล่านี้ในทางอ้อม เพราะข่าวเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญที่ Google ต้องพึ่งพามากขึ้นในการผลักดันการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคกับผลิตภัณฑ์ของตัวเองในช่วงเวลานั้น การสำรวจพบว่าจำนวนข่าวในผลการค้นหาของ Google มีมากกว่า 16-40% และทำรายได้ทางอ้อมให้แพลตฟอร์มประมาณ 4.7 พันล้านดอลลาร์ในปี 2018
ไม่รู้ว่าการสำรวจนี้มีส่วนทำให้เกิดโครงการ Google News Showcase หรือไม่ แต่ไม่นานหลังจากที่การสำรวจนี้ถูกเผยแพร่ Google ก็ประกาศลงทุนครั้งแรกมูลค่า 1 พันล้านดอลลาร์ในเดือนตุลาคมปี 2020 เพื่อสนับสนุนอุตสาหกรรมสื่อมวลชนทั่วโลก โดยการประกาศนี้เกิดขึ้นก่อนที่สงครามระหว่างแพลตฟอร์มออนไลน์และรัฐบาลออสเตรเลียจะปะทุขึ้น
ความเคลื่อนไหวล่าสุดของ Google ในธุรกิจข่าวนี้ได้รับความสนใจในวงกว้าง เพราะในท่ามกลางวิกฤตโควิด-19 ผู้คนจำนวนไม่น้อยบนโลกรู้สึกว่าไม่มีอะไรสำคัญไปกว่าการได้รับข่าวสารทั้งในระดับชาติและในระดับท้องถิ่น โดยเฉพาะในมุมคนไทย การมาถึงของ Google News Showcase อาจจะช่วยให้การกลั่นกรองข่าวปลอมนั้นเกิดขึ้นได้ง่าย ช่วยให้ผู้อ่านคนไทยได้รับข่าวสารที่ถูกต้องอย่างแท้จริง
