วิกฤตอสังหาฯ จีนกำลังทลายกฎเหล็กระบบสำมะโนครัวของจีน ด้วยโปรโมชัน “ซื้อบ้านแถมฮู่โข่ว!”

ในจีนกำลังเกิดเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจสังคมครั้งสำคัญระดับชาติ นั่นคือการปฏิรูปกฎเหล็กในระบบสำมะโนครัวของประชากร จีนจากยุคผู้นำเหมาเจ๋อตง ได้กำหนดระบบทะเบียนสำมะโนครัว ที่เรียกว่า ฮู่โข่ว (户口/household registration system) ซึ่งต่อไปผู้เขียนขอเรียกว่า “ฮู่โข่ว” “ระบบฮู่โข่ว” นี้มีลักษณะเฉพาะของประเทศจีน…อย่างไร มาดูกัน

“ฮู่โข่ว” นี้เป็นทะเบียนสำมะโนครัวที่บันทึกอย่างเป็นทางการ ระบุตัวตน ที่อยู่อาศัยของพลเมือง ในอดีตฮู่โข่วถูกใช้เป็นเครื่องมือควบคุมการโยกย้ายของประชากรข้ามเขตท้องที่ภายในประเทศ แม้ว่าช่วงยุคหลังการปฏิรูปเศรษฐกิจมังกรที่ดำเนินมากว่า 45 ปีมาแล้วจีนมีแรงงานต่างถิ่นจากชนบทหรือเขตที่มีการพัฒนาน้อยกว่าไปทำงานและอาศัยอยู่ในเขตเมืองใหญ่ที่เศรษฐกิจบูมอย่างเช่น เซี่ยงไฮ้ ปักกิ่ง กว่างโจว เซินเจิ้น จนถึงปัจจุบันแรงงานต่างถิ่นในจีนมีจำนวนประมาณ 300 ล้านคน ทว่าการที่แรงงานต่างถิ่นจะย้ายฮู่โข่วหรือทะเบียนสำมะโนครัวเข้ามาอยู่ในเมืองใหญ่ที่พวกเขาทำงานอยู่เป็นเรื่องที่ทำไม่ได้เลย หรือในช่วงต่อมาที่มีแนวคิดการผ่อนปรนก็ยังเป็นเรื่องยากมหากาฬเลยทีเดียว จนมีบางชาวจีนเรียกขานฮู่โข่วเป็นโซ่ตรวนที่ผูกตรึงประชาชนไว้กับบ้านเกิด หรือภูมิลำเนาเดิม (ที่พวกเขามีฮู่โข่วอยู่)

ขณะเดียวกัน ก็เกิดกระแสเสียงวิพากษ์วิจารณ์ขรมถึงความไม่ยุติธรรมของระบบฮู่โข่ว เพราะฮู่โข่วเป็นบัตรผ่านประตูสู่การใช้บริการสวัสดิการสังคม คนต่างถิ่นที่เข้าไปทำงานตามเมืองใหญ่ไม่สามารถส่งลูกเรียนในโรงเรียนรัฐ ใช้สิทธิประโยชน์การรักษาพยาบาล ถูกจำกัดแม้กระทั่งการซื้อข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ข้าว ถั่วลิสง น้ำมันปรุงอาหาร ขนมนมเนย เป็นต้น ทำให้ต้องไปซื้อข้าวของเหล่านี้ในตลาดมืดที่ราคาแพงกว่า จนเกิดกระแสพูดกันว่าคนจีนต่างถิ่นที่ทำงานในเมืองใหญ่ไม่ผิดอะไรกับพลเมืองชั้นสอง...ชั้นสาม...ชั้นสี่ในประเทศตัวเอง บางชาวจีนเรียกขานว่า “ฮู่โข่วเป็นเอกลักษณ์จีนอย่างหนึ่ง ที่ไม่เหมือนประเทศใดในโลก!”


ในช่วงหลายปีมานี้ มีการถกเถียงอย่างจริงจังมากขึ้นและเสนอการปฏิรูประบบฮู่โข่ว ฝ่ายรัฐบาลเองก็พยายามผลักดันเรื่องนี้ เช่น เดือนส.ค.ปีที่แล้ว (2023) กระทรวงพิทักษ์สันติราษฎร์ (องค์กรสูงสุดที่ควบคุมกองกำลังตำรวจ) ประกาศคำสั่งให้รัฐบาลท้องถิ่นยกเลิกข้อจำกัดฮู่โข่วในเมืองที่มีประชากรไม่ถึง 3 ล้านคน และผ่อนปรนการควบคุมในเขตที่มีประชากร 3-5 ล้านคน แต่การปฏิรูปฮู่โข่วก็เดินหน้าแบบเชื่องช้าเป็นหอยทาก โดยคำสั่งนี้ไม่มีผลใดๆ ต่อกลุ่มเมืองใหญ่ 23 เมืองในจีน ซึ่งรวมเซี่ยงไฮ้ เซินเจิ้น และอู่ฮั่น ที่มีประชากร 10 กว่าล้าน 20 กว่าล้านคน

ทว่าขณะนี้การปฏิรูปฮู่โข่วกลับเร่งสปีดแรงขึ้นมาแบบดรามาเลยทีเดียว เพราะแรงกดดันจากวิกฤตปัญหาอสังหาริมทรัพย์ที่ใหญ่หลวงระดับอินเตอร์ของจีนซึ่งเรื้อรังมานานนับสิบๆ ปี เมืองต่างๆ ในจีนทยอยกันออกมาตรการ “ซื้อบ้านแจกฮู่โข่ว” เพื่อกระตุ้นดีมานด์หรือความต้องการซื้อบ้าน ระบายสต๊อกบ้านที่บานตะไทออกไป

ในเดือน ก.พ.ที่ผ่านมา กองทุนการเงินระหว่างประเทศ หรือไอเอ็มเอฟ ออกโรงเตือนจีนกำลังเผชิญการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างสืบเนื่องจากคาดการณ์ว่าการลงทุนในภาคอสังหาฯ จะหดลงอีกร้อยละ 30 ถึง 60 ในระยะกลาง

“ยอดขายบ้านลดลงฮวบท่ามกลางความกังวลของกลุ่มผู้ซื้อที่กลัวว่าเจ้าของโครงการจะไม่มีเงินทุนพอที่จะสร้างโครงการให้แล้วเสร็จ และราคาบ้านจะตกลงอีกในอนาคต” นักวิเคราะห์ไอเอ็มเอฟ ชี้

“ศึกใหญ่ชิงประชากร” ในเมืองจีนกำลังดุเดือด

ขณะนี้เมืองต่างๆ กำลังประกาศนโยบายด้านที่อยู่อาศัยกับประชากร นโยบายดึงดูดความสามารถโดยพุ่งเป้ากระตุ้นความต้องการซื้อบ้าน นับถึงตอนนี้เมืองต่างๆ ในจีนกว่า 20 เมือง ประกาศนโยบาย “ซื้อบ้านแจกฮู่โข่ว” กันแล้ว

เมื่อไม่นานมานี้ กลุ่มเมืองที่เป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม คือ ซูโจว ฝัวซัน อู่ฮั่น และเมืองอื่นๆ ประกาศนโยบายให้สิทธิประโยชน์แก่ผู้ซื้อบ้านสามารถยื่นขอฮู่โข่วในเมืองได้


เทศบาลนครซูโจวออกประกาศชัดเจนเมื่อวันที่ 25 มิ.ย.ที่ผ่านมา ว่าผู้ไม่มีฮู่โข่วในซูโจวที่พักอาศัยภายในเขตเมืองซูโจว จะมีสิทธิตามกฎหมายเหนือสินทรัพย์บ้านที่อยู่อาศัยในเมือง ผู้ที่ซื้อบ้านหลังใหม่สามารถยื่นขอย้ายฮู่โข่วเข้ามาอยู่ในเขตท้องที่ที่มีที่อยู่อาศัยหรือซื้อบ้านอยู่ โดยคู่สมรส บุตรที่ยังไม่แต่งงาน พ่อแม่ ก็สามารถยื่นขอย้ายทะเบียนสำมะโนครัวตามมาด้วย

ก่อนหน้านี้ในเดือน พ.ค.ที่ผ่านมา เมืองยักษ์ใหญ่ที่ออกมาประกาศผ่อนปรนการยื่นขอฮู่โข่วของเมือง คือ หนันจิง หังโจว

ทั้งนี้ ซูโจว หังโจว หนันจิง อู่ฮั่น จัดเป็นเป็นเมืองใหญ่ระดับสองของจีน

คนวงในมองกันว่า การที่มีประชากรหลั่งไหลเข้ามาอยู่อาศัยในเมือง จะช่วยกระตุ้นความต้องการซื้อบ้านอย่างได้ผลดี

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจนคือ กรณีของเมืองเฉิงตู มณฑลเสฉวน

ข้อมูลสถิติของศูนย์การวิจัย ระบุว่าในปี 2023 มูลค่าธุรกรรมซื้อขายบ้านหลังใหม่ในเฉิงตู ทะลุ 200,000 ล้านหยวน คิดเป็นอัตราเพิ่มเมื่อเทียบกับช่วงเดียวกัน นอกจากนี้จำนวนบ้านที่โอนเรียบร้อยยังมากที่สุดในประเทศจีน เท่ากับ 147,500 ยูนิต เพิ่มเล็กน้อยจากปี 2022 ที่ร้อยละ 0.4 มูลค่าธุรกรรมบ้านมือสองทั้งในด้านมูลค่าและปริมาณก็เพิ่มสูงขึ้นอย่างมาก

ข้อมูลจากสำนักงานสถิติประจำนครเฉิงตูระบุว่า นับจากช่วงปี 2017 ถึงปี 2022 เพียงแค่ 6 ปีประชากรที่อาศัยถาวรในเมืองเฉิงตู มีจำนวนเพิ่มขึ้นสุทธิ 2.686 ล้านคน

“ในระยะสั้นหากตลาดอสังหาฯ ฟื้นตัวขึ้นมาก็จะหยุดนโยบายนี้ หากตลาดซบเซาลงไปอีกก็จะกลับมาผ่อนปรนข้อจำกัดการซื้อบ้าน ผ่อนปรนข้อจำกัดระบบทะเบียนสำมะโนครัว” นาย จาง ต้าเหว่ย หัวหน้านักวิเคราะห์ประจำ Centaline Property Agency ในฮ่องกง กล่าว และเก็งถึงความเป็นไปได้ว่ากลุ่มเมืองชั้นหนึ่งจะประกาศนโยบายผ่อนปรนฮู่โข่วเป็นคิวต่อไป

นายจาง ต้าเหว่ย กล่าวว่า จากข้อมูลที่รวบรวมถึงขณะนี้ ยังเหลือเมืองชั้นหนึ่งสี่เมือง (คือ ปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ กว่างโจว เซินเจิ้น) เทียนจิน และไห่หนัน (ไหหลำ) ที่ยังไม่ประกาศนโยบายซื้อบ้านแจกฮู่โข่ว

จาก “ซื้อบ้านแถมฮู่โข่ว” ถึง “เช่าบ้านแถมฮู่โข่ว”

นอกจากมาตรการกระตุ้นซื้อบ้านด้วยโปรโมชันแถมฮู่โข่วแล้ว ยังมีบางเมืองที่เปิดโอกาสให้ผู้เช่าบ้านได้ย้ายฮู่โข่วอีกด้วย เช่น เมืองเสิ่นหยังในมณฑลเหลียวหนิงแห่งภาคตะวันออกเฉียงเหนือจีน ประกาศในเดือน พ.ค.ที่ผ่านมา ยกเลิกข้อจำกัดโควตาใน “ระบบฮู่โข่วนับคะแนน” (points-based hukou (household registration) system) นอกจากนี้ อีกเมืองที่มีการแจกฮู่โข่วแก่ผู้เช่าบ้านคือ ชิงเต่า ในมณฑลซันตงชายฝั่งตะวันออกของจีน

ที่มาข้อมูล 超20城明确“买房送户口”，有专家表示“后续再出政策，很可能就是一线城市落户政策”