กาลครั้งหนึ่งในยุคสงครามระหว่างรัฐ (战国; 475-221 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ฉีเซวียนอ๋องกล่าวกับเหล่าขุนนางคนสนิทว่า “รัฐของเราตั้งอยู่ท่ามกลางรัฐที่เข้มแข็ง แต่ละปีๆ เพื่อป้องกันชายแดน จำต้องใช้งบประมาณจำนวนมาก จนลำบากลำบนเหลือจะกล่าว ตอนนี้ข้ามีความคิดว่าจะรวบรวมเอาชายฉกรรจ์ในแผ่นดินมาสร้างกำแพงเมืองอันมโหฬารขึ้น ทางตะวันออกจรดทะเลตะวันออก ทางตะวันตกจรดไท่หังซาน* ความยาวรวมกว่าสี่พันลี้ เช่นนี้จะคุ้มครองให้รัฐฉีพ้นจากภัยคุกคามของรัฐใหญ่ที่รายล้อมได้ โดยรัฐฉินที่อยู่ทางตะวันตกก็ยากที่จะสอดแนมรัฐฉี รัฐฉู่ทางใต้ก็ยากที่จะรุกรานรัฐฉี ส่วนรัฐหาน รัฐเว่ย และรัฐอื่นๆ ก็ไม่สามารถคิดฟุ้งซ่านกับรัฐของเราได้อีกต่อไป เช่นนี้มิใช่เป็นเรื่องประเสริฐหรอกหรือ?
“ถึงแม้วันนี้ประชาราษฎร์จะต้องเหน็ดเหนื่อยสักหน่อย แต่เมื่อกำแพงเมืองสร้างสำเร็จแล้วพวกเขาก็ไม่ต้องออกไปรบราฆ่าฟัน ทั้งไม่ต้องกังวลว่าใครจะมารุกรานอีกแล้ว นี่เท่ากับว่าเหน็ดเหนื่อยเพียงครั้งเดียวก็สบายไปชั่วลูกชั่วหลาน ดังนั้นไม่ว่าใครเมื่อได้ยินคำสั่งนี้ของข้าแล้ว ย่อมต้องกระโดดโลดเต้น เดินแถวกันมาช่วยกันสร้างกำแพงเมืองใช่หรือไม่?”
ด้านอ้ายจื่อเมื่อได้ยินดังนั้นจึงรีบกราบทูลท่านอ๋องแห่งรัฐฉีความว่า
“ท่านอ๋อง! เช้าวันนี้ ระหว่างที่ข้าน้อยเดินทางมาเข้าเฝ้า มีหิมะตกลงมาอย่างหนัก ระหว่างทางข้าน้อยแลเห็นที่ข้างถนนมีชายที่เสื้อผ้าขาดวิ่น นอนแหงนหน้าอยู่ท่ามกลางหิมะ สายตามองไปยังฟากฟ้าที่เวิ้งว้าง ปากพลางขับร้องเป็นเพลงดังก้องไปทั่วบริเวณ ข้าน้อยเห็นดังนั้นก็รู้สึกประหลาดใจเป็นอย่างยิ่ง จึงสั่งให้ผู้ติดตามหยุดขบวน จากนั้นข้าน้อยจึงลงไปไต่ถามชายคนดังกล่าวว่า เหตุใดจึงมีพฤติกรรมที่แปลกประหลาดเยี่ยงนี้
“ชายประหลาดคนดังกล่าวจึงตอบข้าน้อยมาว่า ‘เหมันตฤดูปีนี้ ฟ้าประทานหิมะลงมามากมาย คาดว่าฤดูเก็บเกี่ยวของปีหน้าผลผลิตข้าวน่าจะงอกงาม พวกเราก็น่าจะซื้อหาข้าวกินได้ในราคาถูกแล้ว ติดอยู่ที่ว่า ณ วันนี้มีเรื่องน่าเสียดายประการหนึ่ง คือ ข้าพเจ้าคงต้องนอนหนาวตายท่ามกลางกองหิมะอันหนาวเหน็บ ปีหน้าคงไม่มีโอกาสได้ลิ้มรสข้าวราคาถูกอันหอมหวาน’ … สิ่งที่ข้าน้อยพบเห็นเมื่อเช้านี้ เมื่อนำมาเปรียบกับความคิดในการสร้างกำแพงเมืองของพระองค์แล้วก็เป็นเฉกเช่นเดียวกันคือ วันนี้ชาวบ้านต้องลำบากยากเข็ญเหน็ดเหนื่อยอย่างแสนสาหัส เพียงเพื่ออนาคตอันสดใสที่ไม่รู้จะมาถึงหรือไม่!”
เรียบเรียงจาก 《艾子杂说》โดย ซูซื่อ (苏轼), ราชวงศ์ซ่ง
หมายเหตุ :
*ไท่หังซาน (太行山) หรืออู่หังซาน เป็นเทือกเขาทางตะวันออกของประเทศจีนยาวกว่า 400 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ตั้งแต่เมืองปักกิ่ง มณฑลเหอเป่ย ซานซี และเหอหนาน