ผู้นำจีนรับมือปราการหมอกพิษด้วยมาตรการ "ล้างฟ้า" แบบชั่วคราว

เซาท์ไชน่ามอร์นิ่งโพสต์ - ผู้นำจีนทำให้โลกต้องฉงนอีกครั้งด้วยมาตรการ "ล้างฟ้า" เฉกเช่นเดียวกับที่เคยทำก่อนการแข่งกันกีฬาโอลิมปิกส์กรุงปักกิ่งเมื่อปี 2551 ที่ผ่านมา ทว่าในเดือนม.ค. 2556 ที่ท้องฟ้าตอนเหนือของแดนมังกรปกคลุมไปด้วยม่านหมอกพิษนานเป็นสัปดาห์นั้น รัฐบาลจีนคงล้างออกไม่ได้ง่าย ๆ

ผู้นำหมายเลขสองของแดนมังกร นายหลี่ เค่อเฉียง ว่าที่นายกคนถัดไปออกมาประกาศในสัปดาห์นี้ให้ประชาชนพลเมืองปักกิ่ง 20 ล้านอดรนทนรออีกสักหน่อย รัฐบาลจีนกำลังดำเนินมาตรการล้างชำระมลพิษในระยะยาว

เจ้าหน้าที่ในระดับล่างลงไปได้นำมาตรการฉุกเฉินตัดลดการจราจร อันเป็นบ่อเกิดของควันพิษ สั่งให้โรงงานลดการปล่อยควันเพื่อลดมลภาวะในอากาศที่ห่มคลุมผืนฟ้าปักกิ่งด้วยระดับสารพิษที่มากเป็นประวัติการณ์ ทว่าการขยับมาตรการดังกล่าวดูเหมือนว่าจะเป็นเพียงการบรรเทาชั่วคราวเท่านั้น ต้นตอของปัญหาที่แท้จริงได้สั่งสมมานานเกินเยียวยา

นักสิ่งแวดล้อมและนักวิเคราะห์เผยว่า ปัญหาที่แท้จริงมาจากหลายสาเหตุ อาทิ เศรษฐกิจจีนที่พึ่งพาการผลิตอุตสาหกรรมหนัก การเสพติดใช้พลังงานจากถ่านหินสกปรก กฎหมายจัดการมลภาวะที่อ่อนปวกเปียก รถราที่ขายดิบขายดีแต่ละวันยกขบวนแห่ขึ้นท้องถนนปล่อยควันพิษอย่างหนาแน่น ตลอดจนนโยบายสนับสนุนการขยายตัวทางเศรษฐกิจของรัฐบาลท้องถิ่น ที่มุ่งสร้างตัวเลขเอาหน้า หาได้คำนึงถึงปัญญหาสิ่งแวดล้อมไม่

ท้องฟ้ากรุงปักกิ่งถูกหมอกพิษห่มคลุมมาตั้งแต่วันศุกร์ (11 ม.ค.) และรัฐบาลมหานครฯ ได้เตือนประชาชนให้อยู่แต่ในที่พัก หากไม่มีความจำเป็นอย่าได้ออกไปสูดอากาศพิษ เนื่องจากรัฐบาลวัดค่ามลพิษได้แบบสูงทุบสถิติเมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา

หลังจากนั้นประชาชนเริ่มส่งเสียงไม่พอใจ สื่อมวลชนรุมประโคมข่าวหนาหู รัฐบาลจึงออกมาเผยว่า จะบังคับไม่ให้รถบางชนิดวิ่งบนท้องถนนเพื่อลดควันพิษ และสั่งโรงงานหลายสิบแห่งหยุดทำการชั่วคราว ทว่านักสิ่งแวดล้อมเผยว่า นโยบายล้างฟ้าของรัฐบาลจีนนี้น่าจะมีอะไรที่มากกว่าการแก้ไขที่ปลายเหตุ

"สิ่งที่รัฐประกาศเป็นเพียงมาตรการชั่วคราว และในระยะยาวรัฐควรจะแก้ปัญหาไปที่โรงงานพลังงานถ่านหินสกปรกที่ปล่อยมลพิษแบบมหาศาลมากกว่า" หมิง ซุง หัวหน้าผู้แทนเอเชียขององค์กรอิสระสหรัฐฯ "Clean Air Task Force" เผย

การผลิตและบริโภคถ่านหินได้เพิ่มสูงขึ้นสามเท่านับแต่ปี 2543 ขณะที่การผลิตเหล็กถูกตั้งเป้าไว้สูงที่ 720 ล้านตันเมื่อปีที่ผ่านมา ซึ่งสูงกว่าเมื่อปี 2543 ถึง 5 เท่า การขยายตัวอย่างรวดเร็วในการผลิตนี้ เนื่องจากแรงจูงใจด้านราคา ผู้ผลิตจึงพากันโหมทุ่มทุนแบบไม่ยั้ง

หยัง ฟู่เฉียง อดีตนักวิจัยนโยบายพลังงานของรัฐบาลจีนและที่ปรึกษาอาวุโสของสภาป้องกันทรัพยากรแห่งชาติเผยว่า ความพยายามในการลดการพึ่งพาอุตสาหกรรมหนักอย่างถาวรเป็นเรื่องสำคัญ

จีนวางแผนควบคุมจำกัดการบริโภคพลังงานจากถ่านหินให้อยู่ที่ประมาณ 3,900 ล้านตันภายในปี 2558 โดยที่รัฐบาลจำเป็นต้องบังคับให้มีการตัดลด

"เมื่อปีที่ผ่านมา เราได้เผาผลาญพลังงานถ่านหินไปกว่า 3,600 ล้านตัน และบางคนก็คาดหวังว่าจะมีการเผาเพิ่มสูงถึง 4,000-5,000 ล้านตัน แต่มันก็คงเป็นไปไม่ได้" หยังกล่าว "พวกเราต้องพยายามหาทางให้การบริโภคพลังงานเหล่านี้ลดลง ไม่ใช่เพียงเฉพาะกรุงปักกิ่ง แต่ทั่วแดนมังกร"

ในช่วงปี 2551 กีฬาโอลิมปิกส์กรุงปักกิ่ง รัฐบาลมหานครฯ ได้หันมาใช้พลังงานจากก๊าซธรรมชาติแทนถ่านหินในบางโรงงาน เพื่อให้เกิดการสร้างพลังความร้อนภายในตัวอาคารแก่ผู้พักอาศัย ปักกิ่งยังได้สั่งให้บางโรงงานหยุดทำการชั่วคราว และบีบให้โรงงานผลิตรายใหญ่ย้ายออกจากเขตใจกลางที่มีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น

โซวกั่งกรุ๊ป ผู้ประกอบการรายสำคัญของเมืองได้ถูกย้ายโรงผลิตเหล็กกล้าไปยังเขตใหม่เฉาเฝยเตี้ยน ในมณฑลเหอเป่ยซึ่งห่างออกไปจากเดิม 200 กม. ทว่าการย้ายถิ่นฐานดังกล่าวก็ไม่ได้ช่วยให้ลดมลภาวะ กลับไปสร้างภาระให้มณฑลเหอเป่ย คุณภาพอากาศก็ยังคงย่ำแย่ลดลงต่อไปเรื่อย

ซุงกล่าวว่า "คุณไม่สามารถไปบอกมลพิษว่า อย่าย่างกรายเข้ามาในกรุงปักกิ่งนะ มลพิษสามารถเคลื่อนไปได้ทั่วภายใต้ทิศทางลมอย่างอิสระ"

สำนักงานวิชาการด้านวิทยาศาสตร์ของจีนประมาณการไว้ว่า ปริมาณสารพิษอนุภาคขนาดเล็กที่เรียกว่า PM2.5 ที่อาจทำให้ผู้ที่สูดเข้าไปในระดับสูงถึงแก่ชีวิตได้นั้น เฉพาะในกรุงปักกิ่งมีปริมาณมากถึง 1 ใน 4 ที่มาจากพื้นที่อื่น โดยเฉพาะเขตอุตสาหกรรมจากมณฑลเหอเป่ย ซึ่งล้อมรอบเมืองหลวง

เหอเป่ยเป็นมณฑลที่รับผิดชอบผลิตเหล็กมากถึง 1 ใน 4 ของทั้งประเทศ ซึ่งอุตสาหกรรมถลุงเหล็กจำเป็นต้องใช้ความร้อนจากการเผาถ่านหินมากถึง 1 ใน 4 ส่วนของการใช้ถ่านหินทั้งหมด เมืองเอกของเหอเป่ยอย่างสือจยาจวง มลภาวะได้กระแทกกระทั้นกระทบต่อชีวิตพลเมืองไม่แพ้กรุงปักกิ่งในช่วงสัปดาห์นี้

ความพยายามของจีนในการจัดการปัญหามลภาวะยังไม่ประสบความสำเร็จ เนื่องจากรัฐบาลท้องถิ่น ซึ่งรวมถึงปักกิ่งด้วย ยังคงต้องการเห็นความเจริญเติบโตทางอุตสาหกรรมมาเป็นตัวชี้วัดการพัฒนาประเทศ หยังกล่าว

"คณะกรรมการเพื่อการพัฒนาและปฏิรูปปักกิ่งได้ถามความเห็นผมว่า จะทำอย่างไรให้กรุงปักกิ่งสะอาดขึ้น ขณะที่เศรษฐกิจก็ยังคงยกระดับเติบโตได้ต่อไป ผมบอกให้พวกเขาเปลี่ยนความคิดเสีย"

อุตสาหกรรมส่วนใหญ่ของปักกิ่งได้โยกย้ายฐานการผลิตออกจากใจกลางนคร ทว่าก็ยังคงอยู่ในแถบชานเมืองที่รายรอบ การย้ายดังกล่าวช่วยยกระดับคุณภาพอากาศได้เพียงนิด เมื่อลมได้พัดพามลภาวะมาเต็มผืนฟ้า และหยุดนิ่งห่มคลุมไว้เช่นนั้นดังเช่นในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา ทำให้พบว่าการย้ายฐานผลิตหนีไม่ช่วยอะไรเลย

โรงงานพลังงานถ่านหินยังคงปฏิบัติการต่อไปในใจกลางย่านธุรกิจของมหานคร และปักกิ่งก็ยังคงมุ่งหน้าแข่งขันยอดตัวเลขเศรษฐกิจกับเทียนจิน ซึ่งมีโครงการอุตสาหกรรมหนักเช่นกัน

แม้ว่าปักกิ่งจะมีการพัฒนาที่สะอาดกว่า มีทางเลือกแบบไฮเทค เช่นใช้การโยกย้ายอุตสาหกรรมถ่านหินไปยังพื้นที่มณฑลซานซี ส่านซี และมองโกเลียใน แต่ก็ได้ทำให้พื้นที่ดังกล่าวได้รับเคราะห์มลภาวะไปเต็ม ๆ จนได้รับขนานนามว่า พื้นที่สามเหลี่ยมทะมึน

ซุงเผยว่า เทคโนโลยีที่จะทำความสะอาดกระบวนการผลิตถ่านหินให้ไม่ปล่อยมลพิษนั้นมีพร้อมแล้ว แต่ว่าผู้ผลิตยังไม่เกิดแรงจูงใจที่จะนำเทคโนโลยีเหล่านี้มาใช้ จีนได้แสดงความปรารถนาที่จะติดตั้งเครื่องลดการปล่อยซัลเฟอร์ในโรงงานพลังงาน แต่ว่ากฎหมายบังคับใช้ยังอ่อนมาก บางโรงงานก็ไม่ยอมติดตั้งเครื่องกรองมลพิษ เนื่องจากต้องการประหยัดต้นทุนการผลิต

ปักกิ่งควรจะขยับมาตรการอย่างรวดเร็ว รวมทั้งออกคำสั่งที่บังคับใช้ได้จริงกับโรงงานปล่อยมลภาวะเหล่านี้ และจัดการปัญหาจราจรที่แออัดยัดเยียด แม้ว่าตัวเลขจริง รถยนต์จะเพิ่มเข้าสู่ท้องถนนมากถึงปีละสองแสนกว่าคันก็ตาม

นอกจากนั้น รัฐบาลจำเป็นต้องแก้ปัญหาเรื่องเครื่องทำความร้อนภายในอาคารให้ได้ เนื่องจากขณะนี้รอบกรุงปักกิ่งยังคงอาศัยพลังงานถ่านหินเป็นตัวสร้างความร้อนในอาคารเป็นส่วนใหญ่ในช่วงหน้าหนาว

เมื่อวันอังคารที่ผ่านมา (15 ม.ค.) ว่าที่นายกหลี่ เค่อเฉียงเผยว่า การรับมือปัญหามลพิษเป็นกระบวนการระยะยาว ทว่าหยังเผยว่า ควรจะทำเรื่องนี้เป็นเรื่องเร่งด่วนระดับชาติมากกว่า

"หากว่าจีนยังคงมองว่าเป็นเรื่องระยะยาว ผมไม่คิดว่าเขาจะล้างฟ้ากันอย่างจริงจัง มาตรการที่ใช้ขณะนี้ไม่ช่วยอะไรเลย ผมคิดว่าปักกิ่งต้องใช้มาตรการที่เร่งด่วนกว่านี้"