นิทานเซน : อักษรที่กลับด้าน

《善恶正反》

ยังมีพระเซนรูปหนึ่ง เอ่ยปากถามอาจารย์เซนด้วยความสงสัยว่า "อาจารย์ ท่านเคยสอนว่าสมณะนั้น พึงแผ่เมตตาและกรุณาแก่สัตว์ทั้งหลายโดยไม่เจาะจง แต่หากเป็นคนชั่ว แสดงว่าเขาสูญเสียความเป็นมนุษย์ไปแล้ว เช่นนั้นยังคงต้องชี้ทางพ้นทุกข์ให้เขาหรือไม่?"

อาจารย์เซนมิได้ตอบคำถามในทันที เพียงหยิบพู่กันมาเขียนตัวอักษรคำว่า "ฉัน(我)" ลงบนกระดาษ แต่ตัวอักษรนั้นกลับด้าน แล้วจึงเอ่ยถามศิษย์ว่า "นี่คืออะไร?"

ศิษย์ตอบว่า "นี่คือตัวอักษรตัวหนึ่ง ทว่าเขียนกลับด้านแล้ว"

อาจารย์เซนถามต่อไปว่า "อักษรอะไร?"

ศิษย์ตอบว่า "อักษรคำว่า 'ฉัน' "

อาจารย์เซนจึงถามอีกว่า "อักษรคำว่า 'ฉัน' เมื่อเขียนกลับด้านยังนับเป็นอักษรหรือไม่?"

ศิษย์ตอบว่า "ไม่นับ"

อาจารย์ถามอีกว่า "หากไม่นับเป็นอักษร เหตใดเจ้าจึงทราบว่ามันคือคำว่า 'ฉัน' "

"นับ" ศิษย์รีบกลับคำตอบโดยพลัน ทว่าอาจารย์เซนกลับถามต่อว่า "ในเมื่อนับเป็นอักษร แล้วทำไมเจ้าถึงบอกว่ามันกลับด้านเล่า?"

คราวนี้ศิษย์นิ่งงันไร้คำตอบ อาจารย์เซนจึงอธิบายว่า "ตัวอักษรทั้งตัวที่เขียนถูกต้อง และตัวที่เขียนกลับด้าน เจ้าล้วนทราบว่ามันคือคำว่า 'ฉัน' ทั้งยังทราบด้วยว่าตัวไหนถูกต้อง ตัวไหนกลับด้าน นั่นเป็นเพราะว่าในใจเจ้ามีรูปแบบคำว่า 'ฉัน' ที่ถูกต้องอยู่ แต่ในทางกลับกัน หากเจ้าไม่รู้จักอักษรตัวนี้ เจ้าก็จะไม่สามารถแยกแยะได้ว่าตัวไหนเขียนถูก ยิ่งไปกว่านั้นหากเจ้ารู้จักตัวอักษรที่เขียนกลับด้านนั่นก่อน เมื่อพบเจออักษร 'ฉัน' ที่เขียนถูกต้อง เจ้าอาจคิดว่ามันเขียนกลับด้านก็เป็นได้"

"ตรรกกะเดียวกัน คนดีคือคน คนชั่วก็คือคน สำคัญที่ว่าเจ้าสามารถมองเห็นเนื้อแท้ของเขาหรือไม่ หากเจ้าพบคนเลวแล้วสามารถมองเห็นเนื้อแท้ของเขา มีเมตตาจิตต่อเขา ก็จะสามารถช่วยชี้ทางให้เขาพ้นทุกข์ได้"

ที่มา : หนังสือ 《禅的故事精华版》, 慕云居 เรียบเรียง, สำนักพิมพ์ 地震出版社, 2006.12, ISBN 7-5028-2995-4