ลมร้อนแห่งอ่าวป๋อไห่ได้พัดไปสู่ถนนในเมืองต้าอัน ทั้งๆ ที่เป็นเช้าวันพุธที่ 22 เม.ย. อันร้อนแสนร้อน แต่คลื่นฝูงชนต่างหลั่งไหลมายังที่ทำการพรรคคอมมิวนิสต์ในชุมชนทางตอนเหนือของเมืองท่าเทียนจิน พวกเขาเฝ้ารอคอยอย่างอดทนเพื่อจะได้มีส่วนร่วมกับการเลือกตั้งผู้ใหญ่บ้านและผู้ช่วยอีก 2 คน ที่จัดขึ้นทุกๆ 3 ปี
“ผมตื่นเต้นมาก ในที่สุดผมก็จะได้เลือกคนที่ดีที่สุด เพื่อเป็นตัวแทนเข้าไปปกป้องผลประโยชน์ของพวกเรา” หลี่ เฉวียนฮุ่ย คนงานจากโรงงานเชื่อมโลหะวัย 21 ปี กล่าวระหว่างยืนสูบบุหรี่ฆ่าเวลากับพวกเพื่อนๆ ก่อนจะถึงคิวเข้าไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง
ชาวจีนมีประสบการณ์ในการเลือกตั้งโดยตรงในระดับหมู่บ้านมาหลายสิบปีแล้ว แต่ชาวบ้านเกือบทุกคนใน 6 แสนหมู่บ้าน เพิ่งจะมีโอกาสได้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งกันถ้วนหน้าในช่วงสิบปีนี้เอง
การเลือกตั้งโดยตรงในประเทศจีนนั้น จะสงวนสิทธิ์ให้เฉพาะชาวชนบทที่อยู่ในเขตปกครองระดับหมู่บ้านเท่านั้น ส่วนชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในเมืองหรือเขตปกครองระดับที่สูงขึ้นไป จะได้รับสิทธิ์เลือกตั้งทางอ้อมเท่านั้น เพราะพรรคคอมมิวนิสต์จีนยังคงควบคุมการปกครองอย่างเข้มงวด
ถึงแม้จะมีนักวิจารณ์บางคนมองว่าการเลือกตั้งโดยตรงในจีนนั้น เป็นความพยายามที่พรรคคอมมิวนิสต์จีนต้องการโชว์ว่าจีนส่งเสริมระบอบประชาธิปไตย โดยที่ผู้ได้รับเลือกตั้งไม่มีอำนาจที่แท้จริง แต่การเลือกตั้งโดยตรงนี้ก็ได้รับการสนับสนุนจากชาวบ้านอย่างเต็มที่
“ตอนที่เราเริ่มใช้ระบบนี้ครั้งแรก มีชาวบ้านออกมาเลือกตั้งเพียงไม่กี่คน แต่ชาวบ้านก็ได้เรียนรู้เรื่องสิทธิของเขามากขึ้นและต้องการออกมาเลือกตั้ง จนถึงตอนนี้เราจัดการเลือกตั้งมา 4 ครั้งแล้ว และคาดว่าผู้มาใช้สิทธิ์จะมีถึง 80-90 เปอร์เซ็นต์ของจำนวนผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งทั้งหมด” นั่นเป็นคำยืนยันจาก นายเฉา หรงซี เลขาธิการสาขาพรรคคอมมิวนิสต์ในท้องถิ่น ที่เป็นผู้ดูแลการจัดการเลือกตั้ง
สิ่งที่เกิดขึ้นในเมืองต้าอันขณะนี้ ได้สะท้อนให้เห็นว่าการใช้สิทธิ์เลือกตั้งของชาวชนบทในจีนมีแนวโน้มว่าจะสูงขึ้น โดยมีรายงานว่า การเลือกตั้งเมื่อปีที่แล้วมีผู้มาใช้สิทธิ์ถึง 450 ล้านคน และไม่ว่าพวกเขาเหล่านั้นจะออกมาเลือกตั้งด้วยเหตุผลใด แต่ปรากฎการณ์เช่นนี้ถือเป็นของขวัญจากฟ้าดินสำหรับรัฐบาลจีน โดยเฉพาะในช่วงที่จีนกำลังเผชิญกับวิกฤตทางด้านการเงิน
แม้ในช่วงที่จีนยังไม่เจอปัญหาทางเศรษฐกิจอย่างที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ เป็นที่ทราบกันดีว่า ในแต่ละปีความขัดแย้งระหว่างชาวบ้านกับเจ้าหน้าที่รัฐได้เกิดขึ้นนับหมื่นครั้ง โดยเฉพาะในประเด็นปัญหาสิทธิที่ทำกินและการคอร์รัปชั่นของเจ้าหน้าที่รัฐ
ยิ่งตอนนี้มีแรงงานอพยพนับสิบล้านที่ไม่สามารถหางานในเมืองได้ และจำต้องหวลคืนบ้านเกิดในชนบท การจัดให้มีการเลือกตั้งโดยตรงก็จะช่วยเบี่ยงเบนความโกรธเคืองที่พวกเขามีต่อพรรคคอมมิวนิสต์จีนที่ไม่สามารถแก้ปัญหาให้พวกเขาได้
นายหย่าเว่ย หลิว เจ้าหน้าที่จากโครงการศูนย์เลือกตั้งจีนที่อยู่ในเมืองแอตแลนต้า ซึ่งใช้เวลาติดตามการเลือกตั้งระดับตำบลในจีนมาหลายปี กล่าวว่า “ชาวบ้านที่ไปใช้ชีวิตอยู่ในเมืองมานาน จะรู้ถึงความสำคัญของการมีส่วนร่วม และเมื่อเขากลับมายังบ้านเกิด เขาก็ยังต้องการเป็นส่วนหนึ่งของการมีส่วนร่วมในด้านต่างๆ และการเลือกตั้งก็เป็นการเติมเต็มความรู้สึกนั้น”
หมู่บ้านเป็นหน่วยเล็กที่สุดในระบบการปกครองของจีน ขณะเดียวกันก็เป็นเขตแนวหน้าที่พรรคคอมมิวนิสต์จีนใช้ในการต่อสู้เพื่อรักษาอำนาจ และหยุดยั้งความแตกแยกในสังคมที่เกิดจากการเติบโตทางเศรษฐกิจ ทั้งนี้ จีนได้ชื่อว่าเป็นประเทศที่ขาดเครือข่ายป้องกันภัยทางสังคม ที่ปล่อยให้ชาวนาจำนวนหลายร้อยล้านคนมีชีวิตอยู่อย่างปราศจากการดูแลสุขภาพพื้นฐาน นอกจากนี้ ประชาชนในภาคส่วนอื่นก็ไม่มีการประกันการว่างงาน หรือบำนาญเลี้ยงชีพ
ยิ่งขณะนี้ที่ปัญหาการว่างงานและความยากจนทวีความรุนแรงขึ้น จีนจึงได้เร่งหามาตรการเพื่อบรรเทาความแร้นแค้นที่เกิดขึ้นครั้งใหม่ โดยปีหน้ารัฐบาลจีนได้ตั้งงบประมาณไว้ 16,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ เพื่อใช้ในเรื่องสุขภาพและการศึกษา และวิธีกระจายเงินงบประมาณออกไปก็เลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องผ่านคณะกรรมการหมู่บ้าน
“คณะกรรมการหมู่บ้านจะเป็นผู้ตัดสินใจทั้งในเรื่องการตั้งศูนย์พัฒนาชุมชน คลินิกดูแลสุขภาพ ศูนย์แก้ไขปัญหาความขัดแย้ง ห้องสมุด และยังดูแลว่าใครสมควรได้รับความช่วยเหลือจากรัฐ หรือแม้แต่เรื่องการตั้งร้านค้าเล็กๆ ในชุมชน” นายหลิว ระบุ และว่าการทำเช่นนี้จะทำให้แรงงานที่อพยพกลับสู่ชนบทรู้สึกว่าพวกเขาได้รับการดูแลเมื่อกลับคืนสู่บ้าน
ย้อนกลับไปที่การเลือกตั้งในเมืองต้าอัน ผู้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งวัยกลางคนรายหนึ่ง บอกว่า เขาเป็นคนหนึ่งที่อพยพไปหางานทำที่อื่น เพราะการคอร์รัปชั่นและการจัดการแบบผิดๆ ของเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น ทำให้บริษัทของเขาต้องประสบภาวะล้มละลาย และว่า วันนี้เขากลับมาต้าอันเพื่อใช้สิทธิ์เลือกตั้ง ด้วยความหวังว่าคะแนนเสียงของเขาจะช่วยให้หมู่บ้านของเขาพัฒนาไปข้างหน้า
“แน่นอน ผมต้องกลับมาใช้สิทธิ์เลือกตั้ง นี่เป็นเรื่องใหญ่ในหมู่บ้านของผม การมีผู้นำที่ไม่ดีได้ผลักดันให้ผมต้องออกไปจากหมู่บ้าน ผมจึงเฝ้ารอคอยวันที่เราจะมีผู้นำคนใหม่ที่ดีๆ เพื่อจะมาช่วยเปลี่ยนแปลงหมู่บ้านเราได้”
ในห้วงเวลาที่คนอีกหลายล้านคนมุ่งหน้ากลับคืนสู่หมู่บ้าน ด้วยความทรงจำอันขมขื่นและความคาดหวังเช่นเดียวกับชายผู้นี้ คงเป็นห้วงแห่งความปิติของเจ้าหน้าที่พรรคคอมมิวนิสต์จีน เพราะพวกเขาได้สร้างระบบหนึ่งขึ้นมา เพื่อโยนความรับผิดชอบไปให้ใครบางคนที่จะถูกลงโทษหากมีการบริหารงานผิดพลาด
แปลและเรียบเรียงจาก More and More, Rural China is Going to the Polls จากนิตยสารไทมส์
“ผมตื่นเต้นมาก ในที่สุดผมก็จะได้เลือกคนที่ดีที่สุด เพื่อเป็นตัวแทนเข้าไปปกป้องผลประโยชน์ของพวกเรา” หลี่ เฉวียนฮุ่ย คนงานจากโรงงานเชื่อมโลหะวัย 21 ปี กล่าวระหว่างยืนสูบบุหรี่ฆ่าเวลากับพวกเพื่อนๆ ก่อนจะถึงคิวเข้าไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง
ชาวจีนมีประสบการณ์ในการเลือกตั้งโดยตรงในระดับหมู่บ้านมาหลายสิบปีแล้ว แต่ชาวบ้านเกือบทุกคนใน 6 แสนหมู่บ้าน เพิ่งจะมีโอกาสได้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งกันถ้วนหน้าในช่วงสิบปีนี้เอง
การเลือกตั้งโดยตรงในประเทศจีนนั้น จะสงวนสิทธิ์ให้เฉพาะชาวชนบทที่อยู่ในเขตปกครองระดับหมู่บ้านเท่านั้น ส่วนชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในเมืองหรือเขตปกครองระดับที่สูงขึ้นไป จะได้รับสิทธิ์เลือกตั้งทางอ้อมเท่านั้น เพราะพรรคคอมมิวนิสต์จีนยังคงควบคุมการปกครองอย่างเข้มงวด
ถึงแม้จะมีนักวิจารณ์บางคนมองว่าการเลือกตั้งโดยตรงในจีนนั้น เป็นความพยายามที่พรรคคอมมิวนิสต์จีนต้องการโชว์ว่าจีนส่งเสริมระบอบประชาธิปไตย โดยที่ผู้ได้รับเลือกตั้งไม่มีอำนาจที่แท้จริง แต่การเลือกตั้งโดยตรงนี้ก็ได้รับการสนับสนุนจากชาวบ้านอย่างเต็มที่
“ตอนที่เราเริ่มใช้ระบบนี้ครั้งแรก มีชาวบ้านออกมาเลือกตั้งเพียงไม่กี่คน แต่ชาวบ้านก็ได้เรียนรู้เรื่องสิทธิของเขามากขึ้นและต้องการออกมาเลือกตั้ง จนถึงตอนนี้เราจัดการเลือกตั้งมา 4 ครั้งแล้ว และคาดว่าผู้มาใช้สิทธิ์จะมีถึง 80-90 เปอร์เซ็นต์ของจำนวนผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งทั้งหมด” นั่นเป็นคำยืนยันจาก นายเฉา หรงซี เลขาธิการสาขาพรรคคอมมิวนิสต์ในท้องถิ่น ที่เป็นผู้ดูแลการจัดการเลือกตั้ง
สิ่งที่เกิดขึ้นในเมืองต้าอันขณะนี้ ได้สะท้อนให้เห็นว่าการใช้สิทธิ์เลือกตั้งของชาวชนบทในจีนมีแนวโน้มว่าจะสูงขึ้น โดยมีรายงานว่า การเลือกตั้งเมื่อปีที่แล้วมีผู้มาใช้สิทธิ์ถึง 450 ล้านคน และไม่ว่าพวกเขาเหล่านั้นจะออกมาเลือกตั้งด้วยเหตุผลใด แต่ปรากฎการณ์เช่นนี้ถือเป็นของขวัญจากฟ้าดินสำหรับรัฐบาลจีน โดยเฉพาะในช่วงที่จีนกำลังเผชิญกับวิกฤตทางด้านการเงิน
แม้ในช่วงที่จีนยังไม่เจอปัญหาทางเศรษฐกิจอย่างที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ เป็นที่ทราบกันดีว่า ในแต่ละปีความขัดแย้งระหว่างชาวบ้านกับเจ้าหน้าที่รัฐได้เกิดขึ้นนับหมื่นครั้ง โดยเฉพาะในประเด็นปัญหาสิทธิที่ทำกินและการคอร์รัปชั่นของเจ้าหน้าที่รัฐ
ยิ่งตอนนี้มีแรงงานอพยพนับสิบล้านที่ไม่สามารถหางานในเมืองได้ และจำต้องหวลคืนบ้านเกิดในชนบท การจัดให้มีการเลือกตั้งโดยตรงก็จะช่วยเบี่ยงเบนความโกรธเคืองที่พวกเขามีต่อพรรคคอมมิวนิสต์จีนที่ไม่สามารถแก้ปัญหาให้พวกเขาได้
นายหย่าเว่ย หลิว เจ้าหน้าที่จากโครงการศูนย์เลือกตั้งจีนที่อยู่ในเมืองแอตแลนต้า ซึ่งใช้เวลาติดตามการเลือกตั้งระดับตำบลในจีนมาหลายปี กล่าวว่า “ชาวบ้านที่ไปใช้ชีวิตอยู่ในเมืองมานาน จะรู้ถึงความสำคัญของการมีส่วนร่วม และเมื่อเขากลับมายังบ้านเกิด เขาก็ยังต้องการเป็นส่วนหนึ่งของการมีส่วนร่วมในด้านต่างๆ และการเลือกตั้งก็เป็นการเติมเต็มความรู้สึกนั้น”
หมู่บ้านเป็นหน่วยเล็กที่สุดในระบบการปกครองของจีน ขณะเดียวกันก็เป็นเขตแนวหน้าที่พรรคคอมมิวนิสต์จีนใช้ในการต่อสู้เพื่อรักษาอำนาจ และหยุดยั้งความแตกแยกในสังคมที่เกิดจากการเติบโตทางเศรษฐกิจ ทั้งนี้ จีนได้ชื่อว่าเป็นประเทศที่ขาดเครือข่ายป้องกันภัยทางสังคม ที่ปล่อยให้ชาวนาจำนวนหลายร้อยล้านคนมีชีวิตอยู่อย่างปราศจากการดูแลสุขภาพพื้นฐาน นอกจากนี้ ประชาชนในภาคส่วนอื่นก็ไม่มีการประกันการว่างงาน หรือบำนาญเลี้ยงชีพ
ยิ่งขณะนี้ที่ปัญหาการว่างงานและความยากจนทวีความรุนแรงขึ้น จีนจึงได้เร่งหามาตรการเพื่อบรรเทาความแร้นแค้นที่เกิดขึ้นครั้งใหม่ โดยปีหน้ารัฐบาลจีนได้ตั้งงบประมาณไว้ 16,000 ล้านเหรียญสหรัฐฯ เพื่อใช้ในเรื่องสุขภาพและการศึกษา และวิธีกระจายเงินงบประมาณออกไปก็เลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องผ่านคณะกรรมการหมู่บ้าน
“คณะกรรมการหมู่บ้านจะเป็นผู้ตัดสินใจทั้งในเรื่องการตั้งศูนย์พัฒนาชุมชน คลินิกดูแลสุขภาพ ศูนย์แก้ไขปัญหาความขัดแย้ง ห้องสมุด และยังดูแลว่าใครสมควรได้รับความช่วยเหลือจากรัฐ หรือแม้แต่เรื่องการตั้งร้านค้าเล็กๆ ในชุมชน” นายหลิว ระบุ และว่าการทำเช่นนี้จะทำให้แรงงานที่อพยพกลับสู่ชนบทรู้สึกว่าพวกเขาได้รับการดูแลเมื่อกลับคืนสู่บ้าน
ย้อนกลับไปที่การเลือกตั้งในเมืองต้าอัน ผู้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งวัยกลางคนรายหนึ่ง บอกว่า เขาเป็นคนหนึ่งที่อพยพไปหางานทำที่อื่น เพราะการคอร์รัปชั่นและการจัดการแบบผิดๆ ของเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น ทำให้บริษัทของเขาต้องประสบภาวะล้มละลาย และว่า วันนี้เขากลับมาต้าอันเพื่อใช้สิทธิ์เลือกตั้ง ด้วยความหวังว่าคะแนนเสียงของเขาจะช่วยให้หมู่บ้านของเขาพัฒนาไปข้างหน้า
“แน่นอน ผมต้องกลับมาใช้สิทธิ์เลือกตั้ง นี่เป็นเรื่องใหญ่ในหมู่บ้านของผม การมีผู้นำที่ไม่ดีได้ผลักดันให้ผมต้องออกไปจากหมู่บ้าน ผมจึงเฝ้ารอคอยวันที่เราจะมีผู้นำคนใหม่ที่ดีๆ เพื่อจะมาช่วยเปลี่ยนแปลงหมู่บ้านเราได้”
ในห้วงเวลาที่คนอีกหลายล้านคนมุ่งหน้ากลับคืนสู่หมู่บ้าน ด้วยความทรงจำอันขมขื่นและความคาดหวังเช่นเดียวกับชายผู้นี้ คงเป็นห้วงแห่งความปิติของเจ้าหน้าที่พรรคคอมมิวนิสต์จีน เพราะพวกเขาได้สร้างระบบหนึ่งขึ้นมา เพื่อโยนความรับผิดชอบไปให้ใครบางคนที่จะถูกลงโทษหากมีการบริหารงานผิดพลาด
แปลและเรียบเรียงจาก More and More, Rural China is Going to the Polls จากนิตยสารไทมส์
