สวนสัตว์ดุสิต (เขาดินวนา) ร่วมกับ มูลนิธิพระดาบส และ ชมรมผู้รู้คุณแผ่นดิน เปิดส่วนจัดแสดงลิงแสมทรงเลี้ยง "คุณสมศักดิ์" และ "คุณสมศรี" เป็นตัวอย่างแสดงให้ประชาชนและผู้รับสนองพระราชดำริด้านโครงการชลประทาน รู้จักกับคำว่า "แก้มลิง" โดยมี พล.ร.อ. ชุมพล ปัจจุสานนท์ องคมนตรี เป็นประธานในพิธีเปิด ส่วนจัดแสดงลิงแสมทรงเลี้ยง “คุณสมศักดิ์และคุณสมศรี” และ ท่านผู้หญิงฉัตรแก้ว นันทาภิวัฒน์ ประธานที่ปรึกษาชมรมผู้รู้คุณแผ่นดิน และ พล.อ.ภัทรินทร์ ลีลายุทธ ประธานคณะกรรมการองค์การสวนสัตว์ และผู้บริหาร เจ้าหน้าที่ชมรมรู้คุณแผ่นดินและองค์การสวนสัตว์ เข้าร่วม
คุณหญิงปัทมา ลีสวัสดิ์ตระกูล ประธานชมรมรู้คุณแผ่นดิน เปิดเผยถึงลิงทรงเลี้ยงตัวแรก ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ว่าทรงมีพระมหากรุณาธิคุณรับลิงแสมมือพิการตัวหนึ่ง โดยตั้งชื่อว่า “คุณกะลา” ไปเลี้ยงในพระราชวังดุสิต เนื่องจากมือของลิงแสมไปติดอยู่ในกะลา ที่คนกินมะพร้าวแล้วเจาะรูทิ้งไว้จนได้รับบาดเจ็บ แม้จะรักษาหายแล้วแต่มือพิการไม่สามารถกลับเข้าฝูงเดิมได้ จึงทรงพระเมตตานำมาเลี้ยง และมีพระราชดำรัสกับสัตวแพทย์ของสวนสัตว์ดุสิต ให้นำลิงแสมจากสวนสัตว์ดุสิต มาเป็นเพื่อนคุณกะลาในวัง
ทาง สวนสัตว์ดุสิต จึงได้นำลูกลิงแสมคู่หนึ่ง ที่ได้รับมอบจากชาวบ้านให้มาอยู่เป็นเพื่อนคุณกะลา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จึงพระราชทานนามลิงแสมเพศผู้ว่า “สมศักดิ์” และลิงเพศเมียว่า “สมศรี” และเมื่อ “คุณกะลา” ได้เสียชีวิตลง ในเดือนมกราคม 2553 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเกรงว่า คุณสมศักดิ์และคุณสมศรีจะเหงาหงอย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สวนสัตว์รับไปดูแล และพระราชทานเงินค่าอาหารรายเดือนให้ตลอดมา
“พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พระราชทานค่าเลี้ยงดูลิงทั้งสองเดือนละ 1 หมื่นบาท ก่อนหน้านี้ลิงทรงเลี้ยงทั้งสองได้รับการเลี้ยงไว้ในโรงพยาบาลสัตว์ของสวนสัตว์ดุสิต โดยแยกกรงเลี้ยง แต่เมื่อจัดทำที่อยู่ให้ใหม่กว้างขวางกว่าเก่า จึงทดลองนำมาเลี้ยงให้อยู่ร่วมกัน ซึ่งทั้งสองสามารถอยู่ร่วมกันได้ จึงเปิดให้เป็นส่วนจัดแสดงให้เยาวชนและประชาชนได้เรียนรู้พระราชกรณียกิจ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ รู้จักคำว่า "แก้มลิง" คือการที่ลิงจะอมอาหารจำนวนมากไว้ในกระพุ้งแก้ม ก่อนจะนำมาเคี้ยวและกลืน พฤติกรรมนี้ได้กลายเป็นชื่อเฉพาะในการใช้เรียกแหล่งกักเก็บน้ำไว้ใช้ เพื่อประโยชน์ของประชาชนชาวไทย”
ด้าน นสพ.อลงกรณ์ มหรรณพ นายสัตวแพทย์พระราชวัง กล่าวถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่มีต่อสัตว์เลี้ยงว่า ทรงมีพระเมตตาต่อสัตว์ทุกชนิดที่เข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ที่ทรงเมตตาที่สุดคือ สุนัขจรจัด เวลาที่หลุดเข้ามาในสวนจิตรลดา จะทรงมีรับสั่งให้สัตวแพทย์ยิงยาสลบก่อนที่นำไปรักษาที่คณะสัตวแพทย์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และเมื่อหายดีแล้ว จึงให้ส่งกลับมาเลี้ยงที่สวนจิตรลดา จนกระทั่งหมดอายุขัย
สำหรับ คุณสมศักดิ์และคุณสมศรี ปัจจุบันมีอายุประมาณ 16-17 ปี ซึ่งถ้าเทียบกับอายุคนประมาณ 45-50 ปี อายุขัยของลิงพันธุ์นี้ประมาณ 25-30 ปี อุปนิสัยของคุณสมศักดิ์ค่อนข้างดุ ส่วนคุณสมศรีมีนิสัยเรียบร้อยและเชื่อง “ทุกครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จมาเยี่ยม ทั้งคุณสมศักดิ์และคุณสมศรี จะเรียบร้อยมาก นั่งนิ่งๆ ไม่ซุกซนเหมือนเวลาที่อยู่กันตามลำพัง คุณสมศักดิ์เป็นลิงที่ทานเก่ง จะอ้วน ในหลวงท่านเห็นก็ทรงรับสั่งให้ควบคุมน้ำหนักคุณสมศักดิ์ เพราะเกรงว่าถ้าอ้วนไปจะมีปัญหาโรคภัยไข้เจ็บ พระองค์ท่านจะให้ความสำคัญเรื่องสุขภาพพลามัยของสัตว์เสมอ”
นสพ.อลงกรณ์ ยังเล่าถึงลักษณะของลิงพันธุ์นี้ว่า เมื่อเจออาหารดีๆ จะรีบเก็บเข้าไว้ในกระพุ้งแก้มก่อนจะเคี้ยว และกลืนในภายหลัง จึงเป็นที่มาของคำว่า “แก้มลิง” ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรับสั่งถึงโครงการแก้ปัญหาอุทกภัยเมื่อปี 2542
นอกจาก ลิง, สุนัข และแมว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ยังทรงมีพระมหากรุณาธิคุณต่อสัตว์ชนิดต่างๆ มากมาย อาทิ นก ไก่ กระบือ โค ฯลฯ โดยปัจจุบันมีสุนัขทรงเลี้ยงที่วังไกลกังวล อ.หัวหิน 76 ตัว ส่วนที่โครงการชั่งหัวมัน มีโคนม 39 ตัว และไก่อีกกว่า 1,000 ตัว
