ศูนย์วิจัยกสิกรไทย
เทศกาลกินเจปีนี้ เริ่มตั้งแต่วันที่ 13-22 ตุลาคม บรรยากาศการกินเจปีนี้ คาดว่าจะคึกคักเช่นเดียวกับปีที่ผ่านมา แม้ราคาน้ำมันจะสูงขึ้น ทำให้ราคาสินค้าที่เป็นวัตถุดิบประกอบอาหารเจเพิ่มขึ้น
เนื่องจากคาดว่า คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะกินเจมากขึ้น เพื่อต้องการทำบุญทำทานงดเว้นรับประทานเนื้อสัตว์ รวมทั้งยังได้กระแสสนับสนุนการ ผู้บริโภคสนใจบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพมากขึ้น
นอกจากนี้ผู้ประกอบการธุรกิจอาหาร หันมาขยายผลิตภัณฑ์อาหารเจหลายชนิดตอบสนองความต้องการผู้บริโภคมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นอาหารเจแช่แข็ง อาหารเจกึ่งสำเร็จรูป และเบเกอรี่เจ
ทำให้ผู้ที่ต้องการบริโภคอาหารเจมีทางเลือกมากขึ้น อย่างไรก็ตาม ผู้บริโภคยังเน้นนโยบายประหยัดเช่นเดียวกับปีที่ผ่านมา ทำให้ผู้จำหน่ายอาหารเจต้องปรับตัว โดยใช้กลยุทธ์ไม่ปรับราคา แม้ราคาวัตถุดิบที่ประกอบอาหารเจจะมีแนวโน้มสูงขึ้นประมาณ 10-20% ก็ตาม
ผู้ประกอบการขายอาหารเจ ปรับตัวด้วยการเริ่มจำหน่ายอาหารเจล่วงหน้า ตั้งแต่ช่วงวันที่ 11-12 ตุลาคม แม้เทศกาลรับประทานอาหารเจจะเริ่มช่วงเย็นวันที่ 13 ตุลาคม ซึ่งถือเป็นมื้อล้างท้อง ก่อนจะเข้าสู่การรับประทานอาหารเจกันจริงๆ เช้าตรู่วันที่ 14 ตุลาคม
จึงไม่น่าแปลกใจ ว่าตั้งแต่ช่วงวันที่ 11-12 ตุลาคม จะเริ่มเห็นร้านอาหารเจที่มีธงสีเหลือง ซึ่งถือเป็นสัญญลักษณ์อาหารเจ ให้เห็นทั่วกรุงเทพฯ
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทยคาดมูลค่าตลาดอาหารเจปีนี้เพิ่มเป็น 1,500 ล้านบาท สาเหตุที่คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะรับประทานอาหารเจมากขึ้น เนื่องจากถือว่าเป็นการทำบุญล้างกายและล้างใจ
ประเด็นสำคัญ คือความเชื่อ ว่าการกินเจช่วยทำให้สุขภาพอนามัยสมบูรณ์แข็งแรง รวมทั้งการรับประทานอาหารเจปัจจุบัน ไม่ยากลำบากเหมือนเมื่อก่อน เนื่องจากธุรกิจหลายแขนงผลิตสินค้าสนองความต้องการของคนรับประทานอาหารเจ
ยอดจำหน่ายสินค้าเหล่านี้ เพิ่มขึ้นช่วงเทศกาลกินเจ ยังมีกระแสรักษาสุขภาพ ด้วยการรับประทานอาหารถูกต้อง เช่น มังสวิรัติ แม็คโครไบโอติก ชีวจิต เป็นต้น
ตลาดอาหารเจมูลค่า 1,500 ล้านบาท…หลากปัจจัยหนุน
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทยสำรวจพฤติกรรมบริโภคอาหารเจช่วงเทศกาลกินเจคนกรุงเทพฯ ต่อเนื่อง ปีนี้ บริษัทสัมภาษณ์เชิงลึก เจาะกลุ่มตัวอย่าง พฤติกรรมบริโภคอาหารเจคนกรุงเทพฯ ยังไม่เปลี่ยนแปลง คาดปีนี้ ยังคงมีคนกรุงเทพฯ ถึง 2 ใน 3 ของกลุ่มตัวอย่าง ตั้งใจจะบริโภคอาหารเจ
อย่างไรก็ตาม คนกรุงเทพฯ กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่ เลือกจะบริโภคอาหารเจบางวัน หรือบางมื้อ ตามสะดวก คนกรุงเทพฯ ที่จะบริโภคอาหารเจ คาดว่าจะมีค่าใช้จ่ายรับประทานอาหารเจเฉลี่ยประมาณวันละ 120 บาท เมื่อคำนวณแล้ว คาดมูลค่าธุรกิจอาหารเจปีนี้ สูงถึงประมาณ 1,500 ล้านบาท เฉพาะช่วงเทศกาลกินเจ 9 วัน เพิ่ม 15.4% เทียบปี 2546
ปัจจัยเอื้อการเติบโตธุรกิจอาหารเจปีนี้ ที่สำคัญ ดังนี้
1. คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะรับประทานอาหารเจมากขึ้น สาเหตุสำคัญ เนื่องจากคนกรุงเทพฯ สนใจสุขภาพมากขึ้น รวมทั้งการรับประทานอาหารเจ เพื่อจะทำตามประเพณร่วมกินเจ ทำบุญล้างกายและใจ โดยละเว้นรับประทานเนื้อสัตว์ เท่ากับลดการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
ยังพบประเด็นสำคัญ ว่าอาหารเจ จำหน่ายได้ตลอดปี เนื่องจากคนกรุงเทพฯ บางกลุ่มนิยมบริโภคอาหารเจ แม้จะไม่ได้อยู่ในช่วงเทศกาลกินเจ โดยมีพฤติกรรมบริโภคอาหารเจตามสะดวก กินเจช่วงวันพระ และกินเจตลอด
รวมทั้งยังมีคนกรุงเทพฯ มากขึ้น พยายามหลีกเลี่ยงรับประทานเนื้อสัตว์ เพื่อรักษาสุขภาพ ซึ่งเป็นอีกช่องทางร้านจำหน่ายอาหาร ที่จะจัดเมนูอาหารเจ รองรับลูกค้ากลุ่มนี้โดยเฉพาะ
2. คนกรุงเทพฯ บริโภคอาหารเจสำเร็จรูปมากขึ้น เพราะสะดวก มีจำหน่ายทั่วไป หาซื้อไม่ยาก และราคาไม่แพง เนื่องจากปัจจัยสำคัญเลือกซื้ออาหารเจของคนกรุงเทพฯ คือมีคุณภาพ สะอาด และราคาไม่แพง
ดังนั้น ร้านอาหารเจสำเร็จรูป คงต้องอาศัยกรรมวิธีพลิกแพลงสูตรอาหาร เพื่อจะตอบสนองความต้องการลูกค้าให้ได้ เนื่องจากคาดว่า ราคาวัตถุดิบประกอบอาหารเจ โดยเฉพาะผักต่างๆ คาดว่าจะราคาสูงขึ้น
หลากธุรกิจปรับกลยุทธ์…รับมือผู้บริโภคเน้นประหยัด
เทศกาลกินเจที่จะมาถึงช่วงมื้อ เย็นวันที่ 13 ตุลาคม คาดว่าสภาพตลาดจะแข่งขันรุนแรง เนื่องจากผู้ประกอบการต้องการกระตุ้นกำลังซื้อผู้บริโภคที่ถดถอย และมุ่งเพิ่มยอดขาย เพื่อให้ผลประกอบการปลายปีเป็นไปตามเป้าหมาย
รูปแบบการแข่งขัน จะยังคงจัดกิจกรรมส่งเสริมการขายตามจุดขาย จัดรายการส่งเสริมการจำหน่าย เพื่อให้เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายโดยตรง และพยายามลดต้นทุนทุกด้าน เพื่อคงราคาสินค้า
รวมถึงสนับสนุชุมชนที่จัดพิธีกินเจ เช่น ภูเก็ต ตรัง เป็นต้น ปกติ ผลิตภัณฑ์เจจะมีฤดูการจำหน่ายสั้น ประมาณ 10 วันเท่านั้นช่วงเทศกาลกินเจ จึงมีส่วนกระตุ้นยอดขายระยะสั้น ให้เพิ่มขึ้นประมาณ 5-10% ของยอดขายช่วงปกติ
ความนิยมรับประทานอาหารเจแพร่หลาย โดยเฉพาะช่วงเทศกาลกินเจ ร้านที่ไม่มีอาหารเจบริการลูกค้า จะมียอดจำหน่ายลดลง ธุรกิจที่ได้รับประโยชน์จากช่วงเทศกาลกินเจ ได้แก่
-อาหารเจสำเร็จรูปประเภทตักขาย การสำรวจ คนกรุงเทพฯ ที่รับประทานอาหารเจ ส่วนใหญ่เลือกซื้ออาหารสำเร็จรูป อาหารสำเร็จรูปยอดนิยมของคนกรุงเทพฯ คืออาหารเจสำเร็จรูปประเภทตักขาย หรืออาหารเจประเภทจานเดียว โดยเฉพาะการรับประทานอาหารเจมื้อกลางวันและเย็น
เนื่องจากสอดคล้องกับพฤติกรรมรับประทานอาหารช่วงปกติของคนกรุงเทพฯ ที่นิยมซื้ออาหารสำเร็จรูปประเภทตักขายอยู่แล้ว ปัจจัยสำคัญ 3 อันดับแรก เลือกร้านที่จะซื้ออาหารเจ คือ ความสะอาด ราคาพอสมควร และคุณค่าอาหาร
เห็นได้ว่าคนกรุงเทพฯ ที่กินเจ ไม่เคร่งครัดเรื่องประกอบอาหารเจ ว่าถูกต้องตามประเพณีมากนัก เนื่องจากการประกอบอาหารเจที่ถูกต้อง นอกจากต้องใช้ส่วนประกอบอาหารเจที่ถูกต้อง ไม่มีของต้องห้ามที่รับประทานไม่ได้ ภาชนะที่ใช้ปรุงอาหาร หรือแม้แต่ภาชนะที่ใช้รับประทาน ต้องแยกต่างหากจากภาชนะปกติด้วย
ภาพรวมตลาดอาหารเจสำเร็จรูปปีนี้ ยังคงเป็นที่นิยมของคนกรุงเทพฯ แต่คาดว่ายอดจำหน่ายจะขยายตัวในเกณฑ์สูง เนื่องจากเศรษฐกิจอยู่ในเกณฑ์ดี อย่างไรก็ตาม คาดปีนี้ การแข่งขันธุรกิจอาหารเจ โดยเฉพาะธุรกิจจำหน่ายอาหารเจสำเร็จรูป (ตักขาย) จะสูงมาก
โดยจะมีแม่ค้า/พ่อค้า ทั้งรายเก่าและใหม่ เข้ามาจำหน่าย ดังนั้น แม่ค้า/พ่อค้า คงเพิ่มราคาอาหารได้ไม่มากนัก ธุรกิจร้านจำหน่ายอาหารเจปีนี้แต่ละราย คงไม่ได้กำไรสูงนัก อย่างไรก็ตาม ผู้ที่ยังคงจะได้กำไรงดงาม คือผู้ที่รู้จักดัดแปลงเครื่องปรุง และส่วนประกอบอาหารตามสถานการณ์ตลาด
-ร้านจำหน่ายส่วนประกอบอาหารเจ การสำรวจ คนกรุงเทพฯไม่ถึง 10% เลือกจะทำอาหารเจรับประทานเอง ดังนั้น ช่วงเทศกาลกินเจ ร้านที่จำหน่ายส่วนประกอบอาหารเจ จะขายดิบขายดีมาก
แหล่งจำหน่ายเครื่องปรุงอาหารเจที่สำคัญ และเป็นแหล่งใหญ่ที่เป็นที่รู้จัก คือตลาดเก่าเยาวราช ซึ่งมีเครื่องปรุงอาหารเจให้เลือกมากมายหลายประเภท ไม่ว่าจะเป็นเครื่องปรุงอาหารเจทั่วๆ ไป ตลอดจนเครื่องปรุงอาหารเจสำหรับผู้ที่ยังละทิ้งรสชาติอาหารปกติไม่ได้
พ่อค้าก็คิดค้น “แป้งประดิษฐ์” ซึ่งดัดแปลงให้คล้ายเนื้อสัตว์ประเภทต่างๆ ทั้งรูปร่าง และรสชาติ ไม่ว่าจะเป็นหมูเนื้อแดง เครื่องในหมู หมูสามชั้น เป็ด ไก่ และเนื้อปลา โดยช่วงปกติ ตลาดแป้งประดิษฐ์นี้ ผู้ซื้อหาไปรับประทาน จะเป็นผู้รับประทานอาหารมังสวิรัติ ช่วงเทศกาลกินเจ แป้งประดิษฐ์นี้ จะขายขายดีมากขึ้นด้วย อาหารเจทำจากแป้งประดิษฐ์นี้ ช่วยเพิ่มสีสันกินเจได้มาก
นอกจากนี้ ร้านที่จัดเป็นตลาดย่อยๆ ตามแหล่งชุมชนต่างๆ แผงผัก รวมทั้งร้านขายของชำ ร้านขายเต้าหู้ และของเบ็ดเตล็ดในตลาดสด ก็พลอยขายดิบขายดีตามๆ กัน โดยเฉพาะเต้าหู้ช่วงเทศกาลกินเจ จะได้รับความนิยมมากเป็นพิเศษ
ผู้ที่จะประกอบอาหารเจรับประทานเองที่บ้าน ต้องไปตลาดแต่เช้า หรือไม่ ก็ต้องมีเจ้าประจำ สั่งจองไว้ล่วงหน้าเลยทีเดียว แหล่งเลือกซื้อส่วนประกอบอาหารเจอีกแหล่ง ที่เป็นที่นิยมของคนกรุงเทพฯ คือซุปเปอร์มาร์เก็ตตามห้างสรรพสินค้าต่างๆ
ซุปเปอร์มาร์เก็ตแต่ละแห่ง ต่างส่งเสริมจำหน่ายอาหารเจเป็นล่ำเป็นสัน ทั้งเครื่องประกอบอาหารเจ อาหารเจสำเร็จรูป และกึ่งสำเร็จรูป เพื่อตอบสนองความต้องการผู้บริโภค
-น้ำเต้าหู้หรือนมถั่วเหลือง การสำรวจ น้ำเต้าหู้และนมถั่วเหลืองบรรจุกล่อง เป็นอาหารเจยอดนิยมของคนกรุงเทพฯ ธุรกิจจำหน่ายน้ำเต้าหู้ร้อนๆ บริโภคกับปาท่องโก๋ จะขายดี ทั้งช่วงเช้าและเย็น ส่วนบริษัทที่ผลิตนมถั่วเหลืองบรรจุกล่อง ต้องขยายกำลังผลิตเพิ่มขึ้น จากปกติถึง 3 เท่า เพื่อรับมือช่วงเทศกาลกินเจ
ธุรกิจที่ได้รับประโยชน์จากเทศกาลกินเจ คือธุรกิจท่องเที่ยว โดยเฉพาะจังหวัดที่มีประเพณีกินเจ ไม่ว่าจะเป็นภูเก็ต ตรัง กระบี่ และพังงา ช่วงเทศกาลกินเจ สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยว ทั้งชาวไทยและต่างประเทศ ให้เข้ามาเที่ยวชมเทศกาลได้มาก
เนื่องจากช่วงนี้ ตรงกับช่วงปิดเทอม ซึ่งเป็นช่วงที่จะมีนักท่องเที่ยวชาวไทยเดินทางไปภูเก็ตมากกว่าช่วงอื่นๆ สำหรับนักท่องเที่ยวต่างประเทศ ส่วนใหญ่จะเป็นนักท่องเที่ยวชาวมาเลเซียและสิงคโปร์
ส่วนประกอบอาหารเจที่เป็นที่นิยมช่วงเทศกาลกินเจที่ขายดิบขายดี มีดังนี้
-ผักต่างๆ เป็นวัตถุดิบสำคัญอย่างหนึ่งประกอบอาหารเจ ผลสำรวจ คนกรุงเทพฯ ที่ประกอบอาหารเจรับประทานเอง นิยมใช้ผักเป็นส่วนประกอบสำคัญ ความต้องการผักช่วงเทศกาลกินเจ พุ่งสูงขึ้นจากช่วงปกติประมาณเท่าตัว
จนกระทั่งนับได้ว่า ราคาผักช่วงกินเจ เป็นช่วงที่ผักราคาแพงช่วงหนึ่งของปี อย่างไรก็ตาม ปีนี้ เนื่องจากกระแสรักษาสุขภาพแรงมาก ประเภทผักที่คาดว่าจะขยายตัวบริโภคอย่างมาก คือผักปลอดสารพิษ หรือผักอนามัย แม้ผักประเภทนี้ จะราคาสูงกว่าผักทั่วไปก็ตาม
-โปรตีนเกษตร เดิม สินค้าตัวนี้พัฒนาเพื่อเป็นทางเลือกทดแทนโปรตีนจากเนื้อสัตว์ ต่อมา เป็นที่แพร่หลายในกลุ่มผู้รับประทานมังสวิรัติ และผู้พยายามหลีกเลี่ยงรับประทานเนื้อสัตว์เพื่อสุขภาพ
ตั้งแต่ปี 2539 บริษัทเอกชนพัฒนาโปรตีนเกษตรอีกขั้น โดยสกัดไขมันระหว่างขั้นตอนผลิต ยอดจำหน่ายโปรตีนเกษตรช่วงเทศกาลกินเจแต่ละปี คาดสูงถึง 200 ล้านบาททีเดียว
-น้ำมันพืชและซอสปรุงรส ช่วงเทศกาลกินเจ จะมีโฆษณาน้ำมันพืชและซอสปรุงรส ให้เห็นเนืองๆ ประมาณว่า ช่วงเทศกาลกินเจแต่ละปี ยอดจำหน่ายน้ำมันพืชและซอสปรุงรสเพิ่มขึ้นอีก 5% ของยอดจำหน่ายปกติ
-อาหารเจสำเร็จรูปและกึ่งสำเร็จรูป อาหารเจที่เป็นที่นิยมมากอีกประเภท คืออาหารเจสำเร็จรูป และกึ่งสำเร็จรูป บริษัทผู้ผลิตเพิ่มความหลากหลายให้สินค้า เพื่อเพิ่มทางเลือกให้ผู้บริโภค
สินค้าเหล่านี้ ขายดีมากช่วงเทศกาลกินเจ เนื่องจากเพิ่มความสะดวกสบายให้ผู้บริโภคมากขึ้น สอดคล้องกับการดำเนินชีวิตของคนกรุงเทพฯ ที่ต้องทำกิจกรรมทุกอย่างแข่งกับเวลา ผู้ผลิตยังพัฒนาเพิ่มผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ เข้าสู่ตลาดต่อเนื่อง
ทำให้อาหารเจสำเร็จรูป เป็นที่นิยมมากขึ้นปัจจุบัน ตลาดอาหารเจสำเร็จรูปที่น่าสนใจคืออาหารเจกระป๋อง ซึ่งอัตราเติบโตตลาดไม่ต่ำกว่า 20-25% แต่ละปี คาดว่าตลาดอาหารเจกระป๋องเฉลี่ยแต่ละปีสูงถึง 200 ล้านบาท
และอาหารเจสำเร็จรูปแช่แข็ง รวมทั้งอาหารเจกึ่งสำเร็จรูป ผู้ผลิตอาหารสำเร็จรูป พัฒนาเพื่อตอบสนองความต้องการผู้บริโภคช่วงของเทศกาลกินเจ โดยยังคงอาศัยช่องทางจำหน่ายเดิม กระจายสินค้า เน้นจำหน่ายในซุปเปอร์มาร์เก็ตของห้างสรรพสินค้า และร้านสะดวกซื้อ ที่มีกระจายทั่วไป
แต่ละช่วงที่มีเทศกาลกินเจ ยอดจำหน่ายสินค้าประเภทนี้ ทำเงินให้ผู้ผลิตงดงามทีเดียว บริษัทผู้ผลิตอาหารเจสำเร็จรูปและกึ่งสำเร็จรูป ยังจับลูกค้าเป้าหมายที่รักษาสุขภาพ โดยบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ และหลีกเลี่ยงบริโภคเนื้อสัตว์ เพื่อให้มียอดจำหน่ายตลอดทั้งปี
อุปสรรคการกินเจ…คุณค่าอาหารไม่ครบ
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทยเคยสำรวจพบว่า อุปสรรคสำคัญที่คนกรุงเทพฯ คาดว่าจะพบในการรับประทานอาหารเจ ที่ผู้ประกอบธุรกิจอาหารเจยังไม่ได้ให้ความสำคัญมากนัก คือ คุณค่าอาหารไม่ครบ และกลัวอ้วน
เนื่องจากอาหารเจส่วนใหญ่ จะประกอบด้วยแป้ง และเป็นอาหารมันๆ ผู้บริโภคอาหารเจบางกลุ่ม โดยเฉพาะกลุ่มผู้หญิงและวัยรุ่น กังวลว่าการบริโภคอาหารเจ จะสร้างปัญหาน้ำหนักตัวและสุขภาพ ถ้าผู้ประกอบธุรกิจอาหารเจจับประเด็นคุณค่าโภชนาการนี้เป็นหลักประชาสัมพันธ์ จะทำให้ขยายตลาดอาหารเจได้อีกมาก
ทุกปีที่ผ่านมา ช่วงเทศกาลกินเจ เป็นช่วงกอบโกยกำไรของธุรกิจจำหน่ายอาหารเจ โดยเฉพาะร้านอาหารเจสำเร็จรูปประเภทตักขาย มักจะมีข้ออ้างส่วนประกอบที่นำมาทำอาหารเจ ราคาแพง โดยเฉพาะผัก
เมื่อใกล้ถึงเทศกาลกินเจ เกษตรกรส่วนใหญ่ ชะลอเก็บผลผลิต เพื่อรอเข้าสู่เทศกาลกินเจก่อน เนื่องจากคาดหวังว่า จะได้ราคาสูงกว่าเดิม ราคาผัก เริ่มสูงขึ้นก่อนช่วงเทศกาลประมาณ 1 สัปดาห์
ช่วงเทศกาลกินเจ ก็สูงขึ้นอีก เนื่องจากเป็นช่วงความต้องการบริโภคเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะผักที่เป็นที่นิยมในการบริโภค เช่น ผักบุ้งจีน ผักคะน้า กะหล่ำปลี ผักกาดขาว ผักกวางตุ้ง ถั่วฝักยาว เป็นต้น ปีนี้ ยังมีปัจจัยน้ำท่วมและฝนตกหนัก ซ้ำเติมราคาผักพุ่งสูงขึ้นอีก
การเลือกซื้อและบริโภคอาหารเจ ผู้บริโภคพิถีพิถันความสะอาด ก่อนคำนึงรสชาติอาหาร เพราะยุคนี้ กระแสระวังรักษาสุขอนามัยมาแรง ร้านอาหารและแผงลอยที่จำหน่ายอาหารเจ ก็ต้องตอบสนองความต้องการผู้บริโภค จำหน่ายอาหารเจที่คำนึง ทั้งความสะอาด ปลอดภัย และถูกต้องตามหลักสุขอนามัย รวมทั้งสุขอนามัยของสถานที่ปรุง และสถานที่จำหน่าย
ความสะอาดของภาชนะอุปกรณ์ที่ใช้ ตลอดจนผู้สัมผัสกับอาหาร ต้องมีสุขนิสัยที่ดี เช่น ต้องล้างมือให้สะอาดเสมอ ต้องสวมหมวกขณะปรุง และขายอาหาร ตลอดเวลา เป็นต้น อาหารเจที่ปรุงสำเร็จแล้ว ต้องเก็บไว้ในภาชนะมีฝาปิดมิดชิด และอุ่นให้ร้อนเป็นระยะๆ กรณีต้องเก็บเกิน 4 ชั่วโมง ควรเก็บในตู้เย็น เมื่อจำหน่าย หรือบริโภค ต้องอุ่นให้ร้อนอีกครั้ง
สรุป
บรรยากาศกินเจปีนี้ คาดว่าจะคึกคักเช่นเดียวกับปีที่ผ่านๆ มา เนื่องจากคาดว่า คนกรุงเทพฯ ที่ตั้งใจจะกินเจมากขึ้น และเปลี่ยนพฤติกรรม หันมาบริโภคอาหารสำเร็จรูปมากขึ้น แต่ผู้บริโภคจะยังเน้นนโยบายประหยัด
เห็นได้ว่า ค่าใช้จ่ายบริโภคอาหารเจต่อคน เพิ่มขึ้นไม่มากนัก อย่างไรก็ตาม ยังมีหลายธุรกิจ ได้รับอานิสงส์ช่วงเทศกาลกินเจ ทำให้ยอดจำหน่ายเพิ่มขึ้นช่วงนี้ นับว่าประเพณีที่เกิดจากความเชื่อถือ ที่ปฏิบัติติดต่อกันมานาน ช่วยให้หลากธุรกิจ พลิกกลยุทธ์รับประโยชน์เป็นกอบเป็นกำ ช่วงเทศกาลกิจเจ 10 วัน
อย่างไรก็ตาม การกินเจปีนี้ ยังคงมีปัจจัยหนุนหลายประการ ได้แก่ ปีนี้ คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะกินเจช่วงเทศกาลกินเจเพิ่มขึ้น เพื่อจะได้ขอร่วมกินเจ ทำบุญล้างกายและใจ และกระแสความเชื่อว่า การกินเจ ช่วยทำให้สุขภาพอนามัยสมบูรณ์แข็งแรง พร้อมจะรับมือวิกฤตเศรษฐกิจ ที่เข้ามารุมเร้าเวลานี้
รวมทั้งการรับประทานอาหารเจปัจจุบัน ไม่ลำบากเหมือนเมื่อก่อน เนื่องจากธุรกิจหลายแขนง ผลิตสินค้าสนองความต้องการคนรับประทานอาหารเจ ทำให้ยอดจำหน่ายสินค้าเหล่านี้ เพิ่มขึ้นช่วงเทศกาลกินเจ
น่าสังเกตว่าปีนี้ ผู้บริโภคอาหารเจต่างปรับตัว โดยรับประทานอาหารเจกึ่งสำเร็จรูป อาหารเจแช่แข็ง เบเกอรี่เจ ซึ่งเป็นทางเลือกใหม่อาหารเจ มากขึ้น
เทศกาลกินเจปีนี้ เริ่มตั้งแต่วันที่ 13-22 ตุลาคม บรรยากาศการกินเจปีนี้ คาดว่าจะคึกคักเช่นเดียวกับปีที่ผ่านมา แม้ราคาน้ำมันจะสูงขึ้น ทำให้ราคาสินค้าที่เป็นวัตถุดิบประกอบอาหารเจเพิ่มขึ้น
เนื่องจากคาดว่า คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะกินเจมากขึ้น เพื่อต้องการทำบุญทำทานงดเว้นรับประทานเนื้อสัตว์ รวมทั้งยังได้กระแสสนับสนุนการ ผู้บริโภคสนใจบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพมากขึ้น
นอกจากนี้ผู้ประกอบการธุรกิจอาหาร หันมาขยายผลิตภัณฑ์อาหารเจหลายชนิดตอบสนองความต้องการผู้บริโภคมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นอาหารเจแช่แข็ง อาหารเจกึ่งสำเร็จรูป และเบเกอรี่เจ
ทำให้ผู้ที่ต้องการบริโภคอาหารเจมีทางเลือกมากขึ้น อย่างไรก็ตาม ผู้บริโภคยังเน้นนโยบายประหยัดเช่นเดียวกับปีที่ผ่านมา ทำให้ผู้จำหน่ายอาหารเจต้องปรับตัว โดยใช้กลยุทธ์ไม่ปรับราคา แม้ราคาวัตถุดิบที่ประกอบอาหารเจจะมีแนวโน้มสูงขึ้นประมาณ 10-20% ก็ตาม
ผู้ประกอบการขายอาหารเจ ปรับตัวด้วยการเริ่มจำหน่ายอาหารเจล่วงหน้า ตั้งแต่ช่วงวันที่ 11-12 ตุลาคม แม้เทศกาลรับประทานอาหารเจจะเริ่มช่วงเย็นวันที่ 13 ตุลาคม ซึ่งถือเป็นมื้อล้างท้อง ก่อนจะเข้าสู่การรับประทานอาหารเจกันจริงๆ เช้าตรู่วันที่ 14 ตุลาคม
จึงไม่น่าแปลกใจ ว่าตั้งแต่ช่วงวันที่ 11-12 ตุลาคม จะเริ่มเห็นร้านอาหารเจที่มีธงสีเหลือง ซึ่งถือเป็นสัญญลักษณ์อาหารเจ ให้เห็นทั่วกรุงเทพฯ
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทยคาดมูลค่าตลาดอาหารเจปีนี้เพิ่มเป็น 1,500 ล้านบาท สาเหตุที่คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะรับประทานอาหารเจมากขึ้น เนื่องจากถือว่าเป็นการทำบุญล้างกายและล้างใจ
ประเด็นสำคัญ คือความเชื่อ ว่าการกินเจช่วยทำให้สุขภาพอนามัยสมบูรณ์แข็งแรง รวมทั้งการรับประทานอาหารเจปัจจุบัน ไม่ยากลำบากเหมือนเมื่อก่อน เนื่องจากธุรกิจหลายแขนงผลิตสินค้าสนองความต้องการของคนรับประทานอาหารเจ
ยอดจำหน่ายสินค้าเหล่านี้ เพิ่มขึ้นช่วงเทศกาลกินเจ ยังมีกระแสรักษาสุขภาพ ด้วยการรับประทานอาหารถูกต้อง เช่น มังสวิรัติ แม็คโครไบโอติก ชีวจิต เป็นต้น
ตลาดอาหารเจมูลค่า 1,500 ล้านบาท…หลากปัจจัยหนุน
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทยสำรวจพฤติกรรมบริโภคอาหารเจช่วงเทศกาลกินเจคนกรุงเทพฯ ต่อเนื่อง ปีนี้ บริษัทสัมภาษณ์เชิงลึก เจาะกลุ่มตัวอย่าง พฤติกรรมบริโภคอาหารเจคนกรุงเทพฯ ยังไม่เปลี่ยนแปลง คาดปีนี้ ยังคงมีคนกรุงเทพฯ ถึง 2 ใน 3 ของกลุ่มตัวอย่าง ตั้งใจจะบริโภคอาหารเจ
อย่างไรก็ตาม คนกรุงเทพฯ กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่ เลือกจะบริโภคอาหารเจบางวัน หรือบางมื้อ ตามสะดวก คนกรุงเทพฯ ที่จะบริโภคอาหารเจ คาดว่าจะมีค่าใช้จ่ายรับประทานอาหารเจเฉลี่ยประมาณวันละ 120 บาท เมื่อคำนวณแล้ว คาดมูลค่าธุรกิจอาหารเจปีนี้ สูงถึงประมาณ 1,500 ล้านบาท เฉพาะช่วงเทศกาลกินเจ 9 วัน เพิ่ม 15.4% เทียบปี 2546
ปัจจัยเอื้อการเติบโตธุรกิจอาหารเจปีนี้ ที่สำคัญ ดังนี้
1. คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะรับประทานอาหารเจมากขึ้น สาเหตุสำคัญ เนื่องจากคนกรุงเทพฯ สนใจสุขภาพมากขึ้น รวมทั้งการรับประทานอาหารเจ เพื่อจะทำตามประเพณร่วมกินเจ ทำบุญล้างกายและใจ โดยละเว้นรับประทานเนื้อสัตว์ เท่ากับลดการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
ยังพบประเด็นสำคัญ ว่าอาหารเจ จำหน่ายได้ตลอดปี เนื่องจากคนกรุงเทพฯ บางกลุ่มนิยมบริโภคอาหารเจ แม้จะไม่ได้อยู่ในช่วงเทศกาลกินเจ โดยมีพฤติกรรมบริโภคอาหารเจตามสะดวก กินเจช่วงวันพระ และกินเจตลอด
รวมทั้งยังมีคนกรุงเทพฯ มากขึ้น พยายามหลีกเลี่ยงรับประทานเนื้อสัตว์ เพื่อรักษาสุขภาพ ซึ่งเป็นอีกช่องทางร้านจำหน่ายอาหาร ที่จะจัดเมนูอาหารเจ รองรับลูกค้ากลุ่มนี้โดยเฉพาะ
2. คนกรุงเทพฯ บริโภคอาหารเจสำเร็จรูปมากขึ้น เพราะสะดวก มีจำหน่ายทั่วไป หาซื้อไม่ยาก และราคาไม่แพง เนื่องจากปัจจัยสำคัญเลือกซื้ออาหารเจของคนกรุงเทพฯ คือมีคุณภาพ สะอาด และราคาไม่แพง
ดังนั้น ร้านอาหารเจสำเร็จรูป คงต้องอาศัยกรรมวิธีพลิกแพลงสูตรอาหาร เพื่อจะตอบสนองความต้องการลูกค้าให้ได้ เนื่องจากคาดว่า ราคาวัตถุดิบประกอบอาหารเจ โดยเฉพาะผักต่างๆ คาดว่าจะราคาสูงขึ้น
หลากธุรกิจปรับกลยุทธ์…รับมือผู้บริโภคเน้นประหยัด
เทศกาลกินเจที่จะมาถึงช่วงมื้อ เย็นวันที่ 13 ตุลาคม คาดว่าสภาพตลาดจะแข่งขันรุนแรง เนื่องจากผู้ประกอบการต้องการกระตุ้นกำลังซื้อผู้บริโภคที่ถดถอย และมุ่งเพิ่มยอดขาย เพื่อให้ผลประกอบการปลายปีเป็นไปตามเป้าหมาย
รูปแบบการแข่งขัน จะยังคงจัดกิจกรรมส่งเสริมการขายตามจุดขาย จัดรายการส่งเสริมการจำหน่าย เพื่อให้เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายโดยตรง และพยายามลดต้นทุนทุกด้าน เพื่อคงราคาสินค้า
รวมถึงสนับสนุชุมชนที่จัดพิธีกินเจ เช่น ภูเก็ต ตรัง เป็นต้น ปกติ ผลิตภัณฑ์เจจะมีฤดูการจำหน่ายสั้น ประมาณ 10 วันเท่านั้นช่วงเทศกาลกินเจ จึงมีส่วนกระตุ้นยอดขายระยะสั้น ให้เพิ่มขึ้นประมาณ 5-10% ของยอดขายช่วงปกติ
ความนิยมรับประทานอาหารเจแพร่หลาย โดยเฉพาะช่วงเทศกาลกินเจ ร้านที่ไม่มีอาหารเจบริการลูกค้า จะมียอดจำหน่ายลดลง ธุรกิจที่ได้รับประโยชน์จากช่วงเทศกาลกินเจ ได้แก่
-อาหารเจสำเร็จรูปประเภทตักขาย การสำรวจ คนกรุงเทพฯ ที่รับประทานอาหารเจ ส่วนใหญ่เลือกซื้ออาหารสำเร็จรูป อาหารสำเร็จรูปยอดนิยมของคนกรุงเทพฯ คืออาหารเจสำเร็จรูปประเภทตักขาย หรืออาหารเจประเภทจานเดียว โดยเฉพาะการรับประทานอาหารเจมื้อกลางวันและเย็น
เนื่องจากสอดคล้องกับพฤติกรรมรับประทานอาหารช่วงปกติของคนกรุงเทพฯ ที่นิยมซื้ออาหารสำเร็จรูปประเภทตักขายอยู่แล้ว ปัจจัยสำคัญ 3 อันดับแรก เลือกร้านที่จะซื้ออาหารเจ คือ ความสะอาด ราคาพอสมควร และคุณค่าอาหาร
เห็นได้ว่าคนกรุงเทพฯ ที่กินเจ ไม่เคร่งครัดเรื่องประกอบอาหารเจ ว่าถูกต้องตามประเพณีมากนัก เนื่องจากการประกอบอาหารเจที่ถูกต้อง นอกจากต้องใช้ส่วนประกอบอาหารเจที่ถูกต้อง ไม่มีของต้องห้ามที่รับประทานไม่ได้ ภาชนะที่ใช้ปรุงอาหาร หรือแม้แต่ภาชนะที่ใช้รับประทาน ต้องแยกต่างหากจากภาชนะปกติด้วย
ภาพรวมตลาดอาหารเจสำเร็จรูปปีนี้ ยังคงเป็นที่นิยมของคนกรุงเทพฯ แต่คาดว่ายอดจำหน่ายจะขยายตัวในเกณฑ์สูง เนื่องจากเศรษฐกิจอยู่ในเกณฑ์ดี อย่างไรก็ตาม คาดปีนี้ การแข่งขันธุรกิจอาหารเจ โดยเฉพาะธุรกิจจำหน่ายอาหารเจสำเร็จรูป (ตักขาย) จะสูงมาก
โดยจะมีแม่ค้า/พ่อค้า ทั้งรายเก่าและใหม่ เข้ามาจำหน่าย ดังนั้น แม่ค้า/พ่อค้า คงเพิ่มราคาอาหารได้ไม่มากนัก ธุรกิจร้านจำหน่ายอาหารเจปีนี้แต่ละราย คงไม่ได้กำไรสูงนัก อย่างไรก็ตาม ผู้ที่ยังคงจะได้กำไรงดงาม คือผู้ที่รู้จักดัดแปลงเครื่องปรุง และส่วนประกอบอาหารตามสถานการณ์ตลาด
-ร้านจำหน่ายส่วนประกอบอาหารเจ การสำรวจ คนกรุงเทพฯไม่ถึง 10% เลือกจะทำอาหารเจรับประทานเอง ดังนั้น ช่วงเทศกาลกินเจ ร้านที่จำหน่ายส่วนประกอบอาหารเจ จะขายดิบขายดีมาก
แหล่งจำหน่ายเครื่องปรุงอาหารเจที่สำคัญ และเป็นแหล่งใหญ่ที่เป็นที่รู้จัก คือตลาดเก่าเยาวราช ซึ่งมีเครื่องปรุงอาหารเจให้เลือกมากมายหลายประเภท ไม่ว่าจะเป็นเครื่องปรุงอาหารเจทั่วๆ ไป ตลอดจนเครื่องปรุงอาหารเจสำหรับผู้ที่ยังละทิ้งรสชาติอาหารปกติไม่ได้
พ่อค้าก็คิดค้น “แป้งประดิษฐ์” ซึ่งดัดแปลงให้คล้ายเนื้อสัตว์ประเภทต่างๆ ทั้งรูปร่าง และรสชาติ ไม่ว่าจะเป็นหมูเนื้อแดง เครื่องในหมู หมูสามชั้น เป็ด ไก่ และเนื้อปลา โดยช่วงปกติ ตลาดแป้งประดิษฐ์นี้ ผู้ซื้อหาไปรับประทาน จะเป็นผู้รับประทานอาหารมังสวิรัติ ช่วงเทศกาลกินเจ แป้งประดิษฐ์นี้ จะขายขายดีมากขึ้นด้วย อาหารเจทำจากแป้งประดิษฐ์นี้ ช่วยเพิ่มสีสันกินเจได้มาก
นอกจากนี้ ร้านที่จัดเป็นตลาดย่อยๆ ตามแหล่งชุมชนต่างๆ แผงผัก รวมทั้งร้านขายของชำ ร้านขายเต้าหู้ และของเบ็ดเตล็ดในตลาดสด ก็พลอยขายดิบขายดีตามๆ กัน โดยเฉพาะเต้าหู้ช่วงเทศกาลกินเจ จะได้รับความนิยมมากเป็นพิเศษ
ผู้ที่จะประกอบอาหารเจรับประทานเองที่บ้าน ต้องไปตลาดแต่เช้า หรือไม่ ก็ต้องมีเจ้าประจำ สั่งจองไว้ล่วงหน้าเลยทีเดียว แหล่งเลือกซื้อส่วนประกอบอาหารเจอีกแหล่ง ที่เป็นที่นิยมของคนกรุงเทพฯ คือซุปเปอร์มาร์เก็ตตามห้างสรรพสินค้าต่างๆ
ซุปเปอร์มาร์เก็ตแต่ละแห่ง ต่างส่งเสริมจำหน่ายอาหารเจเป็นล่ำเป็นสัน ทั้งเครื่องประกอบอาหารเจ อาหารเจสำเร็จรูป และกึ่งสำเร็จรูป เพื่อตอบสนองความต้องการผู้บริโภค
-น้ำเต้าหู้หรือนมถั่วเหลือง การสำรวจ น้ำเต้าหู้และนมถั่วเหลืองบรรจุกล่อง เป็นอาหารเจยอดนิยมของคนกรุงเทพฯ ธุรกิจจำหน่ายน้ำเต้าหู้ร้อนๆ บริโภคกับปาท่องโก๋ จะขายดี ทั้งช่วงเช้าและเย็น ส่วนบริษัทที่ผลิตนมถั่วเหลืองบรรจุกล่อง ต้องขยายกำลังผลิตเพิ่มขึ้น จากปกติถึง 3 เท่า เพื่อรับมือช่วงเทศกาลกินเจ
ธุรกิจที่ได้รับประโยชน์จากเทศกาลกินเจ คือธุรกิจท่องเที่ยว โดยเฉพาะจังหวัดที่มีประเพณีกินเจ ไม่ว่าจะเป็นภูเก็ต ตรัง กระบี่ และพังงา ช่วงเทศกาลกินเจ สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยว ทั้งชาวไทยและต่างประเทศ ให้เข้ามาเที่ยวชมเทศกาลได้มาก
เนื่องจากช่วงนี้ ตรงกับช่วงปิดเทอม ซึ่งเป็นช่วงที่จะมีนักท่องเที่ยวชาวไทยเดินทางไปภูเก็ตมากกว่าช่วงอื่นๆ สำหรับนักท่องเที่ยวต่างประเทศ ส่วนใหญ่จะเป็นนักท่องเที่ยวชาวมาเลเซียและสิงคโปร์
ส่วนประกอบอาหารเจที่เป็นที่นิยมช่วงเทศกาลกินเจที่ขายดิบขายดี มีดังนี้
-ผักต่างๆ เป็นวัตถุดิบสำคัญอย่างหนึ่งประกอบอาหารเจ ผลสำรวจ คนกรุงเทพฯ ที่ประกอบอาหารเจรับประทานเอง นิยมใช้ผักเป็นส่วนประกอบสำคัญ ความต้องการผักช่วงเทศกาลกินเจ พุ่งสูงขึ้นจากช่วงปกติประมาณเท่าตัว
จนกระทั่งนับได้ว่า ราคาผักช่วงกินเจ เป็นช่วงที่ผักราคาแพงช่วงหนึ่งของปี อย่างไรก็ตาม ปีนี้ เนื่องจากกระแสรักษาสุขภาพแรงมาก ประเภทผักที่คาดว่าจะขยายตัวบริโภคอย่างมาก คือผักปลอดสารพิษ หรือผักอนามัย แม้ผักประเภทนี้ จะราคาสูงกว่าผักทั่วไปก็ตาม
-โปรตีนเกษตร เดิม สินค้าตัวนี้พัฒนาเพื่อเป็นทางเลือกทดแทนโปรตีนจากเนื้อสัตว์ ต่อมา เป็นที่แพร่หลายในกลุ่มผู้รับประทานมังสวิรัติ และผู้พยายามหลีกเลี่ยงรับประทานเนื้อสัตว์เพื่อสุขภาพ
ตั้งแต่ปี 2539 บริษัทเอกชนพัฒนาโปรตีนเกษตรอีกขั้น โดยสกัดไขมันระหว่างขั้นตอนผลิต ยอดจำหน่ายโปรตีนเกษตรช่วงเทศกาลกินเจแต่ละปี คาดสูงถึง 200 ล้านบาททีเดียว
-น้ำมันพืชและซอสปรุงรส ช่วงเทศกาลกินเจ จะมีโฆษณาน้ำมันพืชและซอสปรุงรส ให้เห็นเนืองๆ ประมาณว่า ช่วงเทศกาลกินเจแต่ละปี ยอดจำหน่ายน้ำมันพืชและซอสปรุงรสเพิ่มขึ้นอีก 5% ของยอดจำหน่ายปกติ
-อาหารเจสำเร็จรูปและกึ่งสำเร็จรูป อาหารเจที่เป็นที่นิยมมากอีกประเภท คืออาหารเจสำเร็จรูป และกึ่งสำเร็จรูป บริษัทผู้ผลิตเพิ่มความหลากหลายให้สินค้า เพื่อเพิ่มทางเลือกให้ผู้บริโภค
สินค้าเหล่านี้ ขายดีมากช่วงเทศกาลกินเจ เนื่องจากเพิ่มความสะดวกสบายให้ผู้บริโภคมากขึ้น สอดคล้องกับการดำเนินชีวิตของคนกรุงเทพฯ ที่ต้องทำกิจกรรมทุกอย่างแข่งกับเวลา ผู้ผลิตยังพัฒนาเพิ่มผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ เข้าสู่ตลาดต่อเนื่อง
ทำให้อาหารเจสำเร็จรูป เป็นที่นิยมมากขึ้นปัจจุบัน ตลาดอาหารเจสำเร็จรูปที่น่าสนใจคืออาหารเจกระป๋อง ซึ่งอัตราเติบโตตลาดไม่ต่ำกว่า 20-25% แต่ละปี คาดว่าตลาดอาหารเจกระป๋องเฉลี่ยแต่ละปีสูงถึง 200 ล้านบาท
และอาหารเจสำเร็จรูปแช่แข็ง รวมทั้งอาหารเจกึ่งสำเร็จรูป ผู้ผลิตอาหารสำเร็จรูป พัฒนาเพื่อตอบสนองความต้องการผู้บริโภคช่วงของเทศกาลกินเจ โดยยังคงอาศัยช่องทางจำหน่ายเดิม กระจายสินค้า เน้นจำหน่ายในซุปเปอร์มาร์เก็ตของห้างสรรพสินค้า และร้านสะดวกซื้อ ที่มีกระจายทั่วไป
แต่ละช่วงที่มีเทศกาลกินเจ ยอดจำหน่ายสินค้าประเภทนี้ ทำเงินให้ผู้ผลิตงดงามทีเดียว บริษัทผู้ผลิตอาหารเจสำเร็จรูปและกึ่งสำเร็จรูป ยังจับลูกค้าเป้าหมายที่รักษาสุขภาพ โดยบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ และหลีกเลี่ยงบริโภคเนื้อสัตว์ เพื่อให้มียอดจำหน่ายตลอดทั้งปี
อุปสรรคการกินเจ…คุณค่าอาหารไม่ครบ
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทยเคยสำรวจพบว่า อุปสรรคสำคัญที่คนกรุงเทพฯ คาดว่าจะพบในการรับประทานอาหารเจ ที่ผู้ประกอบธุรกิจอาหารเจยังไม่ได้ให้ความสำคัญมากนัก คือ คุณค่าอาหารไม่ครบ และกลัวอ้วน
เนื่องจากอาหารเจส่วนใหญ่ จะประกอบด้วยแป้ง และเป็นอาหารมันๆ ผู้บริโภคอาหารเจบางกลุ่ม โดยเฉพาะกลุ่มผู้หญิงและวัยรุ่น กังวลว่าการบริโภคอาหารเจ จะสร้างปัญหาน้ำหนักตัวและสุขภาพ ถ้าผู้ประกอบธุรกิจอาหารเจจับประเด็นคุณค่าโภชนาการนี้เป็นหลักประชาสัมพันธ์ จะทำให้ขยายตลาดอาหารเจได้อีกมาก
ทุกปีที่ผ่านมา ช่วงเทศกาลกินเจ เป็นช่วงกอบโกยกำไรของธุรกิจจำหน่ายอาหารเจ โดยเฉพาะร้านอาหารเจสำเร็จรูปประเภทตักขาย มักจะมีข้ออ้างส่วนประกอบที่นำมาทำอาหารเจ ราคาแพง โดยเฉพาะผัก
เมื่อใกล้ถึงเทศกาลกินเจ เกษตรกรส่วนใหญ่ ชะลอเก็บผลผลิต เพื่อรอเข้าสู่เทศกาลกินเจก่อน เนื่องจากคาดหวังว่า จะได้ราคาสูงกว่าเดิม ราคาผัก เริ่มสูงขึ้นก่อนช่วงเทศกาลประมาณ 1 สัปดาห์
ช่วงเทศกาลกินเจ ก็สูงขึ้นอีก เนื่องจากเป็นช่วงความต้องการบริโภคเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะผักที่เป็นที่นิยมในการบริโภค เช่น ผักบุ้งจีน ผักคะน้า กะหล่ำปลี ผักกาดขาว ผักกวางตุ้ง ถั่วฝักยาว เป็นต้น ปีนี้ ยังมีปัจจัยน้ำท่วมและฝนตกหนัก ซ้ำเติมราคาผักพุ่งสูงขึ้นอีก
การเลือกซื้อและบริโภคอาหารเจ ผู้บริโภคพิถีพิถันความสะอาด ก่อนคำนึงรสชาติอาหาร เพราะยุคนี้ กระแสระวังรักษาสุขอนามัยมาแรง ร้านอาหารและแผงลอยที่จำหน่ายอาหารเจ ก็ต้องตอบสนองความต้องการผู้บริโภค จำหน่ายอาหารเจที่คำนึง ทั้งความสะอาด ปลอดภัย และถูกต้องตามหลักสุขอนามัย รวมทั้งสุขอนามัยของสถานที่ปรุง และสถานที่จำหน่าย
ความสะอาดของภาชนะอุปกรณ์ที่ใช้ ตลอดจนผู้สัมผัสกับอาหาร ต้องมีสุขนิสัยที่ดี เช่น ต้องล้างมือให้สะอาดเสมอ ต้องสวมหมวกขณะปรุง และขายอาหาร ตลอดเวลา เป็นต้น อาหารเจที่ปรุงสำเร็จแล้ว ต้องเก็บไว้ในภาชนะมีฝาปิดมิดชิด และอุ่นให้ร้อนเป็นระยะๆ กรณีต้องเก็บเกิน 4 ชั่วโมง ควรเก็บในตู้เย็น เมื่อจำหน่าย หรือบริโภค ต้องอุ่นให้ร้อนอีกครั้ง
สรุป
บรรยากาศกินเจปีนี้ คาดว่าจะคึกคักเช่นเดียวกับปีที่ผ่านๆ มา เนื่องจากคาดว่า คนกรุงเทพฯ ที่ตั้งใจจะกินเจมากขึ้น และเปลี่ยนพฤติกรรม หันมาบริโภคอาหารสำเร็จรูปมากขึ้น แต่ผู้บริโภคจะยังเน้นนโยบายประหยัด
เห็นได้ว่า ค่าใช้จ่ายบริโภคอาหารเจต่อคน เพิ่มขึ้นไม่มากนัก อย่างไรก็ตาม ยังมีหลายธุรกิจ ได้รับอานิสงส์ช่วงเทศกาลกินเจ ทำให้ยอดจำหน่ายเพิ่มขึ้นช่วงนี้ นับว่าประเพณีที่เกิดจากความเชื่อถือ ที่ปฏิบัติติดต่อกันมานาน ช่วยให้หลากธุรกิจ พลิกกลยุทธ์รับประโยชน์เป็นกอบเป็นกำ ช่วงเทศกาลกิจเจ 10 วัน
อย่างไรก็ตาม การกินเจปีนี้ ยังคงมีปัจจัยหนุนหลายประการ ได้แก่ ปีนี้ คนกรุงเทพฯ ตั้งใจจะกินเจช่วงเทศกาลกินเจเพิ่มขึ้น เพื่อจะได้ขอร่วมกินเจ ทำบุญล้างกายและใจ และกระแสความเชื่อว่า การกินเจ ช่วยทำให้สุขภาพอนามัยสมบูรณ์แข็งแรง พร้อมจะรับมือวิกฤตเศรษฐกิจ ที่เข้ามารุมเร้าเวลานี้
รวมทั้งการรับประทานอาหารเจปัจจุบัน ไม่ลำบากเหมือนเมื่อก่อน เนื่องจากธุรกิจหลายแขนง ผลิตสินค้าสนองความต้องการคนรับประทานอาหารเจ ทำให้ยอดจำหน่ายสินค้าเหล่านี้ เพิ่มขึ้นช่วงเทศกาลกินเจ
น่าสังเกตว่าปีนี้ ผู้บริโภคอาหารเจต่างปรับตัว โดยรับประทานอาหารเจกึ่งสำเร็จรูป อาหารเจแช่แข็ง เบเกอรี่เจ ซึ่งเป็นทางเลือกใหม่อาหารเจ มากขึ้น