นายจาตุรนต์ ฉายแสง สส.บัญชีรายชื่อ พรรคเพื่อไทย และกรรมาธิการพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญ แก้ไขเพิ่มเติม รัฐสภา กล่าวว่า จากคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญที่ให้รัฐสภาต้องร้องขอให้คณะรัฐมนตรี (ครม.) จัดให้มีการออกเสียงประชามติถึงจะมีผลผูกพันตามรัฐสภา พรรคเพื่อไทยจึงเตรียมยื่นญัตติต่อรัฐสภาทันทีหลังการพิจารณาวาระที่สองแล้วเสร็จ โดยไม่ต้องรอให้พิจารณาวาระที่ 3 เป็นการการันตีว่าคำถามประชามติคำถามที่ 1 สามารถเกิดขึ้นได้ในวันเลือกตั้ง
นายจาตุรนต์ ระบุว่า ศาลรัฐธรรมนูญเคยวินิจฉัยไว้ก่อนหน้านี้แล้วว่า ก่อนจะมีการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ต้องมีการทำประชามติถามประชาชนก่อนว่าเห็นชอบหรือไม่ในการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ทั้งฉบับ โดยช่วงที่ผ่านมา มีแนวคิดว่ารัฐบาลสามารถใช้อำนาจ ครม. ตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการออกเสียงประชามติ ให้ ครม. มีมติจัดให้มีการออกเสียงประชามติและส่งให้คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ดำเนินการได้ ซึ่งในหลักการทำได้ “แต่ปัญหาสำคัญคือ ผลของประชามติในลักษณะนี้จะไม่มีผลผูกพันรัฐสภา” ตามที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ
“การให้ ครม.ทำประชามติถามประชาชน ทำได้ก็จริง แต่ไม่มีตรงไหนในรัฐธรรมนูญที่เขียนว่าผลประชามติแบบนี้จะผูกพันรัฐสภา”
นายจาตุรนต์ กล่าวว่า แม้ประชามติที่ริเริ่มโดย ครม.จะไม่มีผลผูกพันตามรัฐธรรมนูญ แต่ก็มีประโยชน์ในเชิงการเมือง เพราะทำให้เห็นภาพว่าประชาชนส่วนใหญ่คิดเห็นอย่างไร หากเสียงข้างมากต้องการให้มีรัฐธรรมนูญใหม่ ก็จะเป็นแรงกดดันและแรงส่งทางการเมืองต่อรัฐสภา พรรคการเมือง และสมาชิกวุฒิสภาให้ต้องคำนึงถึงเจตจำนงของประชาชน แม้จะไม่ใช่ “ข้อผูกพันทางกฎหมาย” ก็ตาม
เขากล่าวถึงความเคลื่อนไหวที่ผ่านมา ว่าเดิม ครม. เคยมีท่าทีจะมีมติส่งเรื่องให้ กกต. จัดทำประชามติ แต่ในที่สุดก็พบว่าแนวทางดังกล่าวไม่มีผลผูกพันตามรัฐธรรมนูญ รัฐบาลจึงต้องกลับมาทบทวน พร้อมทั้งชี้ว่า ทางที่ถูกต้องและสอดคล้องกับคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญคือ ต้องให้รัฐสภาเป็นผู้ลงมติร้องขอให้ ครม. จัดให้มีการออกเสียงประชามติ
“สิ่งที่ควรทำและต้องทำ คือให้รัฐสภาลงมติร้องขอให้คณะรัฐมนตรีจัดให้มีการออกเสียงประชามติ”
นายจาตุรนต์อ้างอิงคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญที่ระบุว่า หากรัฐสภาประสงค์จะให้มีการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ต้องมีการร้องขอไปยังคณะรัฐมนตรีให้จัดให้มีการออกเสียงประชามติเสียก่อน ปัจจุบันรัฐสภาได้ลงมติรับหลักการร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2 ฉบับในวาระที่หนึ่ง และกำลังพิจารณาในวาระที่สอง ซึ่งเป็นร่างที่วางกลไกและเนื้อหาสำหรับการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดยคาดว่าจะพิจารณาวาระสองเสร็จในวันที่ 11 หรือ 12 ธ.ค.นี้
จากกระบวนการดังกล่าว เขาเห็นว่า ขณะนี้สามารถถือได้ว่ารัฐสภาแสดงเจตจำนงชัดเจนแล้วว่าประสงค์จะจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ และไม่จำเป็นต้องรอให้ผ่านวาระสามก่อน จึงจะเริ่มถามประชาชนใน “คำถามที่หนึ่ง” ตามแนวทางคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ
เขาระบุว่า ขณะนี้มีบางพรรคการเมืองเตรียมเสนอญัตติในที่ประชุมร่วมรัฐสภา แต่ยังไม่ชัดว่าจะเสนอให้ลงมติในช่วงใด อย่างไรก็ดี ในส่วนของกรรมาธิการจากพรรคเพื่อไทย เห็นร่วมกันว่า ควรเสนอให้รัฐสภาลงมติทันทีหลังการพิจารณาวาระที่สองแล้วเสร็จ หากเสียงข้างมากเห็นชอบให้ส่งเรื่องไปยัง ครม. ก็สามารถดำเนินการได้ทันที และเมื่อ ครม. มีมติส่งต่อให้ กกต. ก็จะทำให้การจัดทำประชามติในคำถามที่หนึ่งสามารถจัดควบคู่ไปกับการเลือกตั้งทั่วไปได้
“ถ้าลงมติหลังวาระสองแล้วส่งให้ครม. ทันที ประชามติคำถามที่หนึ่งก็จัดพร้อมวันเลือกตั้งได้ ไม่ว่าจะเลื่อนเร็วหรือช้ากว่ากำหนดเล็กน้อย”
สำหรับประชามติใน “คำถามที่สอง” นายจาตุรนต์อธิบายว่า จะต้องรอผลการพิจารณาร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญในวาระที่สามก่อน หลังจากพิจารณาวาระที่สองเสร็จ ต้องรออีก 15 วันจึงลงมติวาระสาม หากร่างไม่ผ่านก็เป็นอันตกไป แต่ถ้าผ่าน รัฐสภาจะส่งเรื่องไปยัง ครม. เพื่อให้ดำเนินการทำประชามติโดยอัตโนมัติ ตามรัฐธรรมนูญมาตรา 256 (8)
เขาระบุว่า หากร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญผ่านวาระสาม จะทำให้มีการลงประชามติถามประชาชน 2 คำถามในวันเดียวกัน คือวันเลือกตั้งทั่วไปที่จะมีขึ้นในอนาคต
“ประเด็นสำคัญตอนนี้คือ รัฐสภาควรอย่างยิ่งที่จะลงมติขอให้คณะรัฐมนตรีจัดทำประชามติถามประชาชนในคำถามที่หนึ่ง ว่าประชาชนเห็นชอบหรือไม่ให้มีการจัดทำร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่”