รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ผ่านเพจเฟซบุ๊ก โดยแชร์ภาพข่าวเตือนภัย แบตเตอรี่ห้ามเอาเข้าลิฟต์เด็ดขาด พร้อมระบุถึงกรณีดังกล่าวว่า เรื่อง “เอาแบตเตอรี่เข้าลิฟต์ จะเกิดสนามแม่เหล็กไฟฟ้า ระเบิดได้” เป็นข่าวปลอมครับ!
มีการแชร์คลิปวิดีโอ ชายคนหนึ่งหิ้วกล่องสี่เหลี่ยม ดูคล้ายทำจากโลหะ เข้ามาในลิฟต์ แล้วกล่องนั้นก็เกิดระเบิด ไฟลุกไหม้ และเหมือนชายคนนั้นจะได้รับอันตรายร้ายแรง พร้อมแคปชั่นว่า “หิ้ว แบตเตอรี่จักรยานไฟฟ้า เข้าลิฟต์ที่มาเลเซีย มีคนนำแบตเตอรี่อีไบค์ (e-bike) เข้าไปในลิฟต์ เมื่อลิฟต์ปิด การประจุไฟฟ้าของแบตเตอรี่จะเปลี่ยนเป็นสนามแม่เหล็ก ระวังและแบ่งปันกับครอบครัวและเพื่อนๆ”!?
เป็นเรื่องจริงหรือ ที่สนามแม่เหล็กจากลิฟต์ จะทำให้แบตเตอรี่อีไบค์ระเบิดได้? ...คำตอบคือ ไม่จริงครับ! เป็นข่าวปลอมที่เผยแพร่ออนไลน์มาหลายปีแล้วด้วย
จริงๆ แล้วคลิปวิดีโอนี้มาจากประเทศจีน (ไม่ใช่ประเทศมาเลเซีย) ตั้งแต่ปี 2564 แล้วครับ โดยถูกบันทึกเมื่อวันศุกร์ที่ 8 ตุลาคม 2564 ที่เมืองกว่างโจว มณฑลกวางตุ้ง
ผู้เคราะห์ร้ายนั้น มีนามสกุล เฉิน อายุ 28 ปี ไม่ได้เป็นชายวัยกลางคน หรือผู้สูงวัย อย่างที่บางคนแชร์กัน เรื่องน่าเศร้าคือ คุณเฉินได้บาดเจ็บรุนแรงจากแผลไฟไหม้ และเสียชีวิตหลังจากเหตุการณ์เกิดขึ้น 28 วัน
ลิฟต์ก็ไม่ได้สร้างสนามแม่เหล็กอย่างที่อ้างกันครับ แต่จริงๆ แล้ว ลิฟต์ส่วนใหญ่ทำจากโลหะตัวนำ อย่างเช่นเหล็ก และทำตัวเป็นกรงฟาราเดย์ (Faraday cage) ที่กั้นขวางสนามแม่เหล็กไฟฟ้าเอาไว้ นั่นคือ ทำไมสัญญาณโทรศัพท์มือถือของคุณถึงได้แย่ลง หรือหายไปเลย เมื่ออยู่ในลิฟต์
แบตเตอรี่ลิเธียม ก็ไม่ได้สร้างสนามแม่เหล็กด้วย แบตเตอรี่ของจักรยานไฟฟ้า หรืออีกไบค์นั้น ก็คล้ายกับแบตเตอรี่ในโทรศัพท์มือถือ หรือในยานยนต์ไฟฟ้าอื่นๆ ซึ่งถึงแม้ว่าจะมีความจุไฟฟ้าสูง แต่ก็ไม่ได้สามารถสนามแม่เหล็กขึ้นมาด้วยตัวมันเองได้
เราอาจจะเอาแบตเตอรี่ มาสร้างสนามแม่เหล็กไฟฟ้าได้ด้วยการทดลองแบบสมัยเรียนฟิสิกส์ ที่เอาลวดทองแดง มาพันเป็นคอยล์รอบตะปูเหล็ก แล้วต่อกับแบตเตอรี่ แต่การขนย้ายแบตเตอรี่รถอีไบค์ในลิฟต์ ไม่ได้ทำให้เกิดการสนามแม่เหล็กไฟฟ้าเช่นนั้น เพราะไม่ได้มีการต่อสายไฟจากแบตเตอรี่ไปที่วัตถุอื่นใด ไม่ได้เกิดสนามแม่เหล็กขึ้นอย่างที่อ้างกัน
แล้วถ้าแบตเตอรี่ลิเธียมไอออนสามารถ “ทำปฏิกิริยา” กับลิฟต์ เกิดสนามแม่เหล็กไฟฟ้า จนก่อให้เกิดการระเบิด หรือไฟไหม้ขึ้นได้จริง มันก็คงต้องเคยเกิดกับคนนับล้านคน ที่เอาโทรศัพท์มือถือ แท็บเล็ต แล็บท็อป ฯลฯ ที่มีแบตเตอรี่อยู่ ขึ้นลงลิฟต์ในแต่ละวัน ทั่วโลก ไปแล้ว
อย่างไรก็ตาม อย่าลืมว่า แบตเตอรี่ลิเธียมไอออนนั้น ก็มีความเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติเหตุระเบิด ติดไฟลุกไหม้ได้ ถ้าประกอบมาไม่ได้คุณภาพมาตรฐาน, ชาร์จไฟแรงเกินไป, ถูกความร้อนสูง, ทำตกแตก หรือไฟฟ้าลัดวงจร แม้ว่าจะมีโอกาสเกิดขึ้นได้น้อยมากก็ตาม นั่นจึงทำให้สายการบินต่างๆ จำกัดขนาดของพาวเวอร์แบงก์ที่จะนำขึ้นเครื่อง และห้ามโหลดลงใต้ท้องเครื่อง
เป็นไปได้ว่า แบตเตอรี่อีไบค์ที่อยู่ในคลิปวิดีโอนั้น อาจจะกำลังร้อนจัด จากการที่คุณเฉินชาร์จไฟแรงเกินไป (หรือเกิด Thermal Runaway ขึ้น) ที่ห้องของเขา ทำให้เขาต้องเอาลงลิฟต์เพื่อจะเอาไปทำให้มันเย็นลง (สังเกตว่า เขากดลิฟต์ลงไปชั้นล่างสุดของอาคาร)
และโชคร้าย ที่อุบัติเหตุนี้เกิดขึ้นในลิฟต์ ซึ่งเป็นพื้นที่ปิด มิเช่นนั้น เขาคงจะสามารถโยนแบตเตอรี่ทิ้ง และหนีรอดได้ หรือได้รับบาดเจ็บน้อยกว่านี้