เวลา ๐๙.๐๐ น. วันนี้ (๒๓ ต.ค. ๖๐) ที่โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ ในพระบรมมหาราชวัง กองศิลปกรรม สำนักพระราชวัง พร้อมด้วยช่างแทงหยวกท้องถิ่น ๔ ภูมิภาค ได้เริ่มแทงหยวกประดับพระจิตกาธาน ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุยเดชในวันที่ ๒๖ ตุลาคมนี้ เป็นวันแรก
นายบุญชัย ทองเจริญบัวงาม นักจัดการงานในพระองค์ชำนาญการ กองศิลปกรรม สำนักพระราชวัง เปิดเผยว่า วันนี้ ช่างจากกองศิลปกรรม และช่างแทงหยวกท้องถิ่น ๔ ภูมิภาค รวม ๓๗ นาย ได้ร่วมพูดคุยหารือเกี่ยวกับการแทงหยวกประดับพระจิตกาธานกันตั้งแต่เวลา ๐๙.๐๐ น. ทั้งรูปแบบ ลวดลาย การจัดสรรขนาดกาบที่กำหนดไว้ รวมทั้งการประเมินทุกอุปสรรคในการแทงหยวกไว้แล้ว เช่น กรณีกาบบางไป หรือแข็งไป จะต้องแก้ไขอย่างไร ซึ่งวันนี้เป็นวันแรกที่เริ่มแทงหยวกจริง โดยฐานของพระจิตกาธานชั้นเรือนไฟ ชั้นรัดเอว เป็นการถวายงานโดยช่างจาก จ.สงขลา แทงหยวกลายกลีบบัวจงกล ๕ ชั้น ซึ่งมีความเชี่ยวชาญการแทงหยวกระยะยาว
ส่วนชั้นรัดเกล้า เป็นการถวายงานจากช่างฝั่งธนบุรี วัดอัปสรสวรรค์วรวิหาร ชั้นเรือนยอด ๙ ชั้น เป็นการถวายงานจากช่างเพชรบุรี ขณะที่ช่างจากจังหวัดมหาสารคาม และอุบลราชธานี ถวายงานการแทงหยวกลายกระจังทิศ กระจังเจิม ซึ่งอยู่บริเวณทุกมุมของพระจิตกาธาน ส่วนลายเถาไขว้เลขเก้าไทย อาจารย์กฤษณะ เฟื่องฟู ช่างราชสำนักที่คิดลายนี้เป็นผู้รับผิดชอบโดยทุกอย่าง ซึ่งทุกกระบวนการของงานแทงหยวก จะต้องทำออกมาให้สมบูรณ์แบบ ถูกต้องตามโบราณราชประเพณี
นายบุญชัย กล่าวต่อว่า ในการนี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นักศึกษาวิชาช่างแทงหยวกจากโรงเรียนช่างฝีมือในวัง (ชาย) ซึ่งคัดเลือกมา ๕๐ คน ได้มีโอกาสเข้าร่วมถวายงานในครั้งนี้ด้วย
ส่วนกล้วยตานีที่นำมาประกอบในงานแทงหยวกนั้น ได้คัดสรรต้นกล้วยมาเป็นอย่างดี มาจาก จ.จันทบุรี ๕๐ ต้น เป็นต้นกล้วยต้นเอกที่มีความสำคัญที่จะใช้ในการแทงหยวกบริเวณเรือนยอดชั้นที่ ๙ ชั้นสูงสุด ด้วยลายลูกฟักช่องกระจก รวมทั้งจาก จ.เพชรบุรี ๔๐ ต้น นนทบุรี ๙ ต้น และอ่างทอง ๙ ต้น รวมทั้งหมด ๑๐๘ ต้น ซึ่งเจ้าหน้าที่ได้ใช้น้ำบริสุทธิ์ล่อเลี้ยงให้ต้นกล้วยยังมีความชุ่มชื้นเสมอ
นายบุญชัย กล่าวว่า ขณะที่งานช่างแกะสลักของอ่อน และงานช่างดอกไม้ประดิษฐ์ในการประดับพระจิตกาธานปาริชาติ แล้วเสร็จประมาณ ๘๐ เปอร์เซ็นต์ ซึ่งงานช่างทุกขั้นตอนล้วนเป็นงานฝีมือที่ต้องมีความละเอียดอ่อน อย่างเช่น ในการประดิษฐ์ดอกปาริชาติ ที่เป็นดอกไม้ในตำนานบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เปรียบเสมือนพสกนิกรชาวไทยที่ขอระลึกถึงพระองค์ผู้สถิตในดวงใจ
ทั้งนี้ การประดิษฐ์ดอกปาริชาติ ดอกไม้เฟื่องและดอกไม้ไหว มีทั้งหมด ๗๐ ดอก สื่อถึง ๗๐ ปี แห่งการครองราชย์ของในหลวงรัชกาลที่ ๙ ใช้กลีบดอกสีเหลือง ที่เป็นสีประจำวันคล้ายวันพระบรมราชสมภพ และสีชมพูอมแดง เป็นสีกำลังวัน ขณะที่เถาของต้นปาริชาติจะเย็บด้วยใบแก้วสด และในส่วนประกอบของเครื่องประดับอื่นๆ ยังมีเมล็ดพันธุ์ เช่น งาดำ งาขาว มีปีกแมลงทับ ที่ชาวบ้านจากอุบลราชธานี และมุกดาหาร ร่วมถวายในงาน รวม 3 กิโลกรัม ในส่วนของแมลงภู่ ใช้ดอกหญ้า และเมล็ดงาในการตกแต่ง ซึ่งทุกขั้นตอนของการทำเครื่องสดประดับพระจิตกาธานนั้น ประชาชนจิตอาสา รวมทั้งช่างฝีมือทุกคน ล้วนมีความตั้งใจอยากทำงานถวายพระองค์เป็นครั้งสุดท้าย
ทั้งนี้ การทำเครื่องสดประดับพระจิตกาธาน ต้องให้แล้วเสร็จภายในเวลา ๒๒.๐๐ น. ของวันพรุ่งนี้ (๒๔ ต.ค.) พร้อมเคลื่อนย้ายไปประดับพระจิตกาธานบนพระเมรุมาศ โดยนายช่างราชสำนักจำนวน ๑๓ นาย ในวันที่ ๒๕ ตุลาคม และให้เสร็จสิ้นก่อนเวลา ๑๖.๐๐ น. ของวันเดียวกัน
ด้านนายพาวุธ ด้วงฝั่งเหนือ คณะสกุลช่างแทงหยวกฝั่งธนบุรี วัดอัปสรสวรรค์วรวิหาร เปิดเผยว่า ทีมของตน ๔ คน ได้รับมอบหมายในส่วนของชั้นรัดเกล้า ซึ่งจะเป็นลายแทงหยวกลายกระจังและลายเฟื่อง โดยขั้นตอนการแทงหยวกจะเริ่มตั้งแต่การคัดเลือกหยวกกล้วย ซึ่งเป็นกล้วยตานี เพราะมีช่องน้ำเลี้ยงกว้าง เก็บน้ำเลี้ยงได้มาก ทำให้ไม่เหี่ยวง่าย อีกทั้งยังมีความเหนียว ไม่กรอบแตกง่ายเหมือนกล้วยชนิดอื่นๆ และกาบมีสีขาว เรียบเนียน ไม่มีรอยด่าง เมื่อลอกกาบออกมาแล้ว ก็จะนำแต่ละกาบมาแทงลายต่างๆ อาทิ ลายฟัน ๑ ลายฟัน ๓ ลายฟัน ๕ เป็นต้น จากนั้นจะนำแต่ละกาบมารวมติดกันโดยใช้วัสดุต่างๆ เช่น ไม้เสียบลูกชิ้น เป็นเครื่องมือในการยึดติดไว้เพื่อประกอบเป็นหนึ่งเดียวกัน
"การที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในงานแทงหยวก นับเป็นเกียรติอันสูงสุดของชีวิต ที่ได้มีโอกาสถวายงานเพื่อพระองค์ท่าน ซึ่งผมจะทำทุกขั้นตอนอย่างปราณีตที่สุด และเชื่อว่าช่างทุกคนจะทำงานด้วยความตั้งใจและต้องให้งานออกมาดีที่สุดเช่นกัน หากเทียบกับสิ่งที่พระองค์ทรงทำเพื่อประเทศชาตินั้น สิ่งที่พวกผมทำถือว่าน้อยนิดมากที่จะทำเพื่อตอบแทนพระองค์ท่าน พวกเราล้วนสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของในหลวงรัชกาลที่ ๙ อย่างหาที่สุดมิได้" คณะสกุลช่างแทงหยวกฝั่งธนบุรี เผย
ทั้งนี้ พระจิตกาธาน คือ เชิงตะกอน หรือฐานที่ทำขึ้นสำหรับเผาศพ เป็นคำที่ใช้สำหรับพระเจ้าแผ่นดินและพระบรมวงศานุวงศ์ ประกอบด้วยแท่นฐานสำหรับเผา ทรงสี่เหลี่ยม ภายในใส่ดินเสมอปากฐานสำหรับวางฟืน ไม้จันทน์ พระจิตกาธานมักประดับตกแต่งด้วยกระดาษสีและเครื่องสด เช่น ดอกไม้ ใบไม้ ใบตอง หยวกกล้วย และผลไม้บางชนิด เป็นต้น สำหรับเป็นเครื่องกันไฟ ในการถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระจิตกาธานจะตั้งอยู่บนฐานชาลาชั้นบนสุดภายในบุษบกองค์ประธาน
นายบุญชัย ทองเจริญบัวงาม นักจัดการงานในพระองค์ชำนาญการ กองศิลปกรรม สำนักพระราชวัง เปิดเผยว่า วันนี้ ช่างจากกองศิลปกรรม และช่างแทงหยวกท้องถิ่น ๔ ภูมิภาค รวม ๓๗ นาย ได้ร่วมพูดคุยหารือเกี่ยวกับการแทงหยวกประดับพระจิตกาธานกันตั้งแต่เวลา ๐๙.๐๐ น. ทั้งรูปแบบ ลวดลาย การจัดสรรขนาดกาบที่กำหนดไว้ รวมทั้งการประเมินทุกอุปสรรคในการแทงหยวกไว้แล้ว เช่น กรณีกาบบางไป หรือแข็งไป จะต้องแก้ไขอย่างไร ซึ่งวันนี้เป็นวันแรกที่เริ่มแทงหยวกจริง โดยฐานของพระจิตกาธานชั้นเรือนไฟ ชั้นรัดเอว เป็นการถวายงานโดยช่างจาก จ.สงขลา แทงหยวกลายกลีบบัวจงกล ๕ ชั้น ซึ่งมีความเชี่ยวชาญการแทงหยวกระยะยาว
ส่วนชั้นรัดเกล้า เป็นการถวายงานจากช่างฝั่งธนบุรี วัดอัปสรสวรรค์วรวิหาร ชั้นเรือนยอด ๙ ชั้น เป็นการถวายงานจากช่างเพชรบุรี ขณะที่ช่างจากจังหวัดมหาสารคาม และอุบลราชธานี ถวายงานการแทงหยวกลายกระจังทิศ กระจังเจิม ซึ่งอยู่บริเวณทุกมุมของพระจิตกาธาน ส่วนลายเถาไขว้เลขเก้าไทย อาจารย์กฤษณะ เฟื่องฟู ช่างราชสำนักที่คิดลายนี้เป็นผู้รับผิดชอบโดยทุกอย่าง ซึ่งทุกกระบวนการของงานแทงหยวก จะต้องทำออกมาให้สมบูรณ์แบบ ถูกต้องตามโบราณราชประเพณี
นายบุญชัย กล่าวต่อว่า ในการนี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นักศึกษาวิชาช่างแทงหยวกจากโรงเรียนช่างฝีมือในวัง (ชาย) ซึ่งคัดเลือกมา ๕๐ คน ได้มีโอกาสเข้าร่วมถวายงานในครั้งนี้ด้วย
ส่วนกล้วยตานีที่นำมาประกอบในงานแทงหยวกนั้น ได้คัดสรรต้นกล้วยมาเป็นอย่างดี มาจาก จ.จันทบุรี ๕๐ ต้น เป็นต้นกล้วยต้นเอกที่มีความสำคัญที่จะใช้ในการแทงหยวกบริเวณเรือนยอดชั้นที่ ๙ ชั้นสูงสุด ด้วยลายลูกฟักช่องกระจก รวมทั้งจาก จ.เพชรบุรี ๔๐ ต้น นนทบุรี ๙ ต้น และอ่างทอง ๙ ต้น รวมทั้งหมด ๑๐๘ ต้น ซึ่งเจ้าหน้าที่ได้ใช้น้ำบริสุทธิ์ล่อเลี้ยงให้ต้นกล้วยยังมีความชุ่มชื้นเสมอ
นายบุญชัย กล่าวว่า ขณะที่งานช่างแกะสลักของอ่อน และงานช่างดอกไม้ประดิษฐ์ในการประดับพระจิตกาธานปาริชาติ แล้วเสร็จประมาณ ๘๐ เปอร์เซ็นต์ ซึ่งงานช่างทุกขั้นตอนล้วนเป็นงานฝีมือที่ต้องมีความละเอียดอ่อน อย่างเช่น ในการประดิษฐ์ดอกปาริชาติ ที่เป็นดอกไม้ในตำนานบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เปรียบเสมือนพสกนิกรชาวไทยที่ขอระลึกถึงพระองค์ผู้สถิตในดวงใจ
ทั้งนี้ การประดิษฐ์ดอกปาริชาติ ดอกไม้เฟื่องและดอกไม้ไหว มีทั้งหมด ๗๐ ดอก สื่อถึง ๗๐ ปี แห่งการครองราชย์ของในหลวงรัชกาลที่ ๙ ใช้กลีบดอกสีเหลือง ที่เป็นสีประจำวันคล้ายวันพระบรมราชสมภพ และสีชมพูอมแดง เป็นสีกำลังวัน ขณะที่เถาของต้นปาริชาติจะเย็บด้วยใบแก้วสด และในส่วนประกอบของเครื่องประดับอื่นๆ ยังมีเมล็ดพันธุ์ เช่น งาดำ งาขาว มีปีกแมลงทับ ที่ชาวบ้านจากอุบลราชธานี และมุกดาหาร ร่วมถวายในงาน รวม 3 กิโลกรัม ในส่วนของแมลงภู่ ใช้ดอกหญ้า และเมล็ดงาในการตกแต่ง ซึ่งทุกขั้นตอนของการทำเครื่องสดประดับพระจิตกาธานนั้น ประชาชนจิตอาสา รวมทั้งช่างฝีมือทุกคน ล้วนมีความตั้งใจอยากทำงานถวายพระองค์เป็นครั้งสุดท้าย
ทั้งนี้ การทำเครื่องสดประดับพระจิตกาธาน ต้องให้แล้วเสร็จภายในเวลา ๒๒.๐๐ น. ของวันพรุ่งนี้ (๒๔ ต.ค.) พร้อมเคลื่อนย้ายไปประดับพระจิตกาธานบนพระเมรุมาศ โดยนายช่างราชสำนักจำนวน ๑๓ นาย ในวันที่ ๒๕ ตุลาคม และให้เสร็จสิ้นก่อนเวลา ๑๖.๐๐ น. ของวันเดียวกัน
ด้านนายพาวุธ ด้วงฝั่งเหนือ คณะสกุลช่างแทงหยวกฝั่งธนบุรี วัดอัปสรสวรรค์วรวิหาร เปิดเผยว่า ทีมของตน ๔ คน ได้รับมอบหมายในส่วนของชั้นรัดเกล้า ซึ่งจะเป็นลายแทงหยวกลายกระจังและลายเฟื่อง โดยขั้นตอนการแทงหยวกจะเริ่มตั้งแต่การคัดเลือกหยวกกล้วย ซึ่งเป็นกล้วยตานี เพราะมีช่องน้ำเลี้ยงกว้าง เก็บน้ำเลี้ยงได้มาก ทำให้ไม่เหี่ยวง่าย อีกทั้งยังมีความเหนียว ไม่กรอบแตกง่ายเหมือนกล้วยชนิดอื่นๆ และกาบมีสีขาว เรียบเนียน ไม่มีรอยด่าง เมื่อลอกกาบออกมาแล้ว ก็จะนำแต่ละกาบมาแทงลายต่างๆ อาทิ ลายฟัน ๑ ลายฟัน ๓ ลายฟัน ๕ เป็นต้น จากนั้นจะนำแต่ละกาบมารวมติดกันโดยใช้วัสดุต่างๆ เช่น ไม้เสียบลูกชิ้น เป็นเครื่องมือในการยึดติดไว้เพื่อประกอบเป็นหนึ่งเดียวกัน
"การที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในงานแทงหยวก นับเป็นเกียรติอันสูงสุดของชีวิต ที่ได้มีโอกาสถวายงานเพื่อพระองค์ท่าน ซึ่งผมจะทำทุกขั้นตอนอย่างปราณีตที่สุด และเชื่อว่าช่างทุกคนจะทำงานด้วยความตั้งใจและต้องให้งานออกมาดีที่สุดเช่นกัน หากเทียบกับสิ่งที่พระองค์ทรงทำเพื่อประเทศชาตินั้น สิ่งที่พวกผมทำถือว่าน้อยนิดมากที่จะทำเพื่อตอบแทนพระองค์ท่าน พวกเราล้วนสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของในหลวงรัชกาลที่ ๙ อย่างหาที่สุดมิได้" คณะสกุลช่างแทงหยวกฝั่งธนบุรี เผย
ทั้งนี้ พระจิตกาธาน คือ เชิงตะกอน หรือฐานที่ทำขึ้นสำหรับเผาศพ เป็นคำที่ใช้สำหรับพระเจ้าแผ่นดินและพระบรมวงศานุวงศ์ ประกอบด้วยแท่นฐานสำหรับเผา ทรงสี่เหลี่ยม ภายในใส่ดินเสมอปากฐานสำหรับวางฟืน ไม้จันทน์ พระจิตกาธานมักประดับตกแต่งด้วยกระดาษสีและเครื่องสด เช่น ดอกไม้ ใบไม้ ใบตอง หยวกกล้วย และผลไม้บางชนิด เป็นต้น สำหรับเป็นเครื่องกันไฟ ในการถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระจิตกาธานจะตั้งอยู่บนฐานชาลาชั้นบนสุดภายในบุษบกองค์ประธาน