“ปูไก่” หรือ “ปูภูเขา” หรือ “ปูขน” เป็นปูน้ำจืดชนิดหนึ่งในวงศ์ปูบก (Gecarcinidae) ชอบอาศัยอยู่ตามธารน้ำ ถือเป็นหนึ่งในสัตว์หายากใกล้สูญพันธุ์ของเมืองไทย และเป็นหนึ่งในตัวบ่งชี้ความสมบูรณ์ของธรรมชาติในสถานที่ที่มีปูไก่อาศัยอยู่
ปูไก่ดำรงชีวิตที่แปลกแตกต่างจากปูหลาย ๆ ชนิด ซึ่งทางอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน ได้บอกว่าปูไก่เป็นพวก “อินดี้” เนื่องจากในช่วงวัยอ่อนมันจะเติบโตหากินในน้ำทะเล แต่พอโตขึ้นมาก็ย้ายบ้านมาหากินหาคู่อยู่อาศัยบนบกไม่ไกลจากชายฝั่งทะเล โดยใช้วิธีขุดรูดินทรายเป็นที่อยู่อาศัย และออกหากินในยามค่ำคืน กินซากพืช ซากสัตว์ สัตว์ที่มีขนาดเล็กและใบไม้เป็นอาหาร
ปูไก่เมื่อโตเต็มวัย กระดองเป็นรูปไข่ สีน้ำตาลปนเหลืองอมม่วง ด้านหน้าโค้งมนกลม เหนือเบ้าตามีปุ่มเล็กๆ ข้างละปุ่ม กระดองตอนหน้าระหว่างขอบตาแคบ มีก้ามโตสีแดงสด ตัวผู้มีก้ามซ้ายที่ใหญ่โตและแข็งแรง ปลายก้ามหนีบบนจะยาวกว่าอันล่าง ขาเดินมี 4 คู่ ข้อสุดท้ายมีปลายแหลม ขอบหยักเป็นฟันเลื่อย ขาเดินทุกคู่มีขนสีดำ ทำให้มันมีชื่อเรียกอีกชื่อว่า “ปูขน”
หลังปูไก่ขึ้นจากทะเลมาใช้ใช้ชีวิตอยู่บนบก ทำให้มันจำเป็นต้องมีโครงสร้างที่ต้องเอื้อต่อการดำรงชีพ โดยต้องหายใจจากอากาศโดยตรง ทำให้ระบบร่างกายของปูไก่จึงมีเหงือกเป็นขุย มีเส้นเลือดมาหล่อเลี้ยงจำนวนมากคล้ายกับถุงลมในปอดของสัตว์บก
อีกทั้งปูไก่ยังมีการขับถ่ายที่แตกต่างไปจากปูทะเล โดยปูชนิดนี้จะเปลี่ยนของเสียจากแอมโมเนียให้กลายเป็นกรดยูริก แล้วเก็บไว้ในเนื้อเยื่อ ส่งผลให้เนื้อของมันเมื่อนำมาปรุงเป็นอาหารจึงมีรสชาติไม่อร่อยลิ้น คนจึงไม่นิยมกินกัน
ปูไก่แม้จะมีรูปร่างหน้าตาเหมือนปูทั่วไป แต่เหตุที่มันได้ชื่อว่า “ปูไก่” เนื่องจากในช่วงฤดูผสมพันธุ์ซึ่งเป็นช่วงข้างขึ้น มันจะออกมาล้อแสงจันทร์เพื่อจับคู่ พร้อมใช้ก้ามคู่หน้าสีกันมีเสียงดัง “เจี๊ยบ ๆ” คล้ายลูกไก่ร้อง
หลังจากนั้นตัวเมียก็ลงไปปล่อยไข่ริมทะเลให้น้ำทะเลพาไข่ออกไปฟักเป็นตัว เจริญเติบอยู่ในน้ำทะเล ก่อนที่จะกลับมาอยู่บนบกเป็นวัฏจักรของปูชนิดนี้
ปัจจุบันในเมืองไทยยังสามารถพบปูไก่ได้ในบางพื้นที่ของภาคใต้ฝั่งอันดามัน อาทิ ที่ “อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน” จังหวัดพังงา โดยเฉพาะที่เกาะสี่หรือเกาะเมียง และเกาะตาชัยที่พบปูไก่เยอะเป็นอันดับต้น ๆ ของเมืองไทย
นอกจากนี้ก็ยังมีการพบปูไก่อวดโฉมที่ “อุทยานแห่งชาติเขาหลัก-ลำรู่” จังหวัดพังงา “อ่าวมาหยา” อุทยานแห่งชาติหาดนพรัตน์ธารา-หมู่เกาะพีพี จังหวัดกระบี่ รวมถึงที่ “เกาะพระทอง” อำเภอคุระบุรี จังหวัดพังงา ที่ถือเป็นอีกหนึ่งของดีของเกาะแห่งนี้ ซึ่งคนบนเกาะได้ร่วมด้วยช่วยกันอนุรักษ์ปูชนิดนี้ไว้ พร้อมกับมีการจัดกิจกรรมท่องเที่ยวเรียนรู้วิถีของปูไก่ในยามค่ำคืน
สำหรับหนึ่งในที่พักที่มีการจัดกิจกรรมท่องเที่ยวเรียนรู้ดูชีวิตปูไก่ในยามค่ำคืนได้อย่างน่าสนใจบนเกาะพระทองก็คือ “เดอะมอแกน อีโก วิลเลจ เกาะพระทอง” รีสอร์ตเล็ก ๆ แนวอนุรักษ์และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ที่ตั้งอยู่ท่ามกลางธรรมชาติอันเงียบสงบ
ที่นี่จึงเป็นที่ชื่นชอบในกลุ่มนักท่องเที่ยวที่ต้องการพักผ่อนหลีกหนีจากความวุ่นวายของเมืองใหญ่ ตัดขาดจากความเร่งรีบในการใช้ชีวิตประจำวัน มาสัมผัสกับการใช้ชีวิตแบบสโลว์ไลฟ์ เรียบง่าย สบายทั้งกายและใจ เพื่อเติมพลังให้กับชีวิต
นอกจากนี้ในช่วงค่ำ ๆ ทางรีสอร์ตจะพานักท่องเที่ยวไปชมธรรมชาติที่ยังมีความอุดมสมบูรณ์ในป่าสนที่ทางรีสอร์ตและชุมชนร่วมกันอนุรักษ์เอาไว้ โดยเฉพาะแหล่งที่อยู่อาศัยของปูไก่ที่ในช่วงกลางวันมันจะซ่อนตัวอยู่ในรู และจะออกมาหากินยามค่ำคืน โดยปูไก่ที่นี่ส่วนใหญ่แต่ละตัวมีขนาดใหญ่สมบูรณ์ ซึ่งมันจะค่อย ๆ คลานออกจากรูออกหากิน สร้างความตื่นตาตื่นใจให้กับนักท่องเที่ยวที่ได้พบเจอเป็นอย่างมาก
อย่างไรก็ดีนักท่องเที่ยวต้องไปเฝ้ารอลุ้นรอชมอย่างเงียบ ๆ ไม่ส่งเสียงดัง เพื่อไม่ให้เป็นการรบกวนการออกหากินของปูไก่ รวมถึงต้องปฏิบัติตามกฎของผู้นำชมอย่างเคร่งครัด
######################
ภาพโดย : อโนทัย งานดี
