“ปอยส่างลอง” งานบวชเณรน้อยบุญกุศลสูงล้น จากพลังศรัทธาของชาวไทใหญ่ จ.แม่ฮ่องสอน

ปอยส่างลองเป็นประเพณีที่สำคัญยิ่งของชาวไทใหญ่ (ไทยใหญ่,ไต) ที่ได้ยึดถือปฏิบัติและสืบทอดต่อกันมาเป็นเวลาช้านาน จนกลายเป็นหนึ่งในประเพณีที่ทรงคุณค่าเป็นอย่างยิ่งของจังหวัดแม่ฮ่องสอน

ปอยส่างลอง การบวชเณรเลียนแบบพุทธประวัติ

ปอยส่างลอง เป็นประเพณีการบรรพชาหรือการบวชเณรหนึ่งเดียวในเมืองไทย (เปรียบได้กับประเพณีบวชลูกแก้วของชาวล้านนา) ที่เกิดจากพลังศรัทธาในพระพุทธศาสนาของชาวไทใหญ่ซึ่งปฏิบัติสืบต่อกันมาอย่างช้านาน


คำว่า “ปอยส่างลอง” เป็นภาษาไทใหญ่ “ปอย” แปลว่า งาน ส่วนคำว่า “ส่าง” เพี้ยนมาจาก สางหรือขุนสาง หมายถึง พระพรหม หรืออีกความหมายหนึ่งมาจากคำว่าเจ้าส่าง ซึ่งหมายถึงสามเณร ส่วนคำว่า “ลอง” มาจาก “อลอง” หมายถึง พระโพธิสัตว์ หรือหน่อพุทธางกูร (หน่อเนื้อเชื้อไขพระพุทธเจ้า) หรือราชบุตร

ปอยส่างลอง ถือคติในการบวชเณรที่เลียนแบบพุทธประวัติของพระพุทธเจ้าตอนเป็นเจ้าชายสิทธัตถะก่อนออกผนวช ดังนั้นการกระทำทุกอย่างในช่วงที่เป็นส่างลองก็จะเสมือนว่าเป็นการปฏิบัติต่อกษัตริย์ หรือบางพื้นที่ก็เปรียบส่างลองเป็นดังเจ้าชายองค์น้อย


ด้วยเหตุนี้จึงต้องแต่งกายส่างลองกันให้สง่างามเต็มยศ โดยมีการแต่งกายส่างลองตามแบบกษัตริย์พม่าโบราณ นุ่งโจงกระเบน สวมเสื้อมีชายเชิงงอนปักดิ้นไหม ประดับด้วยเพชรนิลจินดาทั้งสร้อย กำไล และแหวน ศีรษะโพกด้วยผ้าแพรและประดับด้วยดอกไม้ (หรือสวมมงกุฎ หรือ ชฎายอดแหลมที่มีในบางพื้นที่

ขณะที่บนเครื่องประดับศีรษะส่างลองหลาย ๆ คน จะมี “จ้อง” ซึ่งเป็นมวยผมของผู้หญิง (ส่วนใหญ่เป็นญาติพี่น้อง) ที่ต้องการร่วมรับบุญไปกับส่างลอง จึงได้เก็บรักษาดูแลเส้นผมไว้เป็นอย่างดี เป็นเวลายาวนานหลายปี ก่อนจะตัดมัดเป็นจ้องนำไปไว้บนเครื่องโพกหัวของส่างลองเพื่อขอร่วมรับในกุศลผลบุญอันยิ่งใหญ่ครั้งนี้


นอกจากนี้ภายในงานยังมีบุคคลสำคัญอื่น ๆ และองค์ประกอบสำคัญอื่น ๆ อีกหลากหลาย อย่างเช่น “ทีคำ”-คนกางร่ม “ตะแป”-พี่เลี้ยงส่วนตัวของส่างลอง และทีมนักดนตรีที่มากันแบบเต็มยศ เป็นต้น

บวชเณรน้อย บุญกุศลสูงล้น

ชาวไทใหญ่เชื่อกันว่า “การได้บวชส่างลองจะได้บุญกุศลสูงสุด” มีอานิสงส์ยิ่งใหญ่กว่าการบวชพระเสียอีก เพราะเด็ก ๆ ที่บวชส่างลองนั้นยังมีจิตใจที่บริสุทธิ์อยู่ ชาวไทใหญ่จึงตั้งใจที่จะจัดงานบวชส่างลองกันอย่างเต็มที่เพื่อให้งานออกมาดีที่สุด


ขณะที่ประเพณีปอยส่างลองนั้นก็เป็นการรวบรวมอัตลักษณ์ วิถีวัฒนธรรม และงานศิลป์ต่าง ๆ ของชาวไทใหญ่เข้าไว้ด้วยกันอย่างมากมายภายในงานนี้ ไม่ว่าจะเป็น ความเชื่อ พิธีกรรม การแต่งกาย เครื่องประดับ ขบวนแห่ การแสดง อาหารการกิน เป็นต้น

อย่างไรก็ดีแม้ว่าการบวชส่างลองจะเป็นพิธีที่เชื่อว่าจะได้อานิสงค์ผลบุญสูงล้น แต่ก็ต้องเสียค่าใช้จ่ายจำนวนมากเป็นเงาตามตัว (ปัจจุบันตกอยู่ที่ราว 50,000 - 100,000 ต่อคน)


นั่นจึงทำให้ครอบครัวคนยากจนที่มีลูกชาย แม้อยากบวชก็ไม่สามารถทำได้ ส่วนครอบครัวฐานะดีที่มีแต่ลูกสาวก็ไม่สามารถบวชส่างลองได้

ดังนั้นเพื่อเป็นการเกื้อกูลซึ่งกันและกัน จึงเกิดมี “พ่อข่าม” “แม่ข่าม” หรือผู้ที่รับเป็นเจ้าภาพอุปถัมภ์ในการบวชให้แก่เด็กชายที่ไม่มีทุนทรัพย์แต่ต้องการบวชส่างลอง เรียกง่ายๆ ว่า ฝ่ายหนึ่งได้บวช ฝ่ายหนึ่งได้บุญมีความสุขอิ่มใจกันทั้งสองฝ่าย


ปอยส่างลอง 2568

ประเพณีปอยส่างลองนิยมจัดกันเป็นเวลา 3-7 วัน แล้วแต่เจ้าภาพจะกำหนด และแล้วแต่กำลังทรัพย์ของผู้เข้าร่วมบวช โดยปัจจุบันนิยมจัดกัน 3-4 วัน

ทุก ๆ ปี ที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน (และอีกในบางจังหวัด) มีกำหนดจัดขึ้นในฤดูร้อนช่วงเดือนมีนาคม-ต้นเดือนพฤษภาคม ตามวัดและชุมชนต่าง ๆ อย่างยิ่งใหญ่

สำหรับในปีนี้ 2568 ทางการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานแม่ฮ่องสอน ได้แจ้งกำหนดการงานประเพณีปอยส่างลอง (ส่วนใหญ่) อย่างไม่เป็นทางการ ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน ดังนี้


อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน
-วัดหมอกจำแป่ ต.หมอกจำแป่ : 19-22 มี.ค. *แห่คัวหลู่ 21 มี.ค.
-วัดหัวเวียง ต.จองคำ : วันที่ 1-3 เม.ย. *แห่คัวหลู่ 2 เม.ย.
-วัดป่าลาน บ้านป่าลาน ต.ห้วยโป่ง : วันที่ 18-20 เม.ย. *แห่คัวหลู่ 19 เม.ย.
-วัดบ้านกลาง ต.ห้วยโป่ง : วันที่ 1-3 พ.ค. *แห่คัวหลู่ 2 พ.ค.

อำเภอปาย
-วัดม่วงสร้อย บ้านม่วงสร้อย : วันที่ 25-27 เม.ย. *แห่คัวหลู่ 26 เม.ย.


อำเภอปางมะผ้า
-วัดโท้งสาแล อ.ปางมะผ้า : วันที่ 21-23 เม.ย. *แห่คัวหลู่ 22 เม.ย.

อำเภอแม่สะเรียง
-วัดศรีบุญเรือง : วันที่ 4-7 เม.ย. *แห่คัวหลู่ 5,6 เม.ย.
-วัดสุพรรณรังษี : วันที่ 4-6 เม.ย.68 *แห่คัวหลู่ 5 เม.ย.
-วัดสบหารเหนือ : วันที่ 24-26 เม.ย.*แห่คัวหลู่ 25 เม.ย.


นอกจากนี้ในจังหวัดแม่ฮ่องสอนยังมีการจัดงานประเพณีปอยส่างลองตามวัดและชุมชนต่าง ๆ อีกส่วนหนึ่ง ซึ่งนี่ถือเป็น Soft Power ด้านประเพณีวัฒนธรรมที่โดดเด่นของจังหวัดแม่ฮ่องสอน เนื่องจากเป็นการรวบรวมอัตลักษณ์ วิถีวัฒนธรรม และงานศิลป์ต่าง ๆ ของชาวไทใหญ่เข้าไว้ด้วยกันอย่างมากมายภายในงานเดียว

######################

ข้อมูล ณ วันที่ 4 มี.ค. 68 ทั้งนี้กำหนดการอาจมีการเปลี่ยนแปลงได้ตามความเหมาะสม
ผู้สนใจสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ททท.สำนักงานแม่ฮ่องสอน โทร. 053-612982-3