คุก...มีไว้ทำไม? หาคำตอบได้ที่ “พิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์” จ.นนทบุรี

ปัจจุบันในไทยมีพิพิธภัณฑ์หลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นพิพิธภัณฑ์ทางโบราณคดี พิพิธภัณฑ์ประวัติธรรมชาติ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ หรือพิพิธภัณฑ์ศิลปะ ซึ่งต่างเป็นแหล่งเรียนรู้ที่มีเรื่องราวแตกต่างกันออกไป วันนี้มีอีกหนึ่งพิพิธภัณฑ์ที่อยากแนะนำให้ทุกคนได้รู้จักและไปเยี่ยมชมกัน นั่นคือ “พิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์” ถือเป็นพิพิธภัณฑ์น้องใหม่ล่าสุดที่เพิ่งเปิดบริการเข้าชมไม่นานนี้เอง



“พิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์” เป็นอีกหนึ่งพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ ที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาที่ยาวนาน จากเดิมที่เคยจัดแสดงครั้งแรก ณ เรือนจากลางบางขวาง จังหวัดนนทบุรี ในปี พ.ศ.2482 โดยนายพันตำรวจโทขุนศรีศรากร (ชลอ ศรีศรากร) อธิบดีกรมราชทัณฑ์ ได้เริ่มรวบรวมวัตถุเกี่ยวกับการลงโทษและวัตถุโบราณที่พบภายในบริเวณเรือนจำต่างๆ ทั่วประเทศ สมัย 50 ปีก่อน นำมาเก็บรวมไว้ยังที่แห่งเดียวกันคือ เรือนจำกลางบางขวาง จังหวัดนนทบุรี เพื่อจัดแสดงวิวัฒนาการด้านการราชทัณฑ์ของไทยตั้งแต่โบราณ ถือเป็นประวัติศาสตร์อันทรงคุณค่ายิ่งแขนงหนึ่งของไทย ซึ่งครั้งแรกนั้นได้รับโบราณวัตถุจากเรือนจำต่าง ๆ จำนวน 41 ชิ้น




จากนั้นในปี พ.ศ. 2514 กรมราชทัณฑ์ได้มีการขนย้ายวัตถุสิ่งของจากเรือนจำกลางบางขวางมาจัดแสดงไว้ ณ ที่ทำการชั้นล่างของศูนย์ฝึกอบรมข้าราชการราชทัณฑ์ (อาคารสถาบันพัฒนาข้าราชการราชทัณฑ์ในปัจจุบัน) ในนามพิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์ พร้อมเปิดให้ประชาชนทั่วไปเข้าชมในปี พ.ศ. 2515 โดยภายในมีโบราณวัตถุเพิ่มเติมได้มากขึ้นถึง 334 รายการ อาทิ เครื่องมือจารีตนครบาล อุปกรณ์การประหารชีวิตด้วยดาบ การประหารชีวิต ด้วยปืน ภาพวาดสีน้ำมันเกี่ยวกับโทษทวะดึงษ์กรรมกรณ์ (การลงโทษ 32 ประการ) อาวุธปืนโบราณ ภาพถ่ายการประหารชีวิต หุ่นรูปปั้น สิ่งของต้องห้าม และเครื่องมือในการกระทำผิด หรือสิ่งของที่ผู้ต้องขังลักลอบนำเข้าเรือนจำ เป็นต้น






ต่อมาในปี พ.ศ. 2542 ได้ย้ายอุปกรณ์ต่างๆ ไปจัดแสดงภายในสวนรมณีนาถ ด้านถนนมหาไชย เขตพระนคร ซึ่งเคยเป็นเรือนจำพิเศษกรุงเทพมหานครเดิม หรือ คุกใหม่มาก่อน ประกอบด้วยอาคาร 3 หลัง และอาคารแดน 9 และได้ปิดทำการเมื่อปี พ.ศ. 2558 เนื่องจากมีการปรับปรุงพื้นที่ให้เป็นศูนย์การเรียนรู้ระหว่างประเทศด้านกระบวนการยุติธรรม




ล่าสุด ทางกรมราชทัณฑ์ได้เคลื่อนย้ายวัตถุจัดแสดง มายังกรมราชทัณฑ์ และทำการปรับปรุงอาคารใหม่ 3 หลัง บริเวณริมแม่น้าเจ้าพระยา จ.นนทบุรี เพื่อให้เป็นศูนย์การเรียนรู้ประวัติศาสตร์และการท่องเที่ยวร่วมสมัย ภายใต้แนวคิด “การลงทัณฑ์...กับกาลเวลาที่เปลี่ยนผ่าน” ซึ่งจะถ่ายทอดบอกเล่าวิวัฒนาการของการราชทัณฑ์ไทย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สะท้อนแนวคิดมุมมองต่อปรัชญาการลงโทษที่เปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของยุคสมัย ในนาม “พิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์” โดยเปิดให้บริการเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม 2566 ที่ผ่านมา

ภายในพิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์ มีการจัดแสดงแบ่งเป็น 3 อาคาร ได้แก่




อาคาร 1 ชั้น 1 ในห้องนี้มีการบอกเล่าถึงจุดเริ่มต้นของทุกเรื่องราว เป็นห้องแห่งคำถาม “คุก...มีไว้ทำไม” ที่จะต้องค้นหาคำตอบได้ในการจัดแสดงในจุดหรืออาคารต่อไป ภายใต้แนวคิด “พิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์ ...พิพิธภัณฑ์แห่งการเรียนรู้” นอกจากนี้ ยังได้แสดงเรื่องราวการราชทัณฑ์กับจังหวัดนนทบุรี โดยเฉพาะบทบาทของกรมราชทัณฑ์และผู้ต้องขังในการก่อสร้างถนนสายสำคัญของจังหวัด








สำหรับ อาคาร 2 ชั้น 1 จัดแสดงการลงทัณฑ์สมัยโบราณ ที่มุ่งเน้นการลงโทษด้วยเครื่องลงทัณฑ์ด้วยวิธีการรุนแรงให้เข็ดหลาบ หวาดกลัว การลงทัณฑ์แบบจารีตอาทิ เครื่องพันธนาการแบบโบราณ อุปกรณ์ เครื่องมือลงทัณฑ์จองจำ การประหารชีวิตด้วยดาบ การประหารชีวิตด้วยการยิงเป้า และการประหารชีวิตด้วยการฉีดสารพิษ เป็นต้น






ส่วน อาคาร 2 ชั้น 2 จัดแสดงพระหัตถเลขา ในหมายปล่อยตัวนักโทษ ในรัชกาลที่ ๕ และรัชกาลที่ ๖, จำลองการใช้ชีวิตประจาวัน, โรงเลี้ยง, โรงครัว, โรงฝึกวิชาชีพ, ห้องนอน, ห้องขัง, ห้องพยาบาล, ห้องทำงานพะทำมะรง,เครื่องหมาย-เครื่องแบบข้าราชการราชทัณฑ์ในยุคต่างๆ รวมถึงโครงการในพระราชดำริฯ ยุคปัจจุบัน อาทิ โครงการราชทัณฑ์ ปันสุข,โครงการโคก หนอง นา แห่งน้ำใจและความหวัง กรมราชทัณฑ์, โครงการห้องสมุดพร้อมปัญญาและโครงการกาลังใจ เป็นต้น












และ อาคาร 3 อาคารริมแม่น้าเจ้าพระยา จัดแสดงการราชทัณฑ์ในยุคปัจจุบัน ที่เปลี่ยนจากการลงทัณฑ์ด้วยเครื่องลงโทษต่างๆ ในอดีต สู่การแก้ไขพัฒนา การให้โอกาสกลับสู่สังคม จัดแสดงผลิตภัณฑ์ฝีมือผู้ต้องขังในศูนย์จำหน่ายผลิตภัณฑ์ราชทัณฑ์ “หับเผย ...ราชทัณฑ์แก้ไข คนไทยให้โอกาส” นิทรรศการเรือนจำท่องเที่ยว, นิทรรศการด้านอาหารและเครื่องดื่มจากฝีมือผู้ต้องขัง การแสดงความสามารถและทักษะพิเศษของผู้ต้องขังด้านนาฎศิลป์ ดนตรี ศิลปะ รวมถึงศูนย์การเรียนรู้ โคก หนอง นา แห่งน้ำใจและความหวังกรมราชทัณฑ์ ตลอดจนการจัดนิทรรศการหมุนเวียนตามเทศกาลต่างๆ เป็นต้น




สำหรับผู้ที่สนใจเข้าเยี่ยมชม “พิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์” สามารถเข้าชมได้ทุกวันอังคาร-อาทิตย์ (ยกเว้นวันจันทร์) ตั้งแต่เวลา 09.00--17.00 น. สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ 0-2967-2222 หรือเพจเฟซบุ๊ก ประชาสัมพันธ์ กรมราชทัณฑ์



สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ อีเมล์ travel_astvmgr@hotmail.com หรือ ชมคลิปต่าง ๆ ได้ที่ Youtube :Travel MGR และ Instagram : @travelfoodonline และ TikTok : @travelfoodonline