ความผูกพันระหว่าง “คนกับช้าง” เป็นความสัมพันธ์ที่สืบทอดกับมาจากรุ่นสู่รุ่น ไม่เพียงแค่การใช้แรงงานเท่านั้น แต่ยังมีเรื่องของการดูแล การช่วยเหลือเกื้อกูลกันเสมือนสมาชิกในครอบครัว หากใครไม่เคยได้สัมผัสอาจไม่เข้าใจ
“ช้าง” เป็นสัตว์ป่าที่มนุษย์นำมาเลี้ยงและฝึกเพื่อใช้งานมาเป็นเวลายาวนานแล้ว ไม่ว่าจะเป็นการชักลากไม้ หรือการใช้เป็นพาหนะเดินทาง ปัจจุบันจะมีเครื่องไม้เครื่องมือที่ทันสมัยขึ้นทำให้การใช้แรงงานช้างน้อยลงไป แต่ความผูกพันและภูมิปัญญาในการดูแลช้างก็ยังอยู่คู่กับคนไทยบางกลุ่มสืบต่อมา
ดังเช่นที่จังหวัดสุรินทร์ มีกลุ่มผู้เลี้ยงช้างที่เรียกตัวเองว่า “ชาวกูย” หรือ “กวย” ซึ่งมีความชำนาญในการจับช้างมาตั้งแต่บรรพบุรุษสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งก็คือที่ “หมู่บ้านช้างบ้านตากลาง” หรือ “คชอาณาจักร” ต.กระโพ อ.ท่าตูม จ.สุรินทร์ หมู่บ้านแห่งนี้เป็นศูนย์รวมของสมาชิกช้างทั้งในบ้านกะโพ ตากลาง และจากหมู่บ้านอื่น ๆ ในจังหวัดสุรินทร์ โดยความเป็นอยู่ของคนกับช้างที่นี่จะอยู่กันอย่างใกล้ชิดเหมือนเป็นเพื่อนกัน นอนร่วมชายคาเรือนเดียวกัน
สำหรับโครงการคชอาณาจักร เป็นโครงการช่วยเหลือช้างเร่ร่อนเป็นปัญหาอยู่ในปัจจุบัน ทั้งควาญช้างนำช้างมาเดินเร่ขายอาหารช้าง และทำให้ช้างเกิดการบาดเจ็บ ล้มตายจากอุบัติเหตุ บางครั้งเกิดความเครียด อาละวาด ทำร้ายประชาชนให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง จึงก่อเกิดโครงการขึ้นเพื่อคุ้มครองและปกป้องช้างเหล่านี้ให้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น และเป็นที่มาของโครงการนำช้างคืนถิ่น รวมถึงจัดทำเป็นสถานที่ท่องเที่ยวรูปแบบอนุรักษ์ธรรมชาติและวัฒนธรรมท้องถิ่น
ปัจจุบันมีช้างที่เข้าร่วมโครงการราว 200 เชือก มีครัวเรือนของควาญช้างประมาณ 70 หลัง โดยมีเป้าหมายที่สำคัญคือ การสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับ ช้างและควาญช้าง บนพื้นที่ 3,000 ไร่ มีการแบ่งพื้นที่ปลูกบ้านให้ครอบครัวละ 2 ไร่ มีพื้นที่ปลูกหญ้าเนเปียร์ให้เชือกละ 4 ไร่ และมีการแจกหญ้าให้อีก 3 ครั้งต่อสัปดาห์ รวมทั้งมีสัตวแพทย์และนักโภชนาการคอยดูแลรักษาให้คำแนะนำอย่างใกล้ชิด
ช้างที่อยู่ในโครงการกว่า 99% มีช่องยูทูปเป็นของตัวเอง หรือเฟสบุ๊ก ติ๊กต๊อก เพื่อเผยแพร่ความน่ารัก วิถีชีวิตความเป็นอยู่ ความผูกพันระหว่างช้างและควาญช้าง จนทำให้มีประชาชนให้ความสนใจและมีผู้ติดตามแต่ละช่องนับแสนคน ก่อให้เกิดรายได้ให้กับควาญช้างอีกช่องทางหนึ่งด้วย
นักท่องเที่ยวที่ชื่นชอบการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ สามารถมาพักผ่อนกับธรรมชาติ สัมผัสกับช้างกว่า 200 เชือก มีทั้งกิจกรรมครึ่งวัน เต็มวัน และ 2 วัน 1 คืน ในกิจกรรมหลากหลาย อาทิ ไหว้พระครูปะกำ ซึ่งเป็นที่เคารพบูชาของเหล่าควาญช้าง โดยมีตาลุน ศาลางาม หมอช้าง เป็นผู้ทำพิธี หลังจากนั้นเดินทางเข้าสู่หมู่บ้านช้าง
เมื่อเข้าสู่หมู่บ้านจะเห็นว่าด้านหน้าบ้านมีป้ายชื่อบอกชัดเจนว่า หลังนี้คือบ้านของช้างชื่อว่าอะไร ด้านในมีโรงเลี้ยงช้างอยู่ จากนั้นไปเรียนรู้สุขภาพช้างจากสัตวแพทย์ ตั้งแต่วิธีการเข้าหาช้างเพื่อไม่ให้ช้างตื่นกลัว การสังเกตลักษณะอาการของช้างเบื้องต้น รู้จักอุปกรณ์การดูแลเกี่ยวกับช้าง เช่น อุปกรณ์ในการตัดแต่งเล็บ หรืออุปกรณ์ในการให้ยาต่างๆ การดูแลในเรื่องของอาหารการกินเพื่อให้ช้างได้รับอาหารอย่างครบถ้วน
จากนั้นทำกิจกรรมลอดท้องช้าง โดยจะเดินลอดทั้งหมด 3 รอบ ซึ่งมีความเชื่อว่าจะช่วยสะเดาะเคราะห์ โดยมีควาญช้างเป็นผู้ดูแลอย่างใกล้ชิด และไปดูการผลิตกระดาษจากมูลช้าง นำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น สมุด ร่ม และกรอบรูปลวดลายสุดน่ารัก และมีอีกหนึ่งกิจกรรมที่ถือเป็นไฮไลต์และได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติ ก็คือ กิจกรรมนั่งช้างชมไพร พาช้างอาบน้ำที่ลำน้ำชี
นักท่องเที่ยวที่สนใจการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ของโครงการคชอาณาจักร สามารถติดต่อได้ที่ โครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์ โทร.0-4455-8501
สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ อีเมล์ travel_astvmgr@hotmail.com หรือ ชมคลิปต่าง ๆ ได้ที่ Youtube :Travel MGR และ Instagram : @travelfoodonline และ TikTok : @travelfoodonline
