Site Museum พิพิธภัณฑ์ใต้ดินแห่งแรกของประเทศไทย ตั้งอยู่ใน สถานีรถไฟฟ้าใต้ดิน MRT สนามไชย ทางออกมิวเซียมสยาม โดยสถานีสนามไชยเป็นสถานีรถไฟฟ้าแห่งเดียวในพื้นที่บนเกาะรัตนโกสินทร์ชั้นใน ถือเป็นประตูสู่สถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์อันทรงคุณค่าของประเทศ
หลังจากการบูรณะซ่อมแซมอาคารของมิวเซียมสยามเมื่อปี พ.ศ.2549 ได้ค้นพบสิ่งที่น่าสนใจมากมาย ไม่ว่าจะเป็นเศษกระเบื้อง เครื่องปั้นดินเผา เครื่องเคลือบ เครื่องแก้ว เกือกม้า โครงกระดูกวัว ไปจนถึงร่องรอยของวังเก่าที่ถูกฝังกลบอยู่ภายใต้หน้าดินบริเวณโดยรอบอาคาร
โดยพื้นที่ของมิวเซียมสยามรวมถึงบริเวณโดยรอบ มีประวัติศาสตร์ทับซ้อนหลายชั้นมาก เริ่มจากสมัยอยุธยา ทำให้การจัดทำพิพิธภัณฑ์ประจำแหล่งโบราณคดี หรือ Site Museum ที่ปล่องทางขึ้น-ลงสถานีรถไฟฟ้าสนามไชยในครั้งนี้ ต้องมีการระดมพลของผู้เชี่ยวชาญจากหลายสาขา ไม่ว่าจะเป็นนักโบราณคดี และนักประวัติศาสตร์ศิลป์ สถาปัตยกรรม ที่มาร่วมถอดรหัสจากสิ่งที่ได้ค้นพบ รวมทั้งภัณฑารักษ์และนักออกแบบนิทรรศการที่ได้ร่วมกันตีความข้อมูลใหม่ เพื่อถ่ายทอดความรู้ไปสู่ผู้ชม นักเดินทางทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ ซึ่งการออกแบบนิทรรศการได้รับแนวคิดและแรงบันดาลใจจากประวัติศาสตร์พื้นที่รอบบริเวณสนามไชย นำมาร้อยเรียงเป็นเรื่องราวทำให้ผู้เข้าชมเห็นภาพได้ชัดเจนและเข้าใจมากยิ่งขึ้น
โดยแบ่งเนื้อหาการจัดแสดงนิทรรศการออกเป็น 3 ส่วน คือ 1. ประวัติพื้นที่บางกอก 2.กลุ่มวังท้ายวัดพระเชตุพน และ 3.การจำลองท้องพระโรงวังเก่าในสมัยโบราณ ซึ่งเชื่อมโยงเรื่องราวทั้งหมดด้วยการใช้สัญลักษณ์ของวัตถุที่ค้นพบในชั้นดินที่ต่างกันไป โดยชั้นด้านล่างคือ ชั้นดินสมัยอยุธยา ชั้นบนสุดคือสมัยปัจจุบัน และมีการจัดแสดงด้วยการจำลองโมเดลป้อม วัง และกระทรวง เพื่อให้เห็นพัฒนาการที่เปลี่ยนไปของพื้นที่อีกด้วย
การขุดค้นทางโบราณคดีในพื้นที่สถานีสนามไชย ยังพบหลักฐานสำคัญอีกอย่างนั้นคือหลุมเสา เป็นการค้นพบที่ช่วยให้ ภาพของท้องพระโรงที่วังท้ายวัดพระเชตุพน แห่งนี้ชัดเจนยิ่งขึ้น หนุ่มสาวที่ค้นพบทำให้สันนิษฐานได้ว่าท้องพระโรงหลังนี้มีเสาไม้เพื่อใช้รองรับหลังคาหน้าจั่วมุมกระเบื้อง ซึ่งในบริเวณใกล้เคียงยังพบกองกระเบื้องมุงหลังคาชนิดเกล็ดเต่าเป็นจำนวนมากอีกด้วย และจากการศึกษาอาคารท้องพระโรงของเจ้านายชั้นพระองค์เจ้าที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 เช่นท้องพระโรง วังบ้านหม้อ วังท่าพระ และท้องพระโรงวังกรมหลวงบดินทร์ธรไพศาลโสภณ ปัจจุบันคือหอสวดมนต์วัดราชาธิวาส รวมเป็นอาคารเครื่องไม้หลังคาหน้าจั่วมุงกระเบื้องด้วยกันทั้งสิ้น
โดยโบราณวัตถุที่ขุดค้น ได้จากงานโบราณคดี เน้นย้ำถึงความสำคัญของพื้นที่และเจ้านายที่คลองวังท้าย วัดพระเชตุพนนี้ เศษกระเบื้องเครื่องถ้วย เครื่องแก้ว รวมไปถึงกระดูกสัตว์ รวมเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงการติดต่อสัมพันธ์ทางการค้า สินค้าที่ส่งมา และรสนิยมการใช้ชีวิตของเจ้านายสยาม เมื่อครั้งอดีตได้เป็นอย่างดี
การขุดค้นขุดแต่งทางโบราณคดีบริเวณพื้นที่สถานีสนามไชย ยังเจอแนวซุงและอิฐที่ใช้เป็นรากฐานของบันไดทางเข้าท้องพระโรงด้วย สันนิษฐานได้ว่าบันไดทางเข้านี้สูงประมาณ 3 ถึง 5 ขั้นมีพนักก่ออิฐ ถือปูน ขั้นบันไดเป็นไม้ และทำให้เราทราบได้ว่าอาคารท้องพระโรงน่าจะหันด้านยาวออกหน้าวัง เนื่องจากตำแหน่งของบันไดตั้งอยู่ที่ด้านยาวของท้องพระโรง
นอกจากนี้ยังมี “เกือกม้า” รวมถึงหลักฐานอื่นๆที่เกี่ยวข้องกับม้า อาทิ แปรงขนม้า ซึ่งพบในพื้นที่บริเวณสถานีสนามไชย และพื้นที่โดยรอบนั้น สอดคล้องกับบันทึกที่ว่าพื้นที่นี้เคยเป็นวังของกรมหลวงอดิศรอุดมเดช ผู้ดำรงตำแหน่ง เจ้ากรมทหารม้ามหาดเล็กรักษาพระองค์ในหน่วยจเรสัตว์พาหนะทหารบกและทหารม้า ซึ่งอาจใช้ส่วนหนึ่งของวังเป็นคอกเลี้ยงม้าก็เป็นได้
ขณะเดียวกันมิวเซียมสยามได้เพิ่มความพิเศษและความน่าสนใจให้กับนิทรรศการชุดนี้ ด้วยการจัดฉายภาพยนตร์แอนิเมชันแสดงประวัติของพื้นที่จากอดีตจนเป็นมิวเซียมสยามในปัจจุบัน พล็อตเรื่องโดยคุณรอมแพง ผู้ประพันธ์นวนิยายบุพเพสันนิวาสอันโด่งดัง ซึ่งเนื้อหาของภาพยนตร์ชุดนี้ ดำเนินเรื่องโดยหญิงสาวผู้หนึ่งที่มีชีวิตเป็นอมตะ ผ่านกาลเวลามาทุกยุคทุกสมัย มาเป็นผู้เล่าความเป็นมาของพื้นที่จนเธอได้มาเป็นพนักงานที่มิวเซียมสยามในปัจุบัน
สำหรับสถานีสนามไชย อยู่ใจกลางพื้นที่อนุรักษ์เกาะรัตนโกสินทร์ ในแนวถนนสนามไชยซึ่งภายในมีการตกแต่ง โดยใช้สถาปัตยกรรม ไทยสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ตกแต่งด้วยโทนสีทองและสีแดง ให้ความรู้สึกวิจิตรประณีต ตามแบบสถาปัตยกรรมไทย โดยเฉพาะสีแดงที่ศิลปินผู้ออกแบบผสมขึ้นมาใหม่เป็นเฉดสีพิเศษ มีการประดับตกแต่งด้วยเสาสดุมภ์ ประดับกระเบื้องลายดอกประจำยาม ปลายเสาประดับด้วยบัวจงกลซึ่งเป็นบัวหัวเสาลักษณะคล้ายกับดอกบัวกำลังจะบาน มีกลีบยาวบริเวณปลายกลีบจะงอสะบัดออก โคนกลีบมีกลีบเลี้ยงรอบ ปิดด้วยทองคำเปลว พื้นและผนังจำลองมาจากกำแพงเมือง เพดานเป็นลายดาวล้อมเดือนสีทองตกแต่งด้วยแม่ลายดอกพุดตาน มีความวิจิตรงดงาม
สถานที่สำคัญและแหล่งท่องเที่ยวอื่นๆ ที่อยู่บริเวณสถานีสนามไชย เช่น พระบรมมหาราชวัง วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร สวนสราญรมย์ มิวเซียมสยาม ปากคลองตลาด เป็นต้น
Site Museum พิพิธภัณฑ์ใต้ดิน เปิดเข้าชมฟรีได้ทุกวัน ตั้งแต่เวลา 06.00 – 24.00 น. ณ สถานีรถไฟฟ้าใต้ดิน MRT สนามไชย ทางออกมิวเซียมสยาม
สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ อีเมล์ travel_astvmgr@hotmail.com หรือ ชมคลิปต่าง ๆ ได้ที่ Youtube :Travel MGR และ Instagram : @travelfoodonline และ TikTok : @travelfoodonline
