หลายคนรู้จักกับ “พัทยา” ในแง่ที่เป็นเมืองแห่งความบันเทิงที่รองรับนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลก ภาพที่เห็นก็คือแหล่งท่องเที่ยวยามค่ำคืนที่มีสีสัน หรือสถานที่ท่องเที่ยวใหม่ๆ ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อดึงดูดให้คนเข้ามาเที่ยวที่เมืองพัทยา
แต่ในอีกมุมมองหนึ่ง พัทยาก็ยังมีชุมชนพื้นบ้านที่ยังคงวิถีชีวิตและสภาพบ้านเรือนแบบเดิมๆ เอาไว้ให้คนรุ่นใหม่ๆ ได้เข้าไปทำความรู้จัก และเรียนรู้ไปพร้อมๆ กัน
โดยในช่วงปี พ.ศ.2554 องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (อพท.) โดยสำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองพัทยาและพื้นที่เชื่อมโยง (อพท.3) ได้จัดทำแผนแม่บทการบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเมืองพัทยาและพื้นที่เชื่อมโยง และมีการระดมความคิดเห็นของทุกภาคส่วน จึงได้มีประชาชนเสนอความเห็นที่ควรจะรื้อฟื้นชุมชนเก่าแก่ที่เป็นชุมชนโบราณ มีการตั้งถิ่นฐานมามากกว่าร้อยปี อพท.จึงได้เสนอโครงการปรับภูมิทัศน์พื้นที่ตลาดชากแง้ว และกระตุ้นให้ชุมชนมีการรวมตัวกันขึ้นมา
นายทวีพงษ์ วิชัยดิษฐ รองผู้อำนวยการ องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) หรือ อพท. กล่าวว่า “อพท. มีผลผลิต 2 ตัว ในเรื่องของการพัฒนาพื้นที่ 6 พื้นที่ คือ เกาะช้าง พัทยา สุโขทัย-ศรีสัชนาลัย-กำแพงเพชร เลย น่าน และอู่ทอง ทั้งหมดนี้คือพื้นที่พิเศษในการดำเนินการตามมติคณะรัฐมนตรีในการสร้างต้นแบบด้านการท่องเที่ยว ในหกพื้นที่ก็จะมีต้นแบบที่ไม่เหมือนกัน”
“ผลผลิตที่สอง ก็เป็นผลผลิตเรื่องการท่องเที่ยวโดยชุมชน สำหรับที่ชุมชนชากแง้ว ก็เป็นผลผลิตในเรื่องการท่องเที่ยวโดยชุมชน เรามี 14 ชุมชนต้นแบบใน 6 พื้นที่พิเศษ ตอนนี้เราพัฒนามาเป็นปีที่ 5 แล้ว และมีการถอดบทเรียนแล้วยกขึ้นเป็นยุทธศาสตร์ชาติในเรื่องของการท่องเที่ยวโดยชุมชน”
นายทวีพงษ์ กล่าวต่อว่า “ถ้าเราพูดถึงเมืองพัทยา ส่วนใหญ่ก็จะนับอยู่แค่พัทยาเหนือ กลาง ใต้ จอมเทียน เกาะล้าน แต่ว่าพื้นที่พิเศษที่เราประกาศ จะครอบคลุมพื้นที่เชื่อมโยงอีก 9 องค์กรปกครองท้องถิ่น ตัวพัทยาเองเราเปลี่ยนไม่ได้แล้ว แต่พอเราตั้งเส้นสุขุมวิทเป็นหลัก แล้วข้ามมาทางตะเคียนเตี้ย หนองปรือ หนองปลาไหล ห้วยใหญ่ เขาไม้แก้ว ก็ยังมีพื้นที่สีเขียวอยู่อีกมากที่สามารถพัฒนาได้ มีชุมชนที่มีความเข้มแข็งอีกหลายชุมชน โดยเราเริ่มจากชากแง้วเป็นต้นแบบ ชุมชนอื่นก็เริ่มเข้ามาดูงาน แล้วก็มีการขยายผล เราพยายามที่จะสร้างแหล่งท่องเที่ยวใหม่ กิจกรรมการท่องเที่ยวใหม่ เป็นการไปฟื้นคืนวัฒนธรรม อย่างที่ตะเคียนเตี้ยก็เป็นชุมชนวิถีภาคกลาง ที่ชากแง้วก็เป็นชุมชนจีนโบราณ ที่หนองปรือก็เป็นถนนสายวัฒนธรรม ต้นซอยเป็นมุสลิมและคริสต์ กลางซอยเป็นจีน ท้ายซอยเป็นพุทธ ส่วนพื้นที่ตลาดนาเกลือก็ยังมีแหล่งท่องเที่ยวที่สวยงามอยู่ แล้วยังมีที่เขาชีจรรย์ มีโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริอีก 11 โครงการ มีวัดญาณสังวราราม มีวิหารเซียน มีพระฉาย มีป่าสิริเจริญวรรษ มีการพัฒนาเส้นทางจักรยาน สามารถเชื่อมโยงเป็นเส้นทางท่องเที่ยวจากชากแง้วได้”
สำหรับที่ “ชุมชนชากแง้ว” ทาง อพท.ได้เข้ามาพัฒนาพื้นที่ โดยมีการตั้งชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชน โดยให้คนในชุมชนรวบรวมกันมา เพื่อให้เป็นกลไกในการขับเคลื่อน เพราะ อพท.เข้ามาพัฒนาในช่วงระยะเวลาหนึ่งแล้วก็ไป แต่ชุมชนจะต้องดำเนินการต่อ โดยระหว่างการพัฒนาก็มีการพาชุมชนไปศึกษาดูงานในพื้นที่ต่างๆ มีการทำความเข้าใจกับคนในพื้นที่ และมีเกณฑ์มาตรฐานในการรับรองแหล่งท่องเที่ยวในชุมชน
ชุมชนชากแง้วตั้งอยู่ในพื้นที่เทศบาลตำบลห้วยใหญ่ อ.บางละมุง จ.ชลบุรี ชากแง้วมีชื่อเดิมคือ “หนองชากแง้ว” เป็นชื่อของชุมชนจีนแต้จิ๋ว ที่เดินทางจากโพ้นทะเล มาตั้งหลักฐานสร้างครอบครัว ด้วยเห็นว่าหนองชากแง้วแห่งนี้อุดมสมบูรณ์ สามารถทำการเกษตรและค้าขายได้ดี นานวันเข้าจึงเกิดเป็นชุมชน ดำรงวิถีสืบต่อมาจนถึงปัจจุบันซึ่งมีอายุกว่า 100 ปีแล้ว
ด้วยวิถีชีวิตที่เป็นเอกลักษณ์ของชุมชนจีนโบราณแห่งนี้ อพท.จึงมีการพัฒนาพื้นที่ร่วมกับชุมชน เพื่อร่วมกันฟื้นตลาดจีนโบราณแห่งนี้ให้กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง ด้วยการจัด“ตลาดจีนโบราณ” ขึ้น ในรูปแบบของตลาดนัดถนนคนเดินย้อนยุคที่อวลไปด้วยบรรยากาศของวิถีชุมชนจีนโบราณ
ตลาดจีนโบราณชากแง้ว จัดขึ้นทุกวันเสาร์ ตั้งแต่เวลา 15.00-21.00 น. โดยสินค้าที่นำมาขายในตลาดแห่งนี้ เน้นการขายสินค้าทางวัฒนธรรม มีให้เลือกชม ชิม ชอป โดยเฉพาะอาหารการกินที่เป็นจุดเด่นของชุมชนแห่งนี้ เนื่องจากส่วนใหญ่มีวิธีการปรุงตามแบบสูตรโบราณ อาทิ หอยจ๊อ หมูหยอง ขนมเปี๊ยะ กวยจั๊บ กระเพาะปลา ก๋วยเตี๋ยวปลา เป็ดไก่พะโล้ ขาหมูหมั่นโถว ขนมเบื้องญวน บ๊ะจ่าง ห่อหมกปลาช่อนนา หมี่กรอบ หอยทอด ขนมกุยช่าย ฯลฯ
บรรยากาศภายในตลาดก็เป็นบ้านเรือนอาคารไม้แบบย้อนยุค มีจุดให้ถ่ายรูปเป็นระยะๆ ร้านรวงต่างๆ ก็ตกแต่งให้มีกลิ่นอายของจีนโบราณ นอกจากนี้ ภายในชุมชนยังมี “ศาลเจ้าแม่ทับทิม” ที่ชาวชุมชนเคารพนับถือมาช้านาน
ส่วนที่ “ชุมชนตะเคียนเตี้ย” ตั้งอยู่ที่ ต.ตะเคียนเตี้ย อ.บางละมุง จ.ชลบุรี เป็นชุมชนที่มีจุดเด่นในเรื่องของความเป็นอยู่ของคนภาคกลางโบราณ มีลักษณะบ้านเรือนแบบดั้งเดิม ซึ่งก็มีการตั้งชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนตะเคียนเตี้ย ภายใต้การสนับสนุนของ อพท.
สำหรับการท่องเที่ยวในชุมชนตะเคียนเตี้ยสามารถมาเริ่มต้นได้ที่ “ลานวัฒนธรรมตะเคียนเตี้ย” โดยจะมีกิจกรรมที่น่าสนใจ อาทิ ชม “บ้านร้อยเสา” ซึ่งเป็นบ้านแฝดทรงไทยของคุณยายสินและคุณยายทรัพย์ ที่บ้านแฝดนี้มีเสาทั้งหมด 102 ต้น ภายในบ้านมีการรวบรวมข้าวของเครื่องใช้ในสมัยโบราณไว้ให้ได้ชม รอบๆ บ้านก็มีสวนผักที่เน้นใช้หลักเศรษฐกิจพอเพียงในการพึ่งพาตนเอง
และยังมีกิจกรรม “ตัดพวงมโหตร” ซึ่งเป็นศิลปะพื้นบ้าน ที่ใช้เป็นเครื่องแสดงสัญลักษณ์งานมงคลตามบ้าน มาเรียนรู้การทำขนมไทย และการทำอาหารถิ่นอย่างเมนูไก่กะลา และหากมีเวลาก็ลอง “กัวซา” ภูมิปัญญาแพทย์พื้นบ้านที่เป็นการขูดพิษออกจากร่างกายเพื่อบำบัดโรคต่างๆ ที่เป็นอยู่
นอกจากนี้ ชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนตะเคียนเตี้ย ยังมีการจัดเส้นทาง “ปั่นจักรยานเส้นทางมะพร้าว” (Coconut Tourism) ปั่นชมธรรมชาติและสถานที่ต่างๆ ในชุมชน เนื่องจากชาวบ้านในชุมชนส่วนใหญ่ทำสวนมะพร้าว และมีจุดต่างๆ ในหมู่บ้านที่จะให้ความรู้เกี่ยวกับมะพร้าวตั้งแต่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำ รวมถึงการทำน้ำมันมะพร้าวและกาแฟมะพร้าว มีการร่วมกิจกรรมการปล่อยแตนเบียนเพื่อไล่แมลงศัตรูพืชที่ทำลายต้นมะพร้าว
ซึ่งนอกจากการมาร่วมกิจกรรมต่างๆ ในชุมชน และร่วมปั่นจักรยานเส้นทางมะพร้าวแล้ว ทางชุมชนก็ยังมีโฮมสเตย์ สำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการสัมผัสวิถีชุมชมอย่างลึกซึ้ง โดยสามารถสอบถามข้อมูลและจองกิจกรรมล่วงหน้าได้ที่ชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนตะเคียนเตี้ย
นี่เป็นเพียงสองชุมชนที่โดดเด่นของเมืองพัทยา ที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่สำหรับนักท่องเที่ยวที่มองหาความแตกต่างจากพัทยาในมุมมองเดิมๆ หัวใจของการท่องเที่ยวชุมชนนั้น ไม่เพียงแต่จะเป็นการสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนเท่านั้น ยังเป็นการฟื้นวัฒนธรรมดั้งเดิม เพื่อให้ส่งต่อไปยังรุ่นลูกรุ่นหลานได้อีกด้วย
* * * * * * * * * * * * * * * * *
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ สำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองพัทยาและพื้นที่เชื่อมโยง (อพท.3) โทร. 0-3822-3240-5
ชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนชากแง้ว โทร. 08-1870-3398, 08-1870-4636
ชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนตะเคียนเตี้ย โทร. 09-8412-1712
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ กอง บก.ข่าวท่องเที่ยว แฟกซ์ 0-2629-4467 อีเมล travel_astvmgr@hotmail.com
