จีนเจ๋ง สร้าง “โหวเฟิง” เครื่องวัดแผ่นดินไหวเครื่องแรกของโลก

ช่วงนี้เกิดแผ่นดินไหวขึ้นบ่อยในทั่วทุกมุมโลกไม่เว้นแม้แต่ในบ้านเรา ซึ่งปัจจุบันนี้ต้องถือว่าระบบเตือนภัยแผ่นดินไหวนั้นทันสมัยไม่น้อย ทำให้เราสามารถรับรู้เหตุการณ์การเกิดแผ่นดินไหวได้อย่างรวดเร็ว และช่วยผ่อนหนักเป็นเบาต่อเหตุการณ์แผ่นดินไหวได้ไม่มากก็น้อย

ทั้งนี้หากย้อนกลับไปในอดีต โลกเรามีเครื่องมือการเตือนภัยแผ่นดินไหวมาตั้งแต่โบร่ำโบราณแล้ว โดยชาติแรกที่คิดค้นเครื่องวัดความสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหวนั้นก็คือ “จีน” ซึ่งใน ค.ศ. 132 “จางเหิง” (ค.ศ. 78-139) นักวิทยาศาสตร์สมัยราชวงศ์ฮั่น ได้คิดค้น “โหวเฟิง” ขึ้น ซึ่งเป็นอุปกรณ์วัดความสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว ที่วัดได้ทั้งความรุนแรง ทิศทาง และต้นกำเนิดของแผ่นดินไหว

โหวเฟิง ทำด้วยทองเหลือง มีรูปร่างคล้ายไข่หรือบ้างก็ว่าคล้ายไหเหล้า มีแท่งวัดความสะเทือนอยู่ภายในตรงกลาง ส่วนที่ด้านเปลือกนอกของไข่มีมังกรเกาะอยู่ทั้ง 8 ทิศ คือ ทิศเหนือ ทิศใต้ ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ทิศตะวันออกเฉียงใต้ ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ และทิศตะวันตกเฉียงใต้ โดยปากมังกรนั้นขยับได้และในปากมังกรทุกตัวคาบลูกแก้วเอาไว้

ส่วนที่ด้านล่างจะมีกบทองแดงอ้าปากกว้างตั้งวางอยู่ 8 ตัวตามตำแหน่งเดียวกับหัวมังกร เมื่อเกิดแผ่นดินไหวขึ้นทางทิศไหน แท่งข้างในก็จะสั่นสะเทือนแล้วทำให้ปากมังกรที่อยู่ในทิศทางแผ่นดินไหวขยับและเปิดออกโดยอัตโนมัติ ลูกแก้วที่อยู่ในปากมังกรก็จะตกลงมาในปากกบพอดี

เมื่อแรกที่จางเหิงประดิษฐ์เครื่องวัดแผ่นดินไหวสำเร็จ เขาได้นำไปตั้งไว้ที่เมืองลั่วหยาง ที่เป็นเมืองหลวงของจีนในสมัยนั้น แต่ว่าตอนนั้นชาวเมืองต่างพากันหาว่าจางเหิงเพี้ยนที่สร้างเจ้าไข่ประหลาดขึ้นมา ส่วนบางคนก็ว่าจางเหิงเมาเพราะสร้างไหเหล้าใบใหญ่ขึ้นมา

จนในปี ค.ศ. 138 ปากมังกรทางทิศตะวันตกเปิดออก ลูกแก้วตกใส่ปากกบ ซึ่งหมายความว่ามีการเกิดแผ่นดินไหวขึ้นทางทิศตะวันตกของเมืองลั่วหยาง แต่ชาวเมืองในยุคนั้นเมื่อไม่รับรู้ในความสั่นสะเทือน ก็ไม่มีใครเชื่อเจ้าเครื่องโหวเฟิง และเชื่อจางเหิง เท่านั้นยังไม่พอยังมีการเยาะเย้ย วิพากษ์วิจารณ์จางเหิงไปต่างๆ นานา

แต่ว่าหลังจากนั้นไม่นานก็มีรายงานจากเมืองหลงซีว่าเกิดแผ่นดินไหวขึ้นทางทิศตะวันตกของเมืองลั่วหยางในวันและเวลาที่มังกรคายลูกแก้วจริง

นับแต่นั้นมาชาวเมืองจีนจึงยอมรับนับถือจางเหิงและเครื่องวัดแผ่นดินไหวโหวเฟิงว่ามีความถูกต้องและแม่นยำ ซึ่งการประดิษฐ์โหวเฟิงจางของเหิง นับเป็นการประดิษฐ์เครื่องวัดความสั่นสะเทือนแผ่นดินไหวด้วยวิถีแห่งกฏธรรมชาติเครื่องแรกของโลกที่ประสบความสำเร็จ และนับแต่นั้นวงการวิทยาศาสตร์ก็ถือเอาโหวเฟิงเป็นแนวทางของต้นแบบการตรวจวัดความสั่นสะเทือนแผ่นดินไหว

ทั้งนี้โหวเฟิงที่จางเหิงสร้างนั้นปัจจุบันจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์เมืองเจิ้งโจว เมืองหลวงแห่งมณฑลเหอหนาน ประเทศจีน ซึ่งถือเป็นหนึ่งในสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจของเมืองนี้ โดยเฉพาะช่วงหลังเกิดเหตุการณ์แผ่นไหวครั้งใหญ่ๆ ของโลก ที่พิพิธภัณฑ์แห่งนี้จะมีคนสนใจไปเที่ยวชมโหวเฟิงกันมากเป็นพิเศษ