"วัดพระธาตุจอมศีล" เป็นวัดที่แอบซุกตัวเก็บอยู่กับธรรมชาติ ของ ต.บ้านถ้ำ อ.ดอกคำใต้ จ.พะเยา ประวัติวัดสันนิษฐานว่าเป็นวัดเก่าสร้างมานับร้อยปี มีตำนานที่กล่าวถึงประวัติการสร้างวัดไว้ว่าบริเวณวัดพระธาตุจอมศีลในปัจจุบัน ได้มียักษ์ 2 ตน ซึ่งเป็นสามีภรรยากันและเป็นยักษ์ที่รักษาและอยู่บริเวณภูเขานี้มานาน
อาหารของยักษ์ก็คือสัตว์ต่างๆ จากนั้นได้มีพระพุทธเจ้าเสด็จมาบริเวณน้ำออกฮู (รู)ในปัจจุบันนี้ และในเวลานั้นได้มี ยักษ์ที่หิวมากมาหาอาหารก็ได้พบพระพุทธเจ้าซึ่งได้เสด็จมาบริเวณนั้น จากนั้นยักษ์ คิดว่า มีอาหารแล้วและจะจับพระพุทธเจ้ากินเป็นอาหาร และในทันใดนั้นก็จับพระพุทธเจ้า
แต่พระพุทธเจ้าก็แสดงอิทธิฤทธิ์ โดยยักษ์ก็จะร้อนเป็นไฟจนยักษ์บอกว่าพอแล้วข้ายอมแล้ว และพระพุทธเจ้าบอกว่าเราหยุดแล้วแต่ท่านยังไม่หยุด พอยักษ์หยุดคิดที่จะกินพระพุทธเจ้าแล้ว จากนั้นจึงยอมทุกอย่างที่พระพุทธเจ้าได้สั่งสอนไว้และได้และได้จำศีลอยู่ที่ภูเขาและต่อมาชาวบ้านได้มีการสร้างวัดซึ่งได้มีชื่อว่า วัดพระธาตุจอมศีล และได้สร้างหอเจ้าพ่อล้านช้างไว้ที่สวนรุกขชาติที่ตำบลบ้านถ้ำใกล้วัดพระธาตุจอมศีล
ที่วัดพระธาตุจอมศีลมีสิ่งที่ได้รับให้เป็นที่สุดของโลกดูประการหนึ่ง คือ พระพุทธรูปทรงเครื่องที่ใหญ่ที่สุดในโลก คือ "หลวงพ่อพุกกะยาภรณ์มณีศรีปทุม" พระพุทธรูปในวิหารวัดพระธาตุจอมศีล เป็นพระพุทธรูปที่ฉลองพระองค์ทรงเครื่องขัตติยราชแบบกษัตริย์ เช่น สวมมงกุฎ กรองศอทับทรวง ฉลองพระบาท ฯลฯ งดงามยิ่ง
นอกจากนี้ที่วัดพระธาตุจอมศีลแห่งนี้ ยังเหมาะแก่ผู้ที่แสวงหาความสงบ รักการปฏิบัติธรรมและท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ เพราะมีความร่มรื่นของแมกไม้อยู่มาก บริเวณทางเข้าสู่วัดนั้น ยังมีสวนรุกขชาติ ต.บ้านถ้ำ ที่มี "น้ำออกฮู"และแหล่งพันธุ์ไม้นานาพันธุ์ของป่าชุมชนที่มีความอุดมสมบูรณ์ รวมถึง "องค์เจ้าพ่อล้านช้าง" ที่เป็นสิ่งศักดิ์ที่ชาวตำบลบ้านถ้ำนับถือกันเป็นเวลานานมาก ไว้รอให้มานมัสการและเยี่ยมชม
นอกจากนี้ยังมีถ้ำที่ชาวบ้านเชื่อว่าภายในหากเดินไปเรื่อยๆจะไปทะลุทางออกที่ อ.เชียงคำ จ.พะเยา นับเป็นระยะทางหลักร้อยกิโลเมตรทีเชียว ทิวทัศน์มุมสูงบนพระธาตุจอมศีล เป็นวิวดีๆอีกอย่างหนึ่งของที่นี่ โดยเฉพาะช่วงเช้าเหมาะแก่การชมพระอาทิตย์ขึ้นเป็นอย่างมาก ซึ่งเป็นมุมมองที่เห็นตำบลบ้านถ้ำทั้งหมดรวมถึงตำบลใกล้เคียง
อ้อ...อย่าลืมนมัสการองค์พระธาตุจอมศีล พระธาตุเก่าแก่ที่เชื่อกันว่าเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าด้วย ซึ่งมีที่ตั้งอยู่ใกล้กับพระอุโบสถ ที่ใช้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปทรงเครื่องที่ใหญ่ที่สุดในโลก
ความสำคัญอีกประการหนึ่งของวัดพระธาตุจอมศีลคือ เจ้าอาวาสวัดนี้ได้ชื่อว่าเป็นพระนักพัฒนา ซึ่งพระครูสุนทรวุฒิคุณ เจ้าอาวาส และเป็นเจ้าคณะตำบลบ้านถ้ำ เป็นผู้ก่อตั้งศูนย์สงเคราะห์ผู้ป่วยเอดส์และยาเสพติดตำบลบ้านถ้ำ ผู้ก่อตั้งศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตในชุมชน จึงไม่แปลกหากจะขอยกวัดนี้ให้เป็นของดีเมืองพะเยาอีกสักแห่ง
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
วัดพระธาตุจอมศีล ตำบลบ้านถ้ำ อำเภอดอกคำใต้ จังหวัดพะเยา 56120 โทร 08-9552-1909, 0-5445-7038
