ถูกมองเป็นตัวประหลาด "กะเหรี่ยงคอยาว"ยุคใหม่ฤาจะถึงวันต้องถอดห่วง

จากกรณีที่ทาง จ.แม่ฮ่องสอน นำโดย ดิเรก ก้อนกลีบ ผู้ว่าราชการจังหวัดแม่ฮ่องสอนคนปัจจุบัน(ที่กำลังจะย้ายไปเป็นผู้ว่าฯลำปางในเร็วๆนี้) มีนโยบายยุบรวมหมู่บ้านกะเหรี่ยงคอยาว ในพื้นที่บ้านห้วยเสือเฒ่า ต.ผาบ่อง อ.เมือง และที่ บ้านในสอย ต.ปางหมู อ.เมือง มาอยู่รวมกันที่หมู่บ้านน้ำเพียงดิน (ห้วยปูแกง) ต.ผาบ่อง อ.เมือง เพื่อจัดตั้งเป็นหมู่บ้านศูนย์รวมวัฒนธรรมชนเผ่ากะเหรี่ยงคอยาว ภายใต้ชื่อ"โครงการหมู่บ้านอนุรักษ์วิถีชีวิตชนเผ่าปะต่อง (กะเหรี่ยงคอยาว) เพื่อความมั่นคง จังหวัดแม่ฮ่องสอน"

พ่อเมืองแม่ฮ่องสอนให้เหตุผลถึงการยุบรวมหมู่บ้านกะเหรี่ยงคอยาวว่า เพื่อให้การง่ายต่อการควบคุมและการจัดการภายในชนเผ่านั้น ล่าสุดช่วงระหว่างวันที่ 12-13 กันยายน ที่ผ่านมาได้มีกลุ่มกะเหรี่ยงคอยาวบางส่วนที่สมัครใจ เริ่มโยกย้ายไปยังบ้านน้ำเพียงดินแล้ว แต่ก็ยังมีกะเหรี่ยงคอยาวอีกจำนวนไม่น้อย ที่ไม่อยากเคลื่อนย้ายออกจากพื้นที่เดิม

พวกเขาให้เหตุผลว่า บ้านน้ำเพียงดินอยู่ในพื้นที่ห่างไกลไปมาลำบาก อยู่ใกล้พื้นที่ชายแดนหากเกิดปัญหาก็ง่ายที่ทางการไทยจะผลักดันกลับประเทศพม่า และพื้นที่เดิมอย่างเช่นที่บ้านห้วยเสือเฒ่าอยู่ใกล้ตัวเมืองมากกว่า นักท่องเที่ยวสามารถเข้ามาเยี่ยมชมง่าย

ทั้งนี้ยังมีความขัดแย้งจากกลุ่มผลประโยชน์หลายๆฝ่าย ตลอดจนถูกจับตามองจากนักสิทธิมนุษยชน ว่าเป็นการละเมิดสิทธิต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกันเองหรือไม่ แต่อย่างไรก็ดีงานนี้ทางจังหวัดแม่ฮ่องสอนมีแนวคิด ที่จะพยายามโอนย้ายกะเหรี่ยงคอยาวเหล่านี้ให้ไปอยู่ในพื้นที่เดียวกันให้เสร็จสิ้นไม่เกินต้นปีหน้า

หากสามารถรวมกะเหรี่ยงคอยาวทั้งหมดเป็นหมู่บ้านเดียวกันได้ก็จะเป็นหมู่บ้านกะเหรี่ยงคอยาวที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย

สินค้ามีชีวิต

"กะเหรี่ยงคอยาว" เป็นกลุ่มหนึ่งของชนเผ่า "ปะต่อง"(ปะหล่อง, ปาด่อง) กลุ่มของกะเหรี่ยงคอยาวที่เข้ามาอาศัยอยู่ในเขตประเทศไทย ส่วนใหญ่ล้วนเป็นผู้อพยพลี้ภัยสงครามจากพม่าเข้ามา ด้วยความแตกต่างที่กลายมาเป็นสัญลักษณ์อันโดดเด่นของพวกเขา คือ วัฒนธรรมที่ผู้หญิงจะต้องสวมใส่ "ห่วงทองเหลือง"ไว้ที่บริเวณลำคอห่วงทองเหลืองนี้ จะมีลักษณะเป็นขดลวด โดยจะเริ่มใส่กันตั้งแต่เด็กๆ บ้างก็ว่าจะใส่ตามจำนวนอายุ แต่ปัจจุบันดูเหมือนจะขึ้นอยู่กับความพึงพอใจของผู้ใส่มากกว่า

การพิสูจน์ในวงการแพทย์ โดยการเอ็กซเรย์ได้ศึกษาถึงโครงสร้างของกะเหรี่ยงคอยาวว่า การใส่ห่วงทำให้คอยาวขึ้นจริงหรือไม่ ซึ่งผลสรุปที่ออกมาคือ การสวมห่วงทองเหลืองไว้ที่คอ ไม่ได้ทำให้คอยาวขึ้น แต่ห่วงทองเหลืองจะไปกดช่วงบ่าให้ต่ำลงจนดูเหมือนคอยาวขึ้นต่างหาก

สำหรับกะเหรี่ยงคอยาวที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ของจังหวัดแม่ฮ่องสอนนั้น แม้จะเข้ามาในฐานะผู้อพยพลี้ภัยสงครามแต่ด้วยโครงสร้างทางกายวิภาคที่ถูกกระทำให้แตกต่าง ที่ผ่านมาทางจังหวัดและหน่วยงานด้านการท่องเที่ยวก็ฉลาดพอที่จะอาศัยนำเอากะเหรี่ยงคอยาวมาเป็นสินค้าทางการท่องเที่ยว เปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวเข้าไปสัมผัสอารยะอันผิดแผกจากเผ่าพันธุ์ของตน

นับตั้งแต่ปีพ.ศ.2538 เป็นต้นมา ที่เริ่มมีการเปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าชมวิถีชีวิตของกะเหรี่ยงคอยาวอย่างเป็นทางการที่บ้านน้ำเพียงดินเป็นแห่งแรก ก่อนที่จะมีการขยายเพิ่มอีก 2 แห่งคือ บ้านในสอย ต.ปางหมู อ.เมือง และบ้านห้วยเสือเฒ่า ต. ผาบ่อง อ.เมือง ซึ่งการเข้าชมกะเหรี่ยงคอยาวนี้สามารถดึงดูดเม็ดเงินมหาศาลเฉลี่ยจากนักท่องเที่ยวต่อปีถึง 100 ล้านบาททีเดียว

ด้วยเหตุนี้กะเหรี่ยงคอยาวจึงแปรสภาพจากฐานะผู้อพยพลี้ภัยสงครามกลายเป็น "สินค้าทางการท่องเที่ยว" หรือเป็น "สวนสัตว์มนุษย์"ที่มีกลุ่มนายทุนจ้องตาเป็นมันทุ่มเงินซื้อตัวเพื่อให้ไปอยู่ในพื้นที่ของตน ทั้งที่เชียงใหม่ เชียงรายแม้กระทั่งภูเก็ต ว่ากันว่า มีการทุ่มเงินนับ 10 ล้านบาท เพื่ออำนวยความสะดวกในการนำกะเหรี่ยงคอยาวออกนอกพื้นที่

บ้านหลังใหม่

ดิเรก ก้อนกลีบ พ่อเมืองแม่ฮ่องสอน กล่าวในฐานะเป็นผู้ผลักดันการรวมหมู่บ้านของกะเหรี่ยงคอยาวว่า สาเหตุที่ทางจังหวัดต้องการให้กะเหรี่ยงคอยาวอยู่รวมกันนั้น ส่วนหนึ่งเพื่อให้ให้สะดวกและง่ายต่อการบริหาร และมีความปรารถนาดีที่จะให้กะเหรี่ยงคอยาวสร้างบรรทัดฐานวิถีชีวิตของตนได้ โดยที่ไม่มีกลุ่มผู้มีอิทธิพลคอยสูบเลือดจากพวกเขาและเพื่อเป็นการขจัดปัญหาที่มักถูกนานาชาติกล่าวหาว่าเป็นการค้ามนุษย์

"เราย้ายเขาสู่ที่ที่ดีกว่า ประการหนึ่งเป็นการสร้างความชัดเจนแก่ประเทศเพื่อนบ้านอย่างพม่า ที่พยายามเรียกร้องนำกะเหรี่ยงคอยาวกลับคืน โดยโจมตีว่าเราร่วมมือกับกลุ่มผู้มีอิทธิพล คอยหาประโยชน์จากกะเหรี่ยงคอยาวแล้วให้การสนับสนุนชมกลุ่มน้อยในการสู้รบกับรัฐบาลทหารพม่า ซึ่งขณะนี้เราได้ดำเนินการย้ายเฉพาะกะเหรี่ยงคอยาวที่สมัครใจ ส่วนกลุ่มที่ไม่ประสงค์จะย้าย เราก็ต้องเร่งเสริมสร้างความเข้าใจต่อไป คาดการณ์ว่าภายในต้นปีหน้าจะโยกย้ายหมด ผลดีของการย้ายกะเหรี่ยงคอยาวไปอยู่รวมในที่เดียวกันพวกเขาจะกลายเป็นหมู่บ้านที่มีวิถีชีวิตเป็นของตนเอง ไม่มีมาเฟียคอยคุม มาเฟียกลุ่มนี้นั้น คือ กลุ่มผู้มีอิทธิพลที่คอยรอเวลาที่นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติเข้าไปจะเก็บเงินค่าเข้าชมหัวละ 250 บาท จะเป็นผู้จ่ายเงินเดือน เดือนละ1,500 บาทพร้อมข้าวสารหนึ่งกระสอบต่อเดือนให้กับผู้ที่สวมใส่ห่วงทองเหลือง

ตรงนี้เขามีรายได้และผลประโยชน์ ฉะนั้นเมื่อกะเหรี่ยงคอยาวจะย้ายไปอยู่ที่ใหม่ พวกเขาจะถูกกลุ่มผู้มีอิทธิพลปั่นหัวว่าไปที่ใหม่ ข้าวฟรีจะไม่มีให้กิน ใส่ห่วงก็ไม่ได้เงินเดือน และที่เป็นปัญหามีการต่อต้านเราในขณะนี้ คือมาเฟียกลุ่มนี้บอกว่า ถ้าให้กะเหรี่ยงคอยาวย้ายไปเขาจะให้กะเหรี่ยงคอยาวถอดห่วง เรื่องปัญหามาเฟียตรงนี้เป็นเรื่องละเอียดอ่อน เพราะว่ามีหลายฝ่ายทั้งต่างชาติ มีทั้งผู้นำท้องถิ่นที่แฝงตัวอยู่ในพื้นที่ พวกนี้เขามีการวางระบบอย่างดีเข้าถึงยาก" ผู้ว่าฯกล่าวอย่างลำบากใจ

นี่เองอาจจะเป็นประเด็นสำคัญประการหนึ่ง ให้ทางจังหวัดเร่งการยุบรวมหมู่บ้าน สำหรับกลุ่มผู้มีอิทธิพลกลุ่มนี้นั้นทางกะเหรี่ยงคอยาวเองก็รู้กันดี แต่เหตุใดพวกเขาจึงนิ่งเฉยต่อชะตากรรมที่ตนเผชิญอยู่ ข้อนี้เราตอบได้ไม่ยาก ว่า ที่กะเหรี่ยงคอยาวทั้งหลายยังนิ่งเฉย เป็นเพราะพวกเขาได้รับผลประโยชน์ เพราะถึงแม้จำนวนนักท่องเที่ยวท่องเที่ยวจะลดลง แต่พวกเขาก็ยังมีเงินเดือน มีข้าวกิน เมื่อกลุ่มผู้มีอิทธิพลสามารถจับจุดช่องทางนี้ได้ก็สามารถชี้นำกะเหรี่ยงคอยาวได้

นอกจากนี้ผู้ว่าฯ ยังได้ชี้ถึงสาเหตุที่เลือกศูนย์กลางเป็นที่บ้านน้ำเพียงดิน เพราะบ้านน้ำเพียงดินเป็นชื่อที่ติดตลาดโลก สำหรับกะเหรี่ยงเผ่าอื่น เช่น กะเหรี่ยงหูใหญ่ ที่อยู่รวมกับกะเหรี่ยงคอยาว ที่ บ้านห้วยเสือเฒ่า ถ้าประสงค์ที่จะย้ายไปด้วยก็ยินดีรับ แต่จะให้ความสำคัญกับกะเหรี่ยงคอยาวเป็นลำดับแรก

"เมื่อการเคลื่อนย้ายเสร็จสิ้น ตั้งใจจะเป็นให้เข้าชมฟรี แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นเมื่อเขาไปอยู่จุดนั้นแล้วก็จะขึ้นอยู่กับการบริหารชุมชนของเขาเอง ซึ่งประโยชน์ทั้งหมดจะไปตกอยู่กับพวกเข า ที่บ้านน้ำเพียงดิน เรามีการวางผังหมู่บ้านใหม่ในเนื้อที่ 105 ไร่ มีการเตรียมโครงสร้างพื้นฐานไว้ให้ทางด้านพวกสาธารณูปโภค น้ำ ไฟ ส่วนการสร้างบ้านก็จะให้เขาสร้างเอง แต่เราจะเข้าไปช่วยเขาสร้างด้วยและก็จ่ายค่าแรงในการสร้างในระยะเริ่มต้น มีระบบการทำนารวม ไร่ร่วม เป็นอาชีพที่นอกเหนือจากการรอคอยเม็ดเงินจากนักท่องเที่ยว เขาสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตไว้ในธนาคารผลผลิตที่เราจะจัดสร้างขึ้น นอกจากนี้เราจะจัดให้มีลานแสดงศิลปวัฒนธรรมเพื่ออนุรักษ์วิถีชนเผ่าของเขา เชื่อมั่นมากว่าบ้านใหม่จะทำให้ชีวิตพวกเขาดีขึ้น"ผู้ว่าฯกล่าว

ทางด้าน วิสูตร บัวชุม หัวหน้าศูนย์ประสานงานการท่องเที่ยวจังหวัด แม่ฮ่องสอน เปิดเผยว่า ขณะนี้ได้มีการก่อสร้างสะพานสะลิงข้ามไปยังบ้านน้ำเพียงดิน เพื่อเป็นอีกทางเลือกให้นักท่องเที่ยวที่จะต้องการเดินทางเข้าไปเที่ยวชมกะเหรี่ยงคอยาว นอกเหนือจากทางรถยนต์และล่องลำน้ำปาย

ซึ่งการก่อสร้างสะพานสะลิงข้ามไปยังบ้านน้ำเพียงดิน จะช่วยแบ่งเบาความแออัดในลำน้ำปายได้ ส่วนที่หลายฝ่ายมองว่าการย้ายกะเหรี่ยงคอยาวมาไว้รวมกันนั้น จะมีผลกระทบด้านการท่องเที่ยวหรือไม่นั้น ตนมองว่ากลับเป็นการดี ที่เวลาเอ่ยถึงกะเหรี่ยงคอยาวในจังหวัดแม่ฮ่องสอนคนจะนึกออกเป็นภาพเดียวกัน

ถอดห่วง...ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลง

การที่กะเหรี่ยงคอยาวไม่ยอมให้ความร่วมมือย้ายออกจากพื้นที่เดิมนั้น เราจะเห็นว่าสาเหตุหนึ่งเป็นเพราะปัจจัยภายนอกที่หลั่งไหลเข้ามาสู่ชุมชน อย่างที่บ้านห้วยเสือเฒ่า เป็นตัวอย่างที่สะท้อนให้เห็นได้ชัดเจน กะเหรี่ยงคอยาวที่นั่นค่อนข้างสะดวกสบาย มีสาธารณูปโภคครบครัน ทั้งไฟฟ้า ประปา โทรศัพท์มือถือ ทำให้วิถีชีวิตเป็นกะเหรี่ยงคอยาวยุคใหม่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมาก(เหมือนกับชนเผ่าหลายๆแห่งในโลกนี้)

กะเหรี่ยงคอยาวนางหนึ่งในหมู่บ้านห้วยเสือเฒ่า ได้ให้ข้อมูลว่า กะเหรี่ยงคอยาวเดี๋ยวนี้โดยเฉพาะสาวๆไม่มีใครอยากใส่ห่วงกันนักเนื่องจากเขินอายเวลาที่ต้องเข้าไปทำธุระในตัวเมือง อีกทั้งได้รับอิทธิพลจากสื่อโทรทัศน์อย่างดารา นักร้อง ที่ชื่นชอบ จึงมีกะเหรี่ยงคอยาวหลายคนตัดสินใจถอดห่วงทองเหลืองออก

"ถ้าถามว่าตอนนี้กะเหรี่ยงคอยาวชอบแบบไหนมากกว่ากัน ระหว่างใส่ห่วงทองเหลืองกับไม่ใส่ บอกได้ทันทีว่าไม่ใส่ดีกว่าเยอะ ไปไหนนอกพื้นที่ก็ไม่มีใครมองเป็นตัวประหลาด แถมยังเบาสบายตัวไม่ต้องแบกห่วงทองเหลืองที่หนักอึ้งอีกด้วย เรื่องการแต่งตัวถ้าเป็นกะเหรี่ยงคอยาวที่ใส่ห่วงอยู่ก็จะแต่งชุดประจำเผ่า แต่ถ้าเป็นคนที่ถอดห่วงแล้วจะใส่เสื้อตามสมัยนิยมอย่างเสื้อยืด กางเกงยีนส์ ซึ่งมีความคล่องตัวกว่าเยอะ

แต่กะเหรี่ยงคอยาวที่ถอดห่วงทองเหลืองออกจากคอ จะมีข้อเสียอยู่อย่างหนึ่ง คือ เราต้องหาผ้ามาพันคอไว้เพราะส่วนคอขาวกว่าส่วนอื่น แล้วที่หัวไหล่ทั้งสองข้างที่มีแผลกดทับให้เห็น เวลาเลือกใส่เสื้อจึงต้องเลือกที่สามารถปกปิดได้ กะเหรี่ยงคอยาวที่ยังสวมห่วงทองเหลืองอยู่ จะมีแค่เด็กกับ ผู้เฒ่าผู้แก่ แล้วก็กลุ่มที่ต้องการเรียกเงินจากนักท่องเที่ยวเท่านั้น"กะเหรี่ยงคอยาวนางหนึ่งแห่งหมู่บ้านห้วยเสือเฒ่ากล่าว

สำหรับปัญหาดังกล่าวเป็นสิ่งที่ทางกลุ่มผู้ประกอบการด้านธุรกิจท่องเที่ยวในแม่ฮ่องสอน มีความวิตกกังวลกันมานานแล้วว่า กะเหรี่ยงคอยาวซึ่งเป็นจุดขายอย่างหนึ่งของแม่ฮ่องสอนจะเปลี่ยนไป แต่ก็ยังไม่มีผู้เกี่ยวข้องเข้าไปดูแลถึงปัญหาความเปลี่ยนแปลงนี้อย่างจริงจัง

ซึ่งได้แต่หวังว่าเมื่อทางจังหวัดสะสางจัดการเรื่องการยุบรวมหมู่บ้านกะเหรี่ยงคอยาวเป็นผลสำเร็จแล้วนั้น จะหันมาใส่ใจกับความเปลี่ยนแปลงที่หมุนตามกระแสโลกของกะเหรี่ยงคอยาวด้วย เพราะหากมองอีกด้านหนึ่งกะเหรี่ยงคอยาวคือคนเหมือนเราๆท่านๆ ไม่ใช่สินค้ามีชีวิตหรือพรีเซนเตอร์ของหน่วยงานใด เพราะฉะนั้นเขาจึงมีสิทธิพื้นฐานเท่าเทียมกันในความเป็นมนุษย์

แต่ข้อเท็จจริงหาเป็นเช่นนั้นไม่!?!