เมื่อเดินทางไปที่ไหนๆ ก็ตาม สิ่งสำคัญอย่างหนึ่งของเราชาวพุทธก็คือการได้ไปกราบไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ของสถานที่นั้นๆ เพื่อเป็นสิริมงคลแก่ตัวเอง หรืออีกนัยหนึ่งก็เหมือนกับเป็นการได้ไปเคารพเจ้าของบ้านก่อนที่จะเดินทางท่องเที่ยวในเมืองนั้นๆ
และเมื่อทางบริษัทตรีเพชรอีซูซุเซลส์ ได้จัด “คาราวาน อีซูซุ ซูเปอร์คอมมอนเรล คาราวานสัญจร” ประจำปี 2548 ซึ่งเป็นกิจกรรมลูกค้าสัมพันธ์คาราวานท่องเที่ยวประจำปี และได้พาไปท่องเที่ยวแถวๆ บริเวณด้ามขวานของประเทศไทย คือจังหวัดสุราษฎร์ธานี จึงเป็นโอกาสดีที่เราจะได้ไปกราบไหว้เคารพสิ่งศักดิ์คู่บ้านคู่เมืองอย่างวัดพระบรมธาตุไชยา ในอำเภอไชยา ซึ่งมีพระบรมธาตุไชยาเป็นโบราณสถานอันศักดิ์สิทธิ์ เป็นที่เคารพสักการะของคนในแถบภาคใต้มายาวนาน
พระบรมธาตุไชยานั้น สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อประมาณพุทธศตวรรษที่ 13-14 ไม่ปรากฏหลักฐานว่าผู้ใดสร้างขึ้น แต่มีตำนานเล่ากันมาว่ามีชาวอินเดียสองคนชื่อ ปะหมอ กับปะหมัน เป็นพี่น้องกัน ได้เดินทางมายังเมืองไชยาโดยทางเรือใบ เจ้าเมืองไชยาได้มอบหมายให้ปะหมอซึ่งเป็นช่างก่อสร้างมีฝีมือ สร้างเจดีย์พระบรมธาตุไชยาขึ้นอย่างงดงาม แต่เมื่อสร้างเสร็จก็โดนตัดมือตัดเท้าทิ้ง เพื่อไม้ให้ไปสร้างเจดีย์ที่งดงามอย่างนี้ที่ไหนอีก และเมื่อปะหมอเสียชีวิตลงเพราะทนบาดพิษบาดแผลไม่ไหว เจ้าเมืองก็ได้สร้างรูปพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรไว้เพื่อ เป็นเครื่องหมายแทนตัวปะหมอ
นั่นก็คือตำนานที่ไม่มีใครทราบที่มาที่แท้จริง แต่เชื่อกันว่าวัดพระบรมธาตุไชยานี้ มีอายุมานานตั้งแต่สมัยทวารวดี สมัยศรีวิชัย สุโขทัย เรื่อยมาจนกระทั่งถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งแต่ละยุคก็มีหลักฐานเป็นพระพุทธรูปและโบราณวัตถุต่างๆ มากมาย
สำหรับเจดีย์พระบรมธาตุไชยานั้น เป็นเจดีย์ในสมัยศรีวิชัยที่ยังคงสภาพดีที่สุด มีรูปทรงเป็นเจดีย์ทรงสี่เหลี่ยมจัตุรมุขย่อ มุขด้านตะวันออกมีบันไดสำหรับให้คนขึ้นไปกราบนมัสการพระพุทธรูปที่อยู่ภายในเจดีย์ องค์พระธาตุมีความสูงจากฐานถึงยอด 24 เมตร ฐานโดยรอบขุดเป็นสระน้ำ และมีน้ำขังไว้ตลอดทั้งปี แม้ในหน้าแล้งน้ำจะแห้ง แต่ก็มีตาน้ำผุดขึ้นมา ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์สามารถรักษาโรคภัยต่างๆ ได้ แม้ตอนนี้จะมีการก่อซีเมนต์ทับตาน้ำนั้นไปแล้วเหลือเป็นเพียงบ่อน้ำธรรมดา แต่ผู้ที่มากราบไหว้ก็มักจะนำน้ำนั้นมาล้างหน้าล้างตา1เพื่อความเป็นสิริมงคล
ที่มุมทั้งสี่ของฐานพระบรมธาตุ จะมีเจดีย์ทิศหรือเจดีย์บริวารตั้งอยู่ และรอบๆ ก็จะเป็นวิหารคดที่มีพระพุทธรูปปางและขนาดต่างๆ ที่เคยขุดพบตั้งวางอยู่โดยรอบ
เมื่อชมบริเวณวัดเรียบร้อยแล้ว หากเดินออกมาบริเวณฝั่งตรงข้ามกับวัดพระบรมธาตุไชยา ก็จะพบกับพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติไชยา ซึ่งเป็นสถานที่เก็บรวบรวมโบราณวัตถุ และศิลปะวัตถุต่างๆ ที่พบในเขตพื้นที่อำเภอไชยา โดยศิลปวัตถุชิ้นที่มีความโดดเด่นก็ได้แก่ กลองมโหระทึกสำริด มีอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 5-10 และพระพุทธรูปปางสมาธิ มีอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11-12 เป็นพระพุทธรูปที่สลักจากศิลา มีฝีมือประณีตงดงาม นอกจากนั้นก็ยังมีพระรูปสำริดของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรที่หลายๆ คนคุ้นตา แต่องค์ที่จัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เป็นองค์จำลอง ส่วนองค์จริงนั้นอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร
มาที่เดียวแต่ได้เคารพสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง รวมทั้งได้ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ในท้องถิ่นไปด้วย นับว่าคุ้มค่าไม่น้อยเลยทีเดียว
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * วัดพระบรมธาตุไชยาราชวรวิหาร เป็นอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรวิหาร ตั้งอยู่เลขที่ 50 หมู่ที่ 3 ต.เวียง อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี อยู่ห่างจากตัวเมืองสุราษฎร์ประมาณ 54 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 41 และแยกเข้าทางหลวงหมายเลข 4011 เลี้ยวซ้ายบริเวณกิโลเมตรที่ 137 สอบถามรายละเอียดโทร. 0-7743-1090, 0-7743-1402 ส่วนพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติไชยา อยู่ตรงข้ามกับวัดพระบรมธาตุไชยา ค่าเข้าชมชาวไทย 10 บาท ชาวต่างชาติ 30 บาท เปิดให้เข้าชมเวลา 09.00-16.00 น. สอบถามโทร. 0-7743-1066