“ผกากรอง” พืชรุกรานต่างจากทวีปอเมริกา มากมายสารพิษ แต่ก็เป็นสมุนไพรได้ / สกนธ์ รัตนโกศล

คอลัมน์ : ดูรูปสวยแถมด้วยเกร็ดความรู้
โดย...สกนธ์ รัตนโกศล

“ผกากรอง” พืชรุกรานต่างถิ่น มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกา

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lantana camara L.
วงศ์ : Verbenaceae
ชื่อสามัญ : Cloth of Gold, Hedge Flower, Orange Sedge
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : เป็นไม้พุ่มสูงได้ถึง 40-90 เซนติเมตร ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม มีขนทุกส่วน ยกเว้นกลีบดอกและผล ใบเดี่ยว แผ่นใบสากมีขน ปลายใบแหลม โคนใบมน ดอก ช่อ ดอกย่อยขนาดเล็กมาก มีหลายสี เช่น สีขาว ชมพู เหลือง ม่วงและแดง ผลขนาดเล็ก กลม สีเขียว สุกสีดำ

“ผกากรอง” มีชื่อเรียกอื่นๆ อาทิ ก้ามกุ้ง เบญจมาศป่า (ภาคกลาง) ขะจาย ตาปู มะจาย (แม่ฮ่องสอน) ขี้กา คำขี้ไก่ (เชียงใหม่) ดอกไม้จีน (ตราด) ยี่สุ่น (ตรัง) สามสิบ (จันทบุรี) และสงขลาเรียก “ต้นขี้ไก่”

“ผกากรอง” จะมีหลายชนิด บางชนิดเป็นไม้พุ่ม บางชนิดเป็นไม้เลื้อย บางชนิดมีพิษ บางชนิดไม่มีพิษ ดอกหลายสี

“ผกากรอง” เป็นพืชพิษต่อระบบทางเดินอาหารและระบบหมุนเวียนโลหิต ส่วนที่เป็นพิษ ได้แก่ ใบและผลแก่ แต่ยังไม่สุก สารพิษในใบพบสาร triterpenes ชื่อ lantadene A และ B, lantadene A มีพิษมากกว่า lantadene B และสารขม corchorin การเกิดพิษ

สาร lantadene A และ B เป็นพิษต่อคนและสัตว์เลี้ยง แต่ไม่เป็นพิษต่อตับ แต่อนุพันธ์ของมันเป็นพิษต่อตับ ในเมล็ดมีสาร glycosides corchoroside A และB จะกระตุ้นหัวใจ ส่วนสารขม corchorin กินมากทำให้คลื่นไส้ อาเจียน ม่านตาขยาย ชีพจรผิดปกติ และอาจหมดสติ

ข้อควรระวังในการใช้สมุนไพรผกากรอง

- ผกากรองเป็นพืชมีพิษ การนำไปใช้เป็นยาสมุนไพรควรใช้อย่างระมัดระวัง โดยเฉพาะสตรีมีครรภ์ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้

- ใบผกากรองมีสารเป็นพิษคือสาร Lantanin สารชนิดนี้เป็นอันตรายต่อสัตว์เลี้ยงมาก โดยเฉพาะสัตว์จำพวกแพะและแกะ โดยพิษของผกากรองจะส่งผลต่อระบบประสาทและต่อตับ เมื่อสัตว์เลี้ยงกินเข้าไปมากๆ จะทำให้ถึงตาย

- สารพิษจากผกากรองที่นำไปใช้เป็นยาฆ่าแมลงในแปลงผัก อาจตกค้างและเป็นอันตรายต่อผู้บริโภคได้ ฉะนั้นควรใช้ด้วยความระมัดระวัง และควรเว้นระยะปลอดภัยก่อนการเก็บเกี่ยวผลผลิต

นอกจากคุณค่าทางสมุนไพรแล้ว ผกากรองยังมีประโยชน์ใช้เป็นไม้ดอกไม้ประดับเพราะดอกสวยงาม มีความหลากหลายและออกดอกดกตลอดทั้งปีเป็นลักษณะเด่น จึงเหมาะสำหรับนำมาใช้ตกแต่งสถานที่นะขอรับ