บัณฑิตา อย่างดี
ศูนย์สร้างจิตสำนึกนิเวศวิทยา (สจน.)
--------------------------------------------------------------------------------
“บ้านดงสะคร่าน” เป็นชุมชนที่อยู่ร่วมกับป่าอย่างยั่งยืนมายาวนาน ความเข้มแข็งของชุมชนทำให้ไม่ถูกลบออกจากแผนที่
บ้านดงสะคร่าน ใน ต.วังสวาบ อ.ภูผาม่าน จ.ขอนแก่น ได้จัดตั้งหมู่บ้านอย่างเป็นทางการ (มีผู้ใหญ่บ้าน) ขึ้นใน พ.ศ.2430 ต่อมา พ.ศ.2470 ก็ได้มีการตั้งวัดตามมา
จากนั้นในปี พ.ศ.2534 รัฐบาลมีโครงการจัดสรรที่ดินทำกินให้ราษฎรผู้ยากไร้ ในเขตป่าสงวนแห่งชาติเสื่อมโทรม (คจก.) โดยมีการอพยพหมู่บ้านป่าไปอยู่ในพื้นที่จัดสรรในภาคอีสาน นำร่องจำนวน 352 ป่า ชาวบ้านดงสะคร่าน ก็เป็นหมู่บ้านหนึ่งที่ถูกอพยพไปอยู่ใน อ.สีชมพู จ.ขอนแก่น แต่กลับพบว่ามีคนถือครองที่ดินอยู่แล้ว
ชาวบ้านทั่วภาคอีสานประมาณ 30,000 คน มีการชุมนุมปิดประตูเข้าสู่อีสานที่ปากช่อง ในวันที่ 3 ก.ค.2535 ส่งผลให้มีการยกเลิกโครงการ และมีข้อตกลง “คืนถิ่นแผ่นดินแม่”
หลังจากนั้นชาวบ้านในพื้นที่ 47 ป่า ได้มีการจัดตั้งสมัชชาชาวนาชาวไร่ภาคอีสาน (สดท.) มีเป้าหมายคือ 1.ติดตามการคืนถิ่น 2.ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ (ป่าชุมชน) และ 3.กระจายการถือครองที่ดิน
ชาวบ้านดงสะคร่านเป็นหมู่บ้านแรกๆ ที่กลับเข้าหมู่บ้าน และทำสำเร็จในเดือน ส.ค.2535 แต่ต่อมาได้มีการประกาศอุทยานแห่งชาติภูผาม่านทับซ้อนชุมชน จากการเข้าร่วมกับสมัชชาชาวนาชาวไร่ และสมัชชาคนจน รัฐบาลมีมติ ครม. เมื่อ 17 เม.ย.2540 จำแนกการใช้ที่ดิน
ในพื้นที่บ้านดงสะคร่าน คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามทรัพยากรป่าไม้ฯ จ.ขอนแก่น มีมติให้ปรับปรุงแนวเขตอุทยานฯ ออกจากที่อยู่อาศัย และที่ดินทำกินของชาวบ้าน และออก สปก. แต่ก็ถูกยกเลิกโดยมติ ครม. เมื่อ 30 มิ.ย.2541
ชุมชนได้เข้าร่วมกับเครือข่ายปฏิรูปที่ดินภาคอีสาน (ก่อตั้งเมื่อ 29 พ.ค.2549) และขบวนการประชาชนเพื่อสังคมที่เป็นธรรม (พีมูฟ) ในการจัดทำแผนจัดการที่ดิน และทรัพยากรโดยชุมชน ร่วมโครงการอุทยานฯ นำร่อง (จอมป่า) และโฉนดชุมชน
ปัจจุบันรัฐบาลมีนโยบายทวงคืนผืนป่า ในนาม “แผนแม่บทฯ ป่าไม้” หรือโครงการ คจก.ภาค 2 (เหล้าเก่าในขวดใหม่) ชุมชนดงสะคร่าน และชุมชนอื่นๆ ทั่วประเทศ ต้องต่อสู้กับปฏิบัติการยึดบ้านยึดที่ดินครั้งใหญ่อีกครั้ง
