คอลัมน์ : ดูรูปสวยแถมด้วยเกร็ดความรู้
โดย...สกนธ์ รัตนโกศล
--------------------------------------------------------------------------------
“พุทธรักษา” ถูกนำมาปลูกเป็นไม้ประดับในประเทศไทยมาหลายร้อยปีแล้ว มีชื่อที่ใช้เรียกในชื่ออื่นอีก อาทิ สาคูมอญ(ภาคกลาง), พุทธรักษากินหัว(กรุงเทพฯ), พุทธสร(ภาคเหนือ), สาคูหัวข่า(ภาคตะวันออกเฉียงใต้), บัวละวง(ลพบุรี) ส่วนชื่อวิทยาศาสตร์ ได้แก่ Canna indica L. ชื่อวงศ์ Cannaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของพุทธรักษา เป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน มีอายุหลายปี ขึ้นรวมกันเป็นกอและเป็นต้นเดี่ยวไม่แตกกิ่งก้านสาขา จะมีข้อแต่ค่อนข้างห่างกัน
มีความสูงของลำต้นประมาณ 1.5-2.5 เมตร ลำต้นมีความเหนียวและอุ้มน้ำ มีเหง้าหัวสีขาวแตกแขนงอยู่ใต้ดิน ส่วนของลำต้นเทียมบนดินจะเกิดจากใบเรียงซ้อนเป็นลำตรงกลม ทั้งต้นไม่มีขนปกคลุม
ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปขอบขนาน รูปรีแกมขอบขนานกว้าง หรือเป็นรูปรียาว ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบเป็นสีเขียว สีแดง สีเขียวขลิบแดง หรือสีม่วงเข้ม ภายในเป็นสีอมม่วงแดง
ดอกจะมีหลายสีด้วยกัน เช่น สีแดง สีแดงอมเหลือง สีเหลือง สีส้ม สีชมพู สีขาวพุทธรักษา ออกดอกได้ตลอดปี โดยจะออกดอกเป็นช่อบริเวณปลายยอดของลำต้น ก้านช่อดอกยาว ช่อหนึ่งมีความยาวประมาณ 20-25 เซนติเมตร ช่อดอกมีดอกย่อยหลายดอก ประมาณ 8-10 ดอก ช่อดอกมีรูปคล้ายทรงกระบอก
ลักษณะของผล เป็นผลแห้ง ลักษณะเป็นรูปทรงกลม เป็นพู 3 พู ผลมีขนาดเท่ากับผลมะไฟ ผิวผลขรุขระ เปลือกนอกเป็นสีเขียวและมีขนหรือหนามอ่อนๆ คล้ายกับลูกละหุ่งหรือลูกเร่ว โดยมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร ภายในผลมีเมล็ดสีขาวหลายเมล็ด พอแก่เป็นสีน้ำตาลมัน
พุทธรักษามีสรรพคุณทางยา ประกอบด้วย
“ใบ” เป็นยาช่วยแก้อาเจียน ช่วยแก้อาการจุกเสียด แก้ท้องเสีย
“ดอก” เป็นยาช่วยสงบจิต ทำให้หัวใจสดชื่น ยาขับพิษร้อน ขับน้ำชื้นในร่างกาย ช่วยลดความดันโลหิต
“เหง้า” เป็นยาขับเหงื่อ ขับปัสสาวะในอาการไข้และอาการบวมน้ำ แก้วัณโรค แก้อาการไอ ยาแก้อาเจียนเป็นเลือด กระอักเลือด และไอมีเลือด ช่วยแก้อาการปวดฟัน ยาบำรุงปอด ยาแก้อาการท้องร่วง ช่วยแก้โรคบิด บิดเรื้อรัง ช่วยแก้ประจำเดือนมาไม่เป็นปกติ ประจำเดือนมาไม่หยุดของสตรี ช่วยแก้อาการตกขาวของสตรี ช่วยแก้โรคตับอักเสบ แก้ตับอักเสบติดเชื้อ ตับอักเสบอย่างเฉียบพลันแบบดีซ่าน มีอาการตัวเหลือง
“เมล็ด” เป็นยาแก้อาการปวดศีรษะ
ในด้านของความเชื่อ คนไทยโบราณเชื่อกันว่า หากปลูกต้นพุทธรักษาไว้เป็นต้นไม้ประจำบ้าน จะมีพระเจ้าช่วยปกป้องคุ้มครองบ้านและผู้อยู่อาศัยไม่ให้มีเหตุร้าย ทำให้มีแต่ความสงบสุข และควรปลูกต้นไม้ชนิดนี้วันพุธ ในบริเวณทางทิศตะวันตกของบ้าน
“พุทธรักษา” เป็นพันธุ์ไม้ที่มีชื่อนามเป็นมงคล แปลว่า พระพุทธเจ้าทรงปกป้องคุ้มครองให้มีแต่ความสงบสุขร่มเย็น
อีกทั้ง “พุทธรักษา” มี “สีเหลือง” อันเป็นสีประจำวันพระราชสมภพของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ ของปวงชนชาวไทย ในปี พ.ศ.2523 จึงได้มีการกำหนดให้พุทธรักษาดอกสีเหลือง เป็นดอกไม้สัญลักษณ์ประจำวันพ่อแห่งชาติขึ้นมาเป็นครั้งแรก
ตลอดช่วงเดือนธันวาคมปีนี้ ถือเป็นห้วงเวลาแห่ง “วันพ่อแห่งชาติ” จึงขอนำเรื่องและภาพอันเป็นมงคลยิ่งมาเล่าสู่กันฟังครับ
--------------------------------------------------------------------------------
บรรณานุกรม
- https://www.samunpri.com › ข้อมูลสมุนไพร › พุทธรักษา
- www.sanook.com/home/1781/
