คอลัมน์ : ดูรูปสวยแถมด้วยเกร็ดความรู้
โดย...สกนธ์ รัตนโกศล
----------------------------------------------------------------------------------------
“เฟื่องฟ้า” พรรณไม้ที่ได้รับสมญานามว่าเป็น “ราชินีแห่งไม้ประดับ”
ถูกค้นพบครั้งแรกในประเทศบราซิลราว ค.ศ.1766-1769 โดยนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส สำหรับในประเทศไทย สมัยรัชกาลที่ 5 ราว พ.ศ.2423 ได้มีการนำพันธุ์เฟื่องฟ้าเข้ามาจากสิงคโปร์เป็นครั้งแรก
มีชื่อสามัญ Paper flower, Bougainville ชื่อวิทยาศาสตร์ Bougainvillea glabra Choisy จัดอยู่ในวงศ์บานเย็น (NYCTAGINACEAE)
“เฟื่องฟ้า” มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า ดอกต่างใบ (กรุงเทพฯ), ดอกกระดาษ ดอกโคม (ภาคเหนือ), ตรุษจีน (ภาคกลาง), เย่จื่อฮวา จื่อซานฮวา (จีนกลาง)
จัดเป็นไม้ยืนต้นประเภทพุ่มกึ่งเลื้อย มีลำต้นลักษณะกลมใหญ่ เนื้อแข็ง ผิวเป็นสีเทาหรือสีน้ำตาล ลำต้นเปราะและหักได้ง่าย มีหนามขึ้นตามลำต้นอยู่เหนือใบ หนามมีความยาวประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร
ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ รูปรี หรือรูปหัวใจ ปลายใบแหลม โคนใบมน ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียว ผิวใบเรียบ ใบบาง มีหนามอยู่ตามง่ามใบ มีก้านใบยาวประมาณ 1 เซนติเมตร
ดอกมีหลายสี ออกดอกเป็นกระจุกตามง่ามใบและปลายกิ่ง มี 3 ดอก ดอกที่เป็นสีๆ ก็คือ ใบที่เปลี่ยนสี เรียกว่า ใบดอก มีลักษณะบางคล้ายกับกระดาษ ลักษณะเป็นรูปไข่ปลายแหลม ในหนึ่งดอกจะมีใบดอก 3 ใบเชื่อมติดกัน ใบดอกจะกว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร มีเกสรเป็นรูปทรงกระบอกสีเขียว
ส่วนผลมีขนาดเล็ก ลักษณะเป็นสัน 5 เหลี่ยม เปลือกแข็ง และมีเมล็ดติดกับเปลือก ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่ง การปักชำกิ่ง เสียบยอด เจริญเติบโตได้ดีในดินปนทรายระบายน้ำดี ชอบความชื้นต่ำและแสงแดดแบบเต็มวัน
สรรพคุณและประโยชน์ของเฟื่องฟ้า
- “ดอกเฟื่องฟ้า” มีสรรพคุณช่วยบำรุงหัวใจ และระบบขับถ่าย (บางข้อมูลระบุว่า ดอกเฟื่องฟ้ามีสรรพคุณช่วยบำรุงโลหิต และใช้แทนเครื่องหอมได้ด้วย)
- “ดอกเฟื่องฟ้า” (สายพันธุ์ Bougainvillea glabra Choisy.) มีรสขมฝาด เป็นยาสุขุม ออกฤทธิ์ต่อตับ ใช้เป็นยาแก้ประจำเดือนมาไม่เป็นปกติ ทำให้เลือดไหลเวียนได้ดี รักษาสตรีที่ประจำเดือนไม่มา หรือมุตกิดตกขาวของสตรี ด้วยการใช้ดอกที่เป็นยาแห้งครั้งละ 10-15 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือจะใช้ร่วมกับตัวยาอื่นๆ ในตำรับยาตามที่ต้องการ
- “เฟื่องฟ้าดอกขาว” (Bougainvillea spectabilis Willd.) ในประเทศจีนจะไม่นิยมนำมาใช้ทำยา แต่ในประเทศไทยจะมีการนำรากมาใช้เป็นยาแก้พิษต่างๆ
ส่วนประโยชน์ทางอาหารของเฟื่องฟ้า “ดอก” สามารถนำมาใช้ในการประกอบอาหารได้ เช่น ชุบแป้งทอด และเนื่องจากดอกสวย มีหลายสี มีหลากหลายสายพันธุ์ จึงนิยมปลูกเป็นไม้ประดับ
สำหรับในด้านความเป็นมงคล มีความเชื่อกันว่าหากบ้านใดปลูกต้นเฟื่องฟ้าไว้เป็นไม้ประจำบ้าน จะสามารถช่วยสร้างคุณค่าของชีวิตให้สูงขึ้น
นอกจากนี้คนไทยโบราณยังมีความเชื่ออีกว่า ต้นเฟื่องฟ้าเป็นไม้มงคลสำคัญของเทศกาลตรุษจีน ก็เพราะในช่วงเวลานี้เฟื่องฟ้าจะออกดอกบานสะพรั่ง จึงเป็นที่มาของการเรียกต้นเฟื่องฟ้าว่า “ต้นตรุษจีน” ที่สำคัญหากปลูกเฟื่องฟ้าไว้ใกล้กับสนามเด็กเล่น จะต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ เพราะมีหนามแหลมอาจจะเกิดอันตรายกับเด็กๆ ได้นะขอรับ
----------------------------------------------------------------------------------------
บรรณานุกรม
- https://th.wikipedia.org/wiki/เฟื่องฟ้า
- https://medthai.com/เฟื่องฟ้า
