รู้ยัง! “คนทีสอทะเล” ใช้เป็นยารักษา “โรคเอดส์” ปรุงอาหารก็อร่อย / สกนธ์ รัตนโกศล

คอลัมน์ : ดูรูปสวยแถมด้วยเกร็ดความรู้
โดย...สกนธ์ รัตนโกศล
--------------------------------------------------------------------------------

“คนทีสอทะเล”

มีถิ่นกำเนิดในเอเชียไปจนถึงประเทศออสเตรเลีย ในประเทศไทยจะพบได้มากทางภาคใต้ โดยมักขึ้นทั่วไปตามป่าชายเลน ตามริมน้ำลำคลองใกล้ชายทะเล จัดเป็นไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นทรายริมทะเลที่มีความสูงประมาณ 50 เซนติเมตร

ลำต้นเป็นสีน้ำตาล เมื่ออายุมากจะมีสะเก็ดหลุดร่วงออกมา ลำต้นแตกกิ่งก้านสาขามาก กิ่งมักโค้งงอลง ลักษณะของใบเนื้อใบค่อนข้างหนา ใบเป็นสีเขียวเข้ม หลังใบสีอ่อนจนถึงสีนวล ผิวใบเรียบ เป็นรูปรี ปลายใบ และโคนใบแหลม ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-6 เซนติเมตร

ออกดอกได้ตลอดทั้งปี ออกเป็นช่อแบบแยกแขนงตามปลายกิ่ง หรือปลายยอด ช่อดอกยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร ในแต่ละช่อดอกจะประกอบไปด้วยดอกย่อยจำนวนมาก ลักษณะของดอกมีกลีบเลี้ยงเป็นรูปถ้วย กลีบดอกเป็นหลอดปลายแยกเป็นกลีบดอก 2 ส่วน ส่วนบนมีกลีบ 2 กลีบ และส่วนล่างมีกลีบ 3 กลีบ ลักษณะคล้ายกลีบดอกผีเสื้อ กลีบดอกเป็นสีม่วง สีฟ้าอมม่วง หรือสีคราม ดอกมีเกสรเพศผู้ 4 ก้าน

ดอกจะทยอยบานจากโคนช่อเรื่อยไปจนถึงปลายช่อ เมื่อดอกบานเต็มที่แล้วจะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณเกือบ 1 เซนติเมตร

ส่วนผลเป็นผลสดเดี่ยว มีลักษณะกลม ที่ขั้วผลมีกลีบเลี้ยงหุ้มไว้เกือบครึ่งผล ผลเป็นสีเขียว หรือสีม่วง ผลแห้ง ปลายผลมีติ่ง ภายในมีเมล็ด

มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า “คนที” (ประจวบคีรีขันธ์), “กูนิง” (มลายู-นราธิวาส), “คนทิสอทะเล” หรือ “คนทิ” เป็นต้น

ชื่อวิทยาศาสตร์ Vitex trifolia subsp. litoralis Steenis (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Vitex rotundifolia L.f.) ปัจจุบันจัดอยู่ในวงศ์กะเพรา (LAMIACEAE หรือ LABIATAE)

“คนทีสอทะเล” ลักษณะโดยทั่วไปของต้น และดอกจะเหมือนกับต้น “คนทีสอ” แต่จะแตกต่างกันที่ใบ เพราะใบคนสอทะเลใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับถี่บริเวณปลายยอด ซึ่งจะแตกต่างจากใบของคนทีสอที่จะเป็นใบประกอบแบบนิ้วมือ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่ง และใช้เมล็ด

ประโยชน์ และสรรพคุณของคนทีสอทะเล

ทางภาคใต้นิยมใช้ใบของคนทีสอทะเลไปเป็นส่วนประกอบในการทำขนมพื้นเมืองเหนียวๆ มีรสชาติหวานอร่อย อีกทั้งเวลาออกดอกๆ จะดก และบานพร้อมกันทั้งต้นดูสวยงาม จึงนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ

สำหรับสรรพคุณของคนทีสอทะเล

- “ใบ” ใช้เป็นยาธาตุบำรุงธาตุในร่างกาย
- “ใบ” “เถา” และ “ราก” (ทั้งต้น) ใช้เป็นยาขับเสมหะ เถาช่วยแก้ริดสีดวงในลำคอ
- “เถา” (ทั้งต้น) ใช้เป็นยาแก้ลม ช่วยแก้ตัวพยาธิ ช่วยแก้อาการฟกช้ำบวม
- “ราก” ตำรายาไทยจะใช้รากเป็นยารักษาโรคตับ ใช้เป็นยาขับประจำเดือนของสตรี
- “ผล” ใช้เป็นยารักษา โรคเอดส์

ครับ “คนทีสอทะเล” ถือเป็นสมุนไพรมากคุณค่า เป็นได้ทั้ง “อาหาร” และ “ยา” อีกทั้งมองดูเพลินตา จัดหานำมาเป็นประดับบ้านก็ได้นะขอรับ