ความเจริญก้าวหน้าของโลกปัจจุบัน ย่อมต้องอาศัยการวิจัยทางวิทยาศาสตร์เป็นมูลฐานทุกอย่าง
จึงจะพัฒนาการไปด้วยความมั่นคง เพื่อตอบโจทย์นี้ “สภาวิจัยแห่งชาติ ” จึงได้มีการจัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2502 ตามพระราชบัญญัติสภาวิจัยแห่งชาติ พ.ศ. 2502 ซึ่งมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ เมื่อวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2502 จึงได้ถือว่าเป็นวันสถาปนาสำนักงานสภาวิจัยแห่งชาติ และได้วิวัฒนาการมาเป็น “สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ ” ในปี พ.ศ. 2515 ก่อนเข้าสู่ช่วงของการปฏิรูประบบวิจัยและนวัตกรรมของประเทศ ทำให้ในปี 2562 ได้มีการปรับเปลี่ยนสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ มาเป็น “สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ” หรือ “วช.” ในปัจจุบัน ซึ่งอยู่ภายใต้กระทรวงการอุดมศึกษาวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม
จากการดำเนินงานตลอดระยะเวลา 64 ปี วช. ซึ่งเข้าสู่ทศวรรษที่ 7 ได้มีการขับเคลื่อนการวิจัยและนวัตกรรมของประเทศอย่างต่อเนื่อง โดยวช.มุ่งมั่นส่งเสริมการนำองค์ความรู้จากการวิจัยและนวัตกรรมไปสู่การใช้ประโยชน์ ทั้งแก้ปัญหาและตอบโจทย์การพัฒนาประเทศ และนำประเทศไปสู่การพัฒนาด้วยการวิจัยและนวัตกรรม ซึ่งสอดคล้องกับนโยบาย “ วิจัย-นวัตกรรมดี ตอบโจทย์ ตรงความต้องการ” และ “เน้นประเด็นสำคัญของประเทศ” ของ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ภายใต้การนำของ นางสาวศุภมาส อิศรภักดี รัฐมนตรีว่าการกระทรวง อว. คนปัจจุบัน ”
ศุภมาส เน้นส่งเสริมการลงทุนด้านการวิจัย ตอบโจทย์ประเทศ
นางสาวศุภมาส อิศรภักดี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม กล่าวว่า กระทรวง อว.ให้ความสำคัญ กับการส่งเสริมการลงทุนด้านการวิจัยและการประดิษฐ์ที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ทั้งในเชิงพาณิชย์และก็ชุมชนเพื่อสนับสนุนการพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคเกษตรกรรมภาคอุตสาหกรรมและภาคการบริการในสาขาที่มีศักยภาพควบคู่ไปกับการพัฒนาสภาพแวดล้อมให้เอื้ออำนวยต่อการพัฒนาเทคโนโลยีการวิจัยการประดิษฐ์คิดค้นของประเทศ โดยสนับสนุนและส่งเสริมการลงทุนและความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชนโดยเพิ่มมาตรการการจูงใจในด้านต่าง ๆ ที่เอื้อต่อการวิจัยและประดิษฐ์คิดค้นการสนับสนุนให้มีการลงทุนด้านการวิจัยและพัฒนาใหม่อย่างต่อเนื่องทั้งทางตรงและทางอ้อม
ด้าน ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ กล่าวว่า ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา วช. ได้พัฒนาบทบาทสำคัญ ในการกำหนดภูมิทัศน์ของการวิจัยและนวัตกรรมของประเทศ โดยมีบทบาทสำคัญ ในการส่งเสริมการทำงานร่วมกันแบบสหวิทยาการ การสร้างเส้นทางอาชีพนักวิจัย และเป็นสื่อกลาง ในการส่งเสริมให้เกิดการแลกเปลี่ยนความรู้ และเชื่อมโยงงานวิจัยกับเครือข่าย เพื่อนำไปสู่เป้าหมาย ในการนำผลงานวิจัยและนวัตกรรมไปใช้ประโยชน์ ในการแก้ไขปัญหาสำคัญของประเทศ ความมุ่งมั่นอย่างแน่วแน่ต่อการพัฒนางานวิจัยและนวัตกรรมของ วช. ได้นำไปสู่การค้นพบองค์ความรู้ เทคโนโลยี กลไก ที่ทันสมัย และสามารถตอบสนองต่อความท้าทายเร่งด่วน ที่ประเทศกำลังเผชิญ ไม่ว่าจะเป็นทางด้านการดูแลสุขภาพ ไปจนถึงความยั่งยืนทางด้านสิ่งแวดล้อม จากนวัตกรรมทางการเกษตร ไปจนถึงความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีทางสังคมต่างๆ โดยมีเป้าหมายที่จะสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีอย่างยั่งยืนแก่ประชาชนชาวไทย วช. มุ่งหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หน่วยงานของเราจะมุ่งพัฒนาอย่างไม่หยุดยั้ง เพื่อพัฒนาความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ สังคมศาสตร์ และสหสาขาวิชาการที่เกี่ยวข้อง ด้วยความมุ่งมั่นอย่างแน่วแน่ เพื่อให้ได้มาซึ่งผลสำเร็จของการวิจัยและนวัตกรรม ที่สามารถนำไปสู่การพัฒนาประเทศชาติ
จากอดีตจนถึงปัจจุบัน สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์วิจัยและนวัตกรรม ได้มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศด้วยงานวิจัย และนวัตกรรมสู่การใช้ประโยชน์ และสามารถ ตอบโจทย์ยุทธศาสตร์ชาติ โดยอาศัยกลไกต่าง ๆ ในการขับเคลื่อนการดําเนินงานตามภารกิจหน้าที่สำคัญของ วช. ดังนี้ การให้ทุนวิจัยและนวัตกรรมของประเทศ
วช. ได้ดําเนินงานบริหารจัดการการให้ทุนวิจัยและนวัตกรรม ตลอดจนกิจกรรมส่งเสริมและสนับสนุนการวิจัยในมิติต่างๆ ทั้งด้านวิทยาศาสตร์ควบคู่กับด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ ศิลปกรรมศาสตร์ อาทิด้านสิ่งแวดล้อม และการเกษตร มุ่งใช้ความรู้การวิจัยและนวัตกรรมเพื่อจัดการกับปัญหาท้าทายเร่งด่วนสำคัญของประเทศในด้านทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมและการเกษตรเพื่อให้บรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนอาทิ แผนงานวิจัยและนวัตกรรมการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำมั่นคง รวมทั้งการสนับสนุนทุนวิจัยพืชสำคัญและด้านสัตว์เศรษฐกิจเพื่อเพิ่มผลิตผลการเกษตร มุ่งเป้าเพื่อตอบโจทย์ที่ท้าทายของประเทศ เพื่อช่วยให้ชุมชนดำรงชีวิตและประกอบอาชีพได้โดยพึ่งพิงธรรมชาติอย่างยั่งยืน
ด้านสังคมและความมั่นคง มุ่งสร้างสังคมที่มีการอยู่ร่วมกันอย่างสมานฉันท์ มีความมั่นคงทางเศรษฐกิจสังคม และมีการเสริมพลังเพื่อสร้างความมั่นคงทางสังคม โดยมีผลงานวิจัยและนวัตกรรม สร้างความปลอดภัยทางถนน การสร้างสังคมไร้ความรุนแรง เพื่อลดความรุนแรงในสังคมไทย และประชาชนให้อยู่ร่วมกันอย่างสันติในสังคมพหุวัฒนธรรม
ด้านพัฒนาเส้นทางอาชีพนักวิจัย วช.มุ่งมั่นส่งเสริมและผลักดันให้เกิดนักวิจัยรุ่นใหม่ๆและผลักดันให้ผลงานวิจัย ประดิษฐ์คิดค้น ที่สามารถก้าวสู่เวทีระดับโลก ตลอดทั้งดำเนินงานร่วมกับพันธมิตรต่างประเทศ ซึ่งนับเป็นความภาคภูมิใจที่ได้สร้างชื่อเสียงให้กับประเทศ สะท้อนผลสำเร็จจากการบริหารทุนวิจัยและนวัตกรรม นำไปสู่การผลักดันการนำผลงานสู่มาตรฐานระดับนานาชาติ
ด้านสังคมผู้สูงวัย “เกษียณมีดี” เป็นส่วนหนึ่งของโครงการ “พลังเกษียณสร้างชาติ” มุ่งเน้นการสร้างระบบนิเวศการเรียนรู้ตลอดชีวิต เพื่อพัฒนาทักษะงานในยุคดิจิทัลสำหรับผู้สูงวัย รวมทั้งพัฒนาระบบสนับสนุนเชิงเทคนิคของคนรุ่นใหม่ เพื่อพัฒนาองค์ความรู้ในชีวิตจริงได้
การจัดทำฐานข้อมูลและดัชนีวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมของประเทศ
วช.มีหน้าที่ในการจัดทำฐานข้อมูล และดัชนีการวิจัยของประเทศ โดยได้ร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการงบประมาณการวิจัย และหน่วยบริหารจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรม (Program Management Unit) หรือ PMU ของประเทศ โดยการพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศวิจัยและนวัตกรรมของชาติ National Research and Innovation Information System หรือ NRIIS นอกจากนี้ วช.ยังได้มีการพัฒนาฐานข้อมูลองค์ความรู้ด้านการวิจัยและนวัตกรรมเพื่อสาธารณะ (R&I Data) เพื่อเป็นแหล่งเสริมสร้างองค์ความรู้ทางการวิจัยและนวัตกรรม เช่น ระบบห้องสมุดวิจัยสำหรับสาธารณะ
การริเริ่ม ขับเคลื่อน และประสานการดําเนินงานโครงการวิจัยและนวัตกรรมที่สำคัญของประเทศ อาทิ
- เปลี่ยนเกษียณเป็นพลัง ในการรองรับสังคมสูงวัย เพื่อให้ประเทศมีความพร้อมมากขึ้นในการเป็นสังคมสูงวัย โดยผู้สูงอายุไทยสามารถพึ่งพาตนเองได้มากขึ้น
- Smart safety zone และ Smart city ในการรองรับความปลอดภัยสาธารณะ เพื่อให้สังคมไทยมีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินและสร้างสวัสดิภาพสาธารณะในชีวิตของประชาชนไทย
- ธนาคารปูม้า ในบูรณาการขับเคลื่อนการขยายผลธนาคารปูม้า เพื่อคืนปูม้าสู่ทะเลไทย ขยายผลการพัฒนาธนาคารปูม้า ด้วยองค์ความรู้ด้านการวิจัยและนวัตกรรม
การส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาบุคลากรด้านวิจัยและนวัตกรรม
วช. ได้ให้การสนับสนุนทุนวิจัยเพื่อสร้างเส้นทางอาชีพนักวิจัยในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับ บัณฑิตศึกษา นักวิจัยรุ่นกลาง นักวิจัยรุ่น อาวุโส ตลอดจนการส่งเสริมการพัฒนา เฉพาะกลุ่ม อาทิ การสร้างนักวิจัยและงานวิจัยเพื่ออุตสาหกรรม
การจัดทำมาตรฐานและจริยธรรมการวิจัย
การสร้างระบบนิเวศในการวิจัยที่ดี เพื่อเสริม สร้างความเข้มแข็งและยกระดับมาตรฐานในการวิจัย อาทิมาตรฐานการวิจัยในมนุษย์ / มาตรฐานการดำเนินการต่อสัตว์เพื่องาน ทางวิทยาศาสตร์ / มาตรฐานความปลอดภัยทางชีวภาพ
การส่งเสริมและถ่ายทอดความรู้สู่เพื่อใช้ประโยชน์
วช. ในฐานะหน่วยงานที่เน้นการบริหารจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรม ได้มุ่งเน้นที่จะขับเคลื่อน และผลักดันให้การวิจัยและนวัตกรรมสามารถ พัฒนาไปสู่การใช้ประโยชน์ต่อการพัฒนา ประเทศทั้งในเชิงประเด็นพัฒนา และเชิงพื้นที่ อาทิการแก้ปัญหาและเพิ่มประสิทธิภาพผลผลิตตามประเด็นความต้องการ / การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก ขจัดความยากจน / การลดความเหลื่อมล้ำ / การสร้างอาชีพจากองค์ความรู้จากงานวิจัยและนวัตกรรมการให้รางวัลประกาศเกียรติคุณหรือยกย่องบุคคล หรือหน่วยงานด้านวิจัยและนวัตกรรม
วช. ได้มีการดําเนินงานมอบรางวัลการวิจัยแห่งชาติเป็นประจำทุกปี ได้แก่ รางวัลนักวิจัย ดีเด่นแห่งชาติ รางวัลผลงานวิจัย รางวัลผลงานประดิษฐ์คิดค้น และรางวัลวิทยานิพนธ์ นอกจากนี้ ยังมีการยกย่องในระดับรางวัลศาสตราจารย์วิจัยดีเด่น รางวัลเมธีวิจัยอาวุโส และรางวัลนักวิจัยศักยภาพสูง
โดยตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา วช. มีความมุ่งมั่นพยายามในการพัฒนาการดําเนินงานการ บริหารจัดการและการขับเคลื่อนงานวิจัย อย่างเต็มกําลังความสามารถ เพื่อความหวังที่จะเห็นการวิจัยและนวัตกรรมเป็นฟันเฟืองสำคัญในการพัฒนาประเทศท่ามกลางกระแสความเปลี่ยนแปลงของประเทศและโลกที่ไม่หยุดนิ่ง
สำหรับก้าวต่อไปยังคงเป็นก้าวที่ยิ่งใหญ่ ที่ วช. จะต้องก้าวข้ามและสานต่อความหวังดังกล่าวเพื่อให้เกิดการพัฒนาประเทศ ตอบโจทย์สถานการณ์ให้ทันต่อโลกปัจจุบัน จึงเป็นก้าวสู่ปีที่ 65 “ที่ วช. เน้น สร้างองค์ความรู้ เชิดชูเกียรตินักวิจัย พัฒนาประเทศไทย ด้วยวิจัยและนวัตกรรม” ตอกย้ำบทบาทหน่วยงานกลางด้านการบริหารงานวิจัยและนวัตกรรมของประเทศ พร้อมเดินหน้าสู่ทศวรรษที่ 7 ด้วยการพัฒนาไทยด้วยวิจัยและนวัตกรรม ให้เกิดความยั่งยืนอย่างแท้จริง
