มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์เผยผลวิจัย "ทักษะแรงงานในอนาคตของไทย" อาชีพไหนรอด อาชีพไหนร่วง เมื่อมี AI เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวัน และผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อแรงงานมนุษย์ รวมถึงการปรับตัวเพื่อให้อยู่รอดจากการเพิ่มขึ้นของ AI
ดร.พณชิต กิตติปัญญางาม ผู้อำนวยการสถาบัน DPU X มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ กล่าวว่า การพัฒนาเทคโนโลยีที่ก้าวกระโดดไปอย่างรวดเร็ว AI เริ่มมีบทบาทมากขึ้น อยู่ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา งานเขียนบทความงานวิจัยจากทั่วโลกนำเสนอเรื่อง AI และผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อแรงงานมนุษย์ เมื่อ AI สามารถทำงานทดแทนทักษะบางอย่างของมนุษย์ รวมถึงแรงงานต้องปรับตัวอย่างไรเพื่อให้อยู่รอดจากการเพิ่มขึ้นของ AI
ทั้งนี้ วิธีการศึกษาวิจัยมีด้วยกัน 2 ขั้นตอน คือ 1. เทคนิค Delphi analysis โดยนำข้อมูลที่ได้จากการศึกษาเบื้องต้น จากการสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ ผู้บริหาร เพื่อระดมความคิดเห็นจากผู้เชี่ยวชาญที่มีต่อสถานการณ์ ว่ามีความเหมือนหรือแตกต่างจากสถานการณ์ในการศึกษาครั้งนี้อย่างไร
2. การวิเคราะห์ด้วยเทคนิค PESTEL Analysis ใช้ในการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายนอกที่ส่งผลต่อชุดทักษะแรงงานในอนาคต ได้แก่ 1. ปัจจัยด้านการเมือง เช่น ความมั่นคงของรัฐบาล, แนวโน้มการออกกฎระเบียบใหม่, นโยบายรัฐบาลต้องลงทุนในการพัฒนาและวิจัย 2. ปัจจัยด้านเศรษฐกิจ เช่น การเติบโตของเศรษฐกิจ, ต้นทุนค่าแรงระดับรายได้ 3. ปัจจัยด้านสังคม เช่น การเติบโตของประชากรและอายุ, การเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรม 4. ปัจจัยด้านเทคโนโลยี เช่น การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีใหม่, ผลกระทบของอินเทอร์เน็ตด้านวิจัยพัฒนา 5. ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม เช่น สภาพภูมิอากาศธรรมชาติรอบตัวมนุษย์, ความเสี่ยงจากภัยธรรมชาติ 6. ปัจจัยด้านกฎหมาย เช่น กฎข้อระเบียบบังคับต่างๆ
จากผลการศึกษาพบว่า ช่วงที่ 1 ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2020-2029 การพัฒนา AI ยังไม่เก่งเท่ามนุษย์ เมื่อ AI มีความสามารถเท่ามนุษย์ AI จะเปรียบเสมือนมนุษย์ที่ยังไม่เก่งมาก ยังไม่มีความคิดสร้างสรรค์ จึงสามารถทดแทนแรงงานบางอย่างได้ ดังนั้น ช่วงเวลานี้ทักษะที่จำเป็นสำหรับมนุษย์ ได้แก่ การออกแบบความความคิด การเปลี่ยนแปลงแนวคิดที่พร้อมรับการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา การใช้เทคโนโลยีแบบโมบายล์ การทำงานร่วมกันเป็นทีมในลักษณะ Visual โดยที่ไม่ต้องอยู่ในออฟฟิศด้วยกัน ทำงานที่ไหนก็ได้ สิ่งที่ AI ทำไม่ได้ คือ การใช้ความสามารถหรือทักษะของมนุษย์ในการตัดสินใจเกี่ยวกับความรู้สึก ลักษณะการเขียนโค้ด ทักษะการใช้ New Media เป็นช่วงของการเตรียมพร้อมของมนุษย์ในการบริหารจัดการข้อมูลขนาดใหญ่
ช่วงเวลาที่ 2 ค.ศ. 2030-2049 ช่วงการทำงานร่วมกับ AI พบว่ามนุษย์ต้องมีการพัฒนาทักษะเช่นกัน มีการเปลี่ยนแปลงความคิดในการทำงานใหม่อย่างเต็มรูปแบบ ทักษะการเรียนรู้สามารถเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ช่วงนี้แม้ว่าคนจะทำงานร่วมกับ AI เต็มรูปแบบ แต่ทักษะทางสังคมที่มีผลต่ออารมณ์ของคนก็มีความสำคัญเช่นกัน แม้ว่าเป็นช่วงที่ AI ช่วยทำงานเป็นมนุษย์ต้องทำงานไปด้วยกันกับ AI โดยเน้นการใช้ทักษะคิดวิเคราะห์ การสร้างมูลค่าให้กับสินค้าหรือบริการ
ช่วงเวลาที่ 3 ค.ศ.2050-2060 เป็นช่วงที่มนุษย์ใช้ชีวิตอยู่กับ AI การพัฒนา AI ไปถึงขั้นที่ก้าวหน้ากว่ามนุษย์เป็นพันเท่า สามารถทำงานทดแทนแรงงานมนุษย์ได้อย่างเต็มรูปแบบ ดังนั้น มนุษย์ต้องมี skill Set เพื่อการใช้ชีวิตที่มี AI ทำงานทดแทนคน เช่น การทำงานร่วมกันแบบ Virtual ที่มีการใช้ programming and consultant เป็นหลัก มีอาชีพใหม่ๆ เกิดขึ้น เช่น อาชีพที่ปรึกษาด้านปรัชญา นักออกแบบห้องเสมือนจริง ออกแบบอาชีพ นักออกแบบเวลาว่าง เป็นต้น
สำหรับการเปลี่ยนแปลงตามช่วงเวลาดังกล่าว ประเทศไทยจะมาช้ากว่าต่างประเทศประมาณ 5 ปี ผู้ที่สร้าง AI หรือบริษัทผู้สร้าง AI มีน้อย เราจะเป็นผู้ขาย AI มากกว่า ดังนั้น skill set ของประเทศไทย อาจไปได้ไม่ถึงต่างประเทศ ซึ่งทักษะที่ควรจะมีในปัจจุบันในมุมมองของผู้เชี่ยวชาญ ประกอบด้วย ความคิดสร้างสรรค์ เข้าใจในเทคโนโลยีการใช้เครื่องมือทางดิจิทัล ใช้ AI ดูได้โดยที่ไม่ต้องเป็นโปรแกรมเมอร์, ต้องมีความรู้พื้นฐานเรื่อง Data และ Big Data, เตรียมความพร้อมในการปรับตัวทางรูปแบบการทำงานและเรียนรู้ตลอดเวลา, มีการทำงานเป็นทีมมากขึ้น, ฝึกทักษะการคิดเป็นระบบและกระบวนการคิด, การวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้มาจากการเคลื่อนไหวหรือ Motion ทั้งหลาย, การใช้ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ, เข้าใจการวางโครงสร้างของข้อมูลสามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้และต่อยอดเชื่อมโยง, มีทักษะในการมองโลกและเข้าใจโลก ปลูกฝังการใช้ชีวิตบนดิจิทัล
สำหรับอาชีพที่มีโอกาสตกงานมากที่สุดคือ อาชีพ นักบัญชีในกลุ่มงานรูทีน หรือกลุ่มงานที่ใช้ความแม่นยำซ้ำๆ เพราะระบบของ AI มีความแม่นยำมากกว่ามนุษย์ ทำให้ AI สามารถทำงานแทนมนุษย์ในส่วนนี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่นักบัญชีที่ใช้ความคิดสร้างสรรค์ ให้คำปรึกษา คำแนะนำ จะยังใช้ AI ทดแทนไม่ได้
ทั้งนี้ ผู้เชี่ยวชาญและทีมวิจัยได้มีการลงพื้นที่สัมภาษณ์ผู้ประกอบการต่างๆ เกี่ยวกับอนาคตของธุรกิจ พบว่า ผู้ประกอบการไทยส่วนใหญ่ไม่ได้วางแผนอนาคตระยะยาว แต่มีการมองอนาคตระยะสั้นว่าจะทำอย่างไรให้ธุรกิจเกิดรายได้ แต่ไม่ได้มองว่าจะทำอย่างไรให้ธุรกิตเติบโตและต่อเนื่องได้ในอนาคต แตกต่างจากผู้ประกอบการในประเทศสิงคโปร์ที่มองการณ์ไกลเรื่องอนาคตของธุรกิจ สำหรับในไทยเหตุผลที่ยังไม่มองเรื่องอนาคตเพราะว่ายังไม่มีงานวิจัยเรื่องอนาคต ส่วนมากเป็นงานวิจัยเกี่ยวกับเรื่องปากท้อง
นอกจากนี้ ถึงแม้ว่างานการศึกษาจากต่างประเทศจะมีการคาดการณ์ภาษาในอนาคตยาวไกลถึง 50 ปีข้างหน้า ผู้เชี่ยวชาญ ที่นักวิจัยคาดการณ์ที่ไกลเกินไป ประกอบกับการเปลี่ยนแปลงในโลกปัจจุบันใช้เวลาในการเปลี่ยนแปลงสั้นมาก ความคิดเห็นเกี่ยวกับเรื่องทักษะในอนาคต จึงมอง ณ ปัจจุบันไปจนถึงช่วงปี 2029 ทักษะที่จำเป็นในอนาคต
สำหรับแรงงานในประเทศไทยประกอบด้วย Creativity, Digital skill, Quantitative analytical, statistical skill and People Management Skill เป็นต้น ซึ่งล้วนเป็นทักษะด้าน Soft Skill ทั้งสิ้น ส่วนปัญหาและอุปสรรคที่สำคัญ คือ องค์กรจำนวนมากยังไม่มีการวางแผนและการลงทุนเกี่ยวกับเรื่องการพัฒนาทักษะเหล่านี้ให้กับบุคลากรในหน่วยงาน บุคลากรเองก็ยังไม่มีการวางแผนในการพัฒนาตนเองเนื่องจากต้นทุนในการ reskill และ upskill นั้นสูงมาก
ดังนั้น ถ้าหากผู้ประกอบการและนักบัญชีไม่มีการพัฒนาตนเองให้เพิ่มมากขึ้น โอกาสที่จะตกงานก็เพิ่มขึ้น เพราะฉะนั้นต้องศึกษาหาข้อมูล เตรียมพร้อมประเมินผล และยอมรับต่อความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกล้ ต้องรู้จักแสวงหาความรู้อยู่ตลอดเวลา หาประสบการณ์ และลงมือทำ จึงจะประสบผลสำเร็จ
อย่างไรก็ตาม ถ้าภาครัฐสามารถเข้ามาเป็นตัวกลางในการแก้ไขปัญหาและอุปสรรคเหล่านี้ได้ปัญหาก็จะลดน้อยลง เช่น การออกนโยบายเกี่ยวกับการนำค่าใช้จ่ายในส่วนของการ reskill และ upskill มาลดหย่อนภาษี หรือให้เงินสนับสนุนจะทำให้การพัฒนาทักษะแรงงานในอนาคตมีประสิทธิภาพมากขึ้นเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับพัฒนาประเทศในอนาคตได้
* * * คลิก Like เพื่อมาเป็นแฟนเพจของหน้า “SMEs ผู้จัดการ” รับข่าวสารในแวดวงธุรกิจเอสเอ็มอีที่สมบูรณ์แบบที่สุด และร่วมสนุกกับกิจกรรมลุ้นรับของรางวัลมากมาย คลิกที่นี่เลย!! * * *