เป็นที่รู้กันว่า “เครื่องถม” ไทยนั้นที่ขึ้นชื่อมาช้านานต้องเป็นเครื่องถมจากฝีมือชาวนครศรีธรรมราช เพราะเป็นงานฝีมือชั้นสูงที่ได้รับการสืบทอดจากบรรพบุรุษ โดยในปัจจุบันชาวนครฯ ก็ยังทำกันอยู่ แต่หากจะหาช่างที่สามารถทำเครื่องถมได้ครบทุกขั้นตอนคงจะมีไม่ถึง 10 รายในประเทศไทยที่มีความสามารถเช่นนั้น ซึ่ง 1 ในนั้นคือคุณตาพยงค์ จันทรังษี วัย 80 ปีที่ขณะนี้ได้ปลดระวางการทำเครื่องถมเมืองนครไปนานแล้ว แต่ก็ยังได้ถ่ายทอดวิชาความรู้ให้กับลูกหลานมาจนถึงปัจจุบัน
นางสาวสกลวรรณ จันทรังษี ผู้รับช่วงดูแลเครื่องถมจากผู้เป็นพ่อ ได้เล่าถึง เครื่องถมเมืองนครว่า มีมาช้านาน ทั้งเครื่องถมเงิน และถมทอง ซึ่งในอดีตจะเป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในราชสำนักเท่านั้น แต่ในปัจจุบันคนมีเงินก็สามารถซื้อไปประดับบ้านได้ เพราะราคาของเครื่องถมจะมีราคาค่อนข้างสูงเริ่มตั้งแต่ชิ้นละ 10,000 -100,000 บาท และใช้เวลาเป็นเดือนในการทำแต่ละชิ้น ซึ่งลูกค้าส่วนใหญ่จะอยู่ในกรุงเทพฯ ซึ่งผลงานของ “กลุ่มเครื่องถมเมืองนคร” จะขึ้นชื่อในเรื่องของการเขียนลายที่เลียนแบบลายในสมัยโบราณได้อย่างประณีตจนได้รับการการันตีด้วยรางวัลโอทอป 5 ดาว พร้อมได้ประกาศนียบัตรมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.)
“เครื่องถมของเราจะแตกต่างจากที่อื่นเพราะเป็นการสลักลายด้วยมือ ทำให้ด้านหลังของผลิตภัณฑ์จะมีลาย แต่เครื่องถมของที่อื่นจะเป็นการสกัดลายโดยใช้กรด ซึ่งจะใช้เวลาเพียงวันเดียวก็สามารถทำออกมาได้ แต่หากสลักลายด้วยมือจะใช้เวลาเป็นสัปดาห์ และจุดเด่นของกลุ่มเครื่องเมืองนครจะไม่มีตามด (ตำหนิที่เป็นรูขนาดเล็กที่เกิดขึ้นบนตัวผลิตภัณฑ์) และน้ำยาจะต้องดำเป็นมัน ซึ่งตรงจุดนี้ถือว่าเป็นสิ่งที่สร้างความเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นให้กับเครื่องถมเมืองนคร”
ตลาดยังไม่กว้างแถมยังขาดแคลนช่างฝีมือ
การทำเครื่องถมในปัจจุบัน ตลาดยังไม่กว้างมากนัก เพราะเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีราคาค่อนข้างสูง และคนที่ซื้อไปมักจะซื้อไปเก็บหรือตั้งเป็นของประดับบ้าน ไม่ได้นำมาใช้ประโยชน์ แต่ก็ถือว่าเครื่องถมเมืองนครยังขึ้นชื่อในเรื่องการคงรักษาคุณภาพ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องลวดลาย การสลักลายด้วยมือ เป็นต้น แม้ว่าในปัจจุบันจะหาผู้ที่สนใจเรียนในด้านเครื่องถมอย่างจริงจังก็หายากขึ้น เนื่องจากเด็กรุ่นใหม่จะมีความอดทนน้อย เพราะจะต้องใช้เวลาเรียนในการทำเครื่องถมประมาณ 7-10 ปีจึงจะมีความชำนาญ
แม้ว่าที่ผ่านมาทางกลุ่มเครื่องถมเมืองนครจะประสานงานกับสถาบันทางการศึกษาของจังหวัด เพื่อเป็นการส่งเสริมให้เยาวชนไทยรู้จัก และสืบทอดเครื่องถมเมืองนครต่อไป แต่ก็ถือว่ามีเด็กที่ต้องการเรียนรู้ในเรื่องนี้อย่างจริงจังยังมีน้อยมาก
“ที่ผ่านมาลูกค้าส่วนใหญ่จะเป็นลูกค้าแบบต่อเนื่อง และเป็นแฟนพันธุ์แท้เครื่องถม แต่ก็มีบ้างที่ลูกค้าสั่งให้ทำขึ้นโดยเฉพาะ เพราะเอาไปแทนเครื่องถมที่เป็นของเก่าเดิม ซึ่งตรงจุดนี้ทำให้เครื่องถมเมืองนครยังโตต่อไปได้ แม้ว่าเครื่องถมหนึ่งชิ้นจะมีกำไรอยู่ที่ประมาณ 40-50% แต่ด้วยระยะเวลาที่ยาวนานในการทำแต่ละชิ้นทำให้รายได้ที่เข้ามาไม่สม่ำเสมอแต่ก็ก็ถือว่าอยู่ได้”
ส่วนปัญหาในขณะนี้คือเรื่องการขาดแคลนบุคคลากรในการทำเครื่องถม หรือแม้กระทั่งครูผู้สอน ดังนั้นทางกลุ่มจึงต้องการให้ทางจังหวัดนครศรีธรรมราชสนับสนุนเรื่องดังกล่าวอย่างจริงจังก่อนที่งานฝีมือระดับชาติจะสูญหายไป และหากมีช่างที่มีความชำนาญเพิ่มมากขึ้น ก็จะทำให้เครื่องถมเมืองนครสามารถส่งออกไปจำหน่ายยังต่างประเทศได้และเป็นที่รู้จักมากขึ้น
****คุณตาพยงค์ย้อนตำนานเครื่องถมเมืองนคร****
คุณตาพยงค์ จันทรังษี หนึ่งใน 10 ของช่างฝีมือเครื่องถมเงินถมทองของไทย ที่สามารถทำได้ทุกขั้นตอน ได้ย้อนเรื่องราวของเครื่องถมเมืองนคร ว่า งานฝีมือนี้ตนได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ จนได้มีโอกาสเข้าไปเป็นครูสอนในสวนจิตรลดา ซึ่งเครื่องถมในสมัยก่อนจะใช้กันอยู่ในวัง เพราะถือเป็นงานช่างชั้นสูงสำหรับเครื่องราชูปโภค และเครื่องถมเมืองนครยังเคยเป็นเครื่องบรรณาการแก่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ด้วย แต่ในสมัยนี้ผู้ที่มีเงินก็สามารถซื้อไปไว้ที่บ้านได้
“งานฝีมือเช่นนี้หากผู้ที่คิดจะร่ำรวย คงจะไม่ได้ เพราะผมเชื่อว่าหากใครนำเครื่องถมมาทำเพื่อการค้าแล้วอาชีพช่างถมจะเสื่อมลง แต่ในสมัยนี้ถ้าใครที่มีเงินลงทุนก็สามารถรวยได้ เพราะจะมีศักยภาพในการที่จะจ้างช่างที่มีฝีมือดี รวมถึงมีทุนทรัพย์ในการทำการตลาด แต่อย่างไรก็ตามในส่วนของกลุ่มเครื่องถมเมืองนครของเรา ก็จะสืบสานงานในด้านนี้ต่อไป เพื่อต้องการอนุรักษ์งานฝีมือชั้นสูงให้คงอยู่คู่กับคนไทยตลอดไป”
***ผู้สนใจสามารถติดต่อได้ที่โทร. 0-7534-2624 หรือ 0-6382-9960***
ตัวอย่างเครื่องถมเมืองนคร
เล่าขานตำนานเครื่องถมเมืองนคร
