“จักสาน” ถือเป็นงานหัตถกรรมฝีมือของคนไทยที่มีความประณีตสวยงามเป็นผลิตผลที่ได้มาจากไม้ไผ่,ย่านลิเภาหรือหวาย นำมาสานจนเกิดเป็นเครื่องใช้ไม้สอยที่มีลวดลายและรูปแบบที่แตกต่างกันไปและด้วยภูมิปัญญาของไทยที่ไม่หยุดนิ่งได้ต่อยอดความคิดพัฒนาผลิตภัณฑ์จักสานให้ทันยุคทันสมัยจนเป็นที่นิยมและกับความคิดล่าสุดจับผลิตภัณฑ์จักสานมาย่อส่วน กลายเป็น “จักสานจิ๋ว”
นางปราณี วิญญกูล ประธานกลุ่มปราณีหัตถกรรม จ.สิงห์บุรี เล่าที่มาของจักสานจิ๋วให้ฟังว่า ตอนแรกตนประกอบอาชีพจักสานมาตั้งแต่ปี 2522 และในขณะนั้นก็เป็นอาจารย์สอนหลักสูตรระยะสั้นให้กับศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนตามพื้นที่ต่างๆ ที่สนใจเรื่องจักสานควบคู่ไปด้วย และคิดพัฒนารูปแบบของงานจักสานให้ทันสมัยอยู่ตลอดเวลาแต่ก็ไม่ลืมที่จะหยิบรูปแบบเก่าๆ ที่หาดูไม่ค่อยได้ในปัจจุบันขึ้นมาเรียกความสนใจให้กับลูกค้าได้เป็นอย่างดีและด้วยความที่ตนคลุกคลีอยู่กับงานจักสานมานานและสานมาหมดเกือบทุกรูปแบบแล้วก็อยากอนุรักษ์ของเก่าเก็บไว้ ด้วยความคุ้นเคยบวกกับประสบการณ์และความชำนาญที่สั่งสมมา จึงจับงานจักสานมาย่อส่วนให้เหลือเพียง 1-2 เซนติเมตรเท่านั้น
“เริ่มทำจักสานจิ๋วตอนปี 2544 มีทุกรูปแบบลักษณะเหมือนจักสานที่ใช้กันทุกประการเพียงแต่มีขนาดเล็กลง แต่จะเน้นไปที่รูปแบบเก่าๆ เสียเป็นส่วนใหญ่ ทำมาได้เกือบปีจึงได้จัดตั้งกลุ่มขึ้นตอนเดือนกันยายน 2545 โดยมีคุณสุมาลี อิศรานุรักษ์ อุตสาหกรรมจังหวัดสิงห์บุรีเป็นผู้ให้การสนับสนุน ใช้ชื่อว่า “ปราณีหัตถกรรม” ปัจจุบันมีสมาชิกทั้งหมด 60 คน แต่ละคนมีประสบการณ์ไม่ต่ำกว่า 10 ปี จึงแน่ใจในผลงานแต่ละชิ้นได้ว่ามีความประณีตและสวยงามแน่นอน”
สำหรับรูปแบบนั้นก็อาศัยความจำในสมัยตอนเด็กๆ ที่ตนเองได้เห็นมาและดัดแปลงมาเรื่อยๆ ตอนนี้ที่ทำก็มีมากกว่า 100 รูปแบบแล้ว วัสดุหลักที่ใช้ได้แก่ ไม้ไผ่ เพราะคุณสมบัติมีความทนทาน เหนียว สีสวย นอกจากนี้ก็มีหวายและย่านลิเภา เส้นตอกที่ใช้สานมีขนาดเท่ากับเส้นด้ายหรือเส้นไหม ส่วนในเรื่องลวดลายของชิ้นงาน จะเป็นลายโบราณ เช่น ลายขิด ลายไทย ลายไม้ไผ่หวาย เป็นต้น รูปแบบที่สานก็ อาทิเช่น กระเป๋าถือสตรี,เชี่ยนหมาก,ขันโตก ฯลฯ และกำลังคิดที่จะนำของที่เป็นโลหะ เช่น ปิ่นโตสมัยโบราณ ,ขันใส่ข้าว ให้มาอยู่ในรูปแบบของงานจักสานและจะทำให้มีขนาดเล็กลงกว่าเดิม
หลังจากที่จัดตั้งกลุ่ม“ปราณีหัตถกรรม”ได้ไม่นานผลิตภัณฑ์จักสานจิ๋วก็ได้เป็นสินค้าหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ ระดับ 4 ดาว และได้รับรางวัลต่างๆ มากมาย และกับรางวัลล่าสุด คือรางวัลหัตถกรรมดีเด่น ประจำปี 2547 เป็นรางวัลที่เชิดชูเกียรติผู้ผลิตหัตถกรรมในประเทศ ให้มีกำลังใจในการสร้างสรรค์ผลงานที่เป็นประโยชน์ต่อไป โดยทางกรมส่งเสริมอุตสาหกรรมเป็นผู้คัดเลือก ภายใต้งาน OTOP –SME – BIO: Made in Thailand ณ อิมแพ็คเมืองทองธานี ที่ผ่านมา
“ตอนนี้ก็มีประเทศญี่ปุ่นและในแถบยุโรปให้ความสนใจกับงานจักสานจิ๋วตัวนี้มากมีออเดอร์สั่งเข้ามาเรื่อยๆ ส่วนทางบ้านเราก็ได้รับความสนใจมากขึ้น ออร์เดอร์ที่มีเข้ามาส่วนใหญ่จะนำไปเก็บหรือไม่ก็ตั้งโชว์ แต่ไม่เหมาะที่จะเป็นของชำร่วย เนื่องจากราคาค่อนข้างสูง เพราะผลิตภัณฑ์จักสานจิ๋วต้องใช้ทั้งเวลาความอดทน ความพิถีพิถันและเป็นงานฝีมือจึงมีราคาแพง สนนราคาชิ้นหนึ่งๆ ต่ำสุด 1,500 บาท ไม่มีวางขายตามท้องตลาดต้องมาสั่งที่กลุ่มของเราเท่านั้นไม่มีที่อื่น และเร็วๆ นี้ได้ มีโอกาสไปร่วมงาน “วิถีแห่งเอเชีย”ประมาณปลายเดือนกันยายนนี้ ที่ประเทศอิตาลี ก็เป็นความภาคภูมิใจอีกอย่างหนึ่งที่จะได้นำเสนอศิลปะของบ้านให้เป็นที่รู้จักมากขึ้นในสายตาชาวต่างชาติ”
กว่าที่จะออกมาเป็นผลงานแต่ละชิ้น ต้องใช้ทั้งเวลา ความอดทน มีเพียงสองมือและเข็มอันเล็กๆ ผสมกับภูมิปัญญาใส่ความคิดสร้างสรรค์ลงไปอีกนิดหน่อยแต่สิ่งที่ได้รับกลับมามหาศาล จักสานจิ๋วเป็นอีกผลิตภัณฑ์หนึ่งของคนไทยที่น่ายกย่องนอกจากจะสร้างชื่อเสียงให้กับประเทศแล้วยังเป็นการอนุรักษ์ของเก่า และอีกประการหนึ่งที่สำคัญทำให้รายได้ของกลุ่มปราณีหัตกรรมสูงขึ้นได้อย่างไม่ต้องสงสัย
* * สนใจติดต่อ นางปราณี วิญญกูล บ้านเลขที่ 1 หมู่ 5 ต.ชีน้ำร้าย อ.อินทร์บุรี จ.สิงห์บุรี 16110 หรือ คุณสมรัชนี วิญญกูล โทร. 0-60064796 * * *
