กรมแพทย์แผนไทยแถลงชัด "ฟ้าทะลายโจร" ยังใช้รักษาโควิดและไข้หวัดใหญ่ได้ผล ช่วยลดความรุนแรงลงได้ ไม่มีผลทำให้ตับอักเสบ แต่กลับกันยังมีงานที่พูดว่าช่วยฟื้นฟูตับด้วย ติงสื่อสารงานวิจัยทั้งที่กลุ่มตัวอย่างไม่ครบ ทำไม่เสร็จสมบูรณ์ ทำคนเข้าใจผิด ย้ำความผิดปกติของค่าตับ ต้องเพิ่มมากกว่า 3 เท่า
จากกรณีสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) จัดเวทีนำเสนอผลการวิจัยการใช้ฟ้าทะลายโจรในผู้ป่วยโควิด 19 ที่ไม่มีอาการหรือมีอาการน้อยว่า ไม่สามารถลดอัตราการเกิดปอดอักเสบ หรือลดอาการและลดปริมาณเชื้อไวรัสโควิด 19 ได้ และการได้รับยาฟ้าทะลายโจรติดต่อกัน 5 วัน จะเกิดผลแทรกซ้อนต่อการทำงานของตับ จึงไม่แนะนำให้จ่ายสารสกัดฟ้าทะลายโจรในผู้ป่วยโควิดที่ไม่มีอาการหรือมีอาการน้อย ซึ่งกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกระบุว่า การวิจัยยังไม่สะเด็ดน้ำเพราะมีการวิจารณ์ว่าอาจยังมีข้อผิดพลาด และจะจัดเวทีเสวนาเพื่อความชัดเจนวันที่ 20 ก.ค. 2566
เมื่อวันที่ 20 ก.ค. นพ.ธงชัย เลิศวิไลรัตนพงศ์ อธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก แถลงข่าวภายหลังการจัดเวทีประชุมวิชาการฯ "สมุนไพรฟ้าทะลายโจรกับการรักษาโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019" โดยมีผู้เชี่ยวชาญต่างๆ เข้าร่วม ว่า เรื่องนี้เกิดจากการมีผลงานวิจัยออกสื่อไปว่า การใช้ฟ้าทะลายโจรอาจไม่มีประโยชน์และเกิดผลข้างเคียงจากตับอักเสบ ทำให้คนใช้ยาและประชาชนเกิดความสับสน วันนี้ประเทศไทยคงไม่มีใครไม่รู้จักฟ้าทะลายโจร จึงเกิดคำถามมาที่กรมฯ เราพยายามให้ข้อมูลย้อนกลับให้เร็ว แต่เนื่องจากเป็นเรื่องงานวิจัยจึงต้องใช้งานวิจัยที่มีอยู่มาประกอบการสื่อสารให้ประชาชนเข้าใจว่า ข้อเท็จจริงที่มีอยู่วันนี้เป็นอย่างไร จึงจัดเสวนาในวันนี้ ทั้งนี้ จากข้อมูลนักวิชาการในหลายภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ยังยืนยันว่าฟ้าทะลายโจรยังใช้ได้ดี ไม่เฉพาะโควิดเท่านั้น ยังใช้ได้ในไข้หวัดใหญ่และหลายโรคที่เกี่ยวข้อง
"โควิดมานานแล้ว วัคซีนมีมานานแล้ว เราอาจไม่ได้ตรวจแล้ว มีไข้นิดหน่อย หรือมีไอเจ็บคอเล็กน้อย ข้อแนะนำวันนี้คือฟ้าทะลายโจรเป็นทางออกให้ได้ ส่วนที่ผลงานวิจัยออกมาว่าไม่ได้ผลนั้น ถ้าดูจากงานวิจัยขออธิบายให้เห็นภาพว่า การบอกว่าได้หรือไม่ได้ผล ขึ้นกับการออกแบบงานวิจัยและระยะเวลาที่ทำงานวิจัย และบริบทการทำวิจัยขณะนั้น บริบทงานวิจัยชิ้นนี้ที่บอกว่าไม่ได้ผล เพราะได้วัคซีนมาไม่ต่ำกว่า 2-3 เข็มแล้ว คนได้รับวัคซีนเยอะแล้ว ซึ่งช่วยลดความรุนแรงและมาถึงวันนี้เปิดประเทศ ดำเนินชีวิตประจำวันได้" นพ.ธงชัยกล่าว
นพ.ธงชัยกล่าวว่า พอเป็นอย่างนั้นการบอกว่าได้ผลหรือไม่ได้ผล โดยใช้การวัดที่เกิดปอดอักเสบอย่างเดียว น่าจะเป็นการวัดที่ไม่เพียงพอในการตอบคำถาม พอไปหยุดงานวิจัยก่อนถึงจำนวนที่จะมีความมั่นใจว่าจะไม่ได้ผล หากฟังจากข้อมูลที่ดำเนินการ จ.ปราจีนบุรี จะต้องมีกลุ่มตัวอย่างประมาณ 700 กว่าตัวอย่าง ซึ่งถ้าไม่ถึงจะไปบอกว่าไม่ได้ผลคงไม่สามารถจะตอบได้ เป็นหลักวิจัยตามสถิติ ดังนั้นที่บอกว่าไม่ได้ผลคงตอบไม่ได้จากงานวิจัยชิ้นนี้ แต่วันนี้มีอาจารย์หลายคนให้ข้อมูลว่างานวิจัยที่เราทำก่อนหน้านี้ว่าช่วยรักษาและลดความรุนแรงลงได้ผลในหลายงานวิจัย คงเป็นประเด็นสำคัญที่จะตอบประเด็นนี้ว่าฟ้าทะลายโจรยังได้ผล
นพ.ธงชัยกล่าวว่า ส่วนที่บอกว่ามีผลต่อตับทำให้เกิดอาการตับอักเสบ ในทางการแพทย์เวลาให้ยาและบอกว่าเกิดตับอักเสบหรือไม่ เราจะไม่ดูการตรวจเลือดที่ค่าของตับ ไม่ว่าจะเป็นค่า AST หรือ ALT เพิ่มขึ้นกว่าปกติอย่างเดียว ถ้าจะใช้ผลแล็บอย่างเดียว ต้องใช้ขนาดของความผิดปกติมากขึ้นกว่า 3 เท่าจากปกติ เช่น ปกติตัวสูงสุดอยู่ที่ 30 ก็ต้องคูณ 3 คือเกิน 90 ถือว่ามีความสำคัญในทางคลินกนี่คือหลักทางการแพทย์ที่ทั่วโลกเรียนรู้เช่นนี้มา อย่างไรก็ตาม ในทางการดูแลคนไข้เราไม่ได้ใช้การตรวจเลือดเป็นตัวนำอย่างเดียว เราจะใช้อาการทางคลินิกประกอบด้วย เช่น ได้ยาวัณโรคแล้วมีความจำเป็นต้องใช้อย่างมากหายาทดแทนลำบาก เจาะเลือดแล้วค่าตับเกินขึ้น 3 เท่า แต่คนไข้ไม่มีอาการอะไรเลย ถามว่าจะหยุดยาทันทีไหม ในทางคลินิกที่เราถูกสอนมาจะดูอาการก่อน ใจเย็นๆ อาการไม่มีแล็บผิดหรือไม่ มีข้อสังเกตหรือไม่ ต้องตรวจซ้ำติดตามอีก 3-7 วันแล้วมาแปลผลอีกทีว่าจะลดยาหรือหยุดยาหรือไม่ เป็นขั้นตอนที่เราทำตามปกติ แต่ถ้ามีอาการก็จะหยุดทันที เพราะอาจจะรุนแรงมากขึ้นจนตับวาย
"ที่สำคัญคือในการให้ข้อมูล ผมยืนยันและเห็นด้วยว่า ผลวิจัยจะออกมาเป็นอย่างไรต้องให้ตามนั้น และให้ทั้งหมด ซึ่งที่งานวิจัยนี้ออกสื่อไปไม่หมด คือ ผลเลือดติดตามต่อได้ 1 เดือนกลับเป็นปกติ คือคีย์เวิร์ดสำคัญ เรามีงานวิจัยศึกษาต่างๆ และการรวบรวมงานวิจัยที่มีอยู่ คนไข้เป็นหลักพันคน ยืนยันว่า ฟ้าทะลายโจรไม่ได้มีผลต่อตับเลย แต่อาจมีผลข้างเคียงอย่างอื่นที่ไม่ใช่ตับ เป็นข้อมูลยืนยันประชาชนว่า ฟ้าทะลายโจรไม่ได้มีปัญหาต่อตับ กลับกันมีการพูดว่าใช้ฟ้าทะลายโจรเพื่อให้ตับฟื้นตัวขึ้นมา เวลาให้เบื้องต้นอาจทำให้ตัวเอนไซม์ที่เจาะในเลือดสูงขึ้นมานิดหน่อย จากนั้นก็กลับมาสู่ปกติต่อไป เป็นข้อมูลที่ฟังจากอาจารย์ทุกท่านจากข้อมูลทั้งหมดที่เรามีอยู่ ฟ้าทะลายโจรไม่ได้ทำให้เกิดตับอักเสบและเกิดปัญหาจากการรับยาฟ้าทะลายโจร เป็นข้อสรุปจากงานเสวนาที่อยากสื่อสารประชาชนทั่วประเทศ ว่าเมื่อเกิดไม่สบายจากไข้หวัดหรือสงสัยจะติดโควิด ยืนยันว่ายังสามารถใช้ฟ้าทะลายโจรได้" นพ.ธงชัยกล่าว
นพ.ธงชัยกล่าวว่า เรามีการใช้ยาฟ้าทะลายโจรมานานหลายสิบปีในหลายประเทศ ไม่ใช่แค่ตอนโควิด และไม่ได้มีรายงานเกิดตับอักเสบ มีแต่งานวิจัยชิ้นนี้ที่ออกไปก่อนหน้านี้ โดยหลักการแล้วเวลาจะสื่อสารงานวิจัยออกมาต้องทำจนสรุปเรียบร้อยและตีพิมพ์ถึงจะสื่อสารจึงเหมาะสมกว่า แต่อาจด้วยความหวังดี จะได้ให้ประชาชนหยุดใช้ฟ้าทะลายโจรเพราะคิดว่ามีผลต่อตับ แต่หลักการทำวิจัยต้องมีความรอบคอบ ดูผลกระทบผลข้อเท็จจริงที่มีอยู่ทั้งระบบ ไม่ได้ใช้งานวิจัยชิ้นใดชิ้นหนึ่งมา และโดยเฉพาะเมื่องานวิจัยนั้นยังทำไม่เสร็จสมบูรณ์ทั้งหมด กลุ่มตัวอย่างก็ยังไม่ครบถ้วนมาสื่อสารแปลผลให้ประชาชนทราบวงกว้าง ศาสตร์การแพทย์แผนไทยยังมีประโยชน์ในระบบสุขภาพเราจะผลักดันในสิ่งที่มีประโยชน์ต่อไป
