ผศ.พญ.พิณพิไล จูทะสมพากร
ภาควิชาเภสัชวิทยา
อาการแพ้ยาถือเป็นภัยเงียบที่อันตรายอย่างหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม อาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ การแพ้ยาไม่ได้เกิดขึ้นกับทุกคน อาจเกิดขึ้นเมื่อรับยาเป็นครั้งแรก หรือเคยรับยามาก่อนแล้วก็ได้ แล้วจะสังเกตได้อย่างไร และถ้าเกิดอาการแพ้ยาต้องรับมืออย่างไร
การแพ้ยาเกิดขึ้นได้อย่างไร
การแพ้ยา เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายมีการตอบสนองที่ผิดปกติเมื่อได้รับยา ไม่ว่าจะเป็นยาทา ยากิน หรือยาฉีดก็ทำให้เกิดการแพ้ยาได้ แต่ความเสี่ยงของการแพ้ยาก็จะมากน้อยต่างกัน เช่น ในยาฉีดจะพบการแพ้ยาได้บ่อยกว่ายากิน นอกจากนี้ ยังพบว่ายาบางกลุ่มก็ทำให้เกิดการแพ้ยาได้บ่อย เช่น ยากันชักบางชนิด ยาต้านอักเสบชนิดไม่ใช่สเตียรอยด์ ซึ่งนิยมใช้แก้ปวดโดยให้กินหลังอาหารทันที และยาต้านจุลชีพบางกลุ่ม เช่น ยาเพน นิซิลิน ซัลโฟนาไมด์
อาการแพ้ยาสังเกตได้อย่างไร และควรทำอย่างไร
การแพ้ยาอาจเกิดขึ้นทันที หรือหลายชั่วโมง หรือหลายวันหลังได้รับยาก็ได้ อาจมีอาการเพียงเล็กน้อยหรือรุนแรงจนเป็นอันตรายถึงชีวิต อาการที่พบมีหลากหลายที่สังเกตได้ง่าย คือ อาการแสดงทางผิวหนัง เช่น มีผื่นแดง เป็นตุ่มหนอง หรือตุ่มน้ำใสขึ้นที่ผิวหนัง อาจเป็นผื่นลมพิษ มีอาการหน้าบวม ปากบวม หรือตาบวม ในรายที่รุนแรงอาจมีอาการแน่นหน้าอก หายใจไม่ออก มีอาการหมดสติ หมดสติจากการที่ความดันต่ำลงก็ได้ หากสงสัยว่ามีอาการแพ้ยา ควรหยุดยาทันทีและนำยาที่สงสัยไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาล
หากเคยแพ้ยาแล้วควรปฏิบัติตัวอย่างไร
เมื่อแพ้ยาควรจดจำชื่อยา รวมถึงอาการแพ้ยาที่เกิดขึ้นให้ได้ หากมีบัตรแพ้ยาก็ควรพกติดตัวไว้เสมอเผื่อในกรณีฉุกเฉิน เมื่อเข้ารับการตรวจรักษาและรับยาควรแจ้งชื่อยาและอาการที่แพ้ หรือแสดงบัตรแพ้ยาต่อแพทย์และเภสัชกรเสมอ เพื่อหลีกเลี่ยงการแพ้ยาซ้ำ นอกจากนั้น ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาที่ไม่ทราบชื่อ ยาชุด หรือยาซอง เพราะอาจเป็นยาที่ผู้ป่วยแพ้ หรืออาจเป็นยากลุ่มอื่นที่มีการแพ้ยาข้ามกันได้ สุดท้าย อย่าลืมสังเกตอาการผิดปกติหลังจากการใช้ยาทุกชนิด
การป้องกันทำได้อย่างไร
สำหรับการแพ้ยาในครั้งแรกนั้น คงไม่สามารถคาดการณ์ว่าจะเกิดขึ้นหรือไม่ การป้องกันการแพ้ยาที่ดีที่สุด คือ การใช้ยาเท่าที่จำเป็น ตามข้อบ่งชี้ ตัวอย่างเช่น ในกรณีเป็นหวัด ไม่ควรใช้ยาต้านจุลชีพ หรือยาฆ่าเชื้อ เพราะนอกจากจะไม่มีประโยชน์แล้วยังเสี่ยงต่อการแพ้ยาโดยไม่จำเป็นด้วย
***************************
ศิริราชจัดกิจกรรมดี ๆ
#ศิริราชจัดให้ความรู้ทางการแพทย์กับผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านโรคกระดูกและข้อ ในงานวันประมงน้อมเกล้า ฯ ครั้งที่ 31 ระหว่างวันที่ 28 มิถุนายน - 7 กรกฎาคม 2562 เวลา 10.00 – 20.00 น. ณ ชั้น จี ศูนย์การค้าฟิวเจอร์พาร์คและ สเปลล์ รังสิต ปทุมธานี •ฟังเสวนาทางการแพทย์เรื่อง “วิ่ง ประโยชน์ทุกเพศ ทุกวัย” ในวันที่ 29 มิถุนายน 2562 เวลา 13.00-15.00 น. โดย ศ. นพ.กีรติ เจริญชลวานิช ศัลยแพทยผู้เชี่ยวชาญด้านกระดูกและข้อ ร่วมกับ คุณแหม่ม สุริวิภา กุลตังวัฒนา คุณณรงค์ เทียมเมฆ พร้อมด้วยผู้ป่วยสู่เส้นทางนักวิ่งมืออาชีพ และคุณทนงศักดิ์ ศุภทรัพย์ ร่วมดำเนินรายการ สอบถามเพิ่ม งานกิจกรรมเพื่อสังคม โทร. 0 2419 9350-1
#ขอเชิญแพทย์ บุคลากรทางการแพทย์ร่วมการประชุมวิชาการด้านมะเร็งวิทยานานาชาติเฉลิมพระเกียรติ ศ.ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ในวันที่ 8-9 สิงหาคม 2562 ณ โรงแรมเซ็นทาราแกรนด์ และบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอร์ เซ็นทรัลเวิลด์ สามารถดูรายละเอียด และลงทะเบียนทางออนไลน์ได้ที่ www.pcioc2019.com สอบถามเพิ่มเติม โทร. 02419 2673 - 4