นักวิชาการชี้ฝุ่น PM 2.5 ใน กทม.บางส่วนอาจมาจาก “ลาว-กัมพูชา” พบจุดฮอตสปอตจำนวนมากมาจากการเผาในที่โล่ง ขณะที่ต้นกำเนิดมวลอากาศของ กทม.พัดมาจากทางตะวันออกและตะวันออกเฉียงเหนือ เผยฝุ่นจิ๋วลอยตัวสูงในอากาศถูกหอบพัดมาตกใน กทม.ได้
ศ.ดร.ศิวัช พงษ์เพียจันทร์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาการป้องกันและจัดการภัยพิบัติ คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์ (นิด้า) กล่าวว่า สาเหตุที่ค่าฝุ่นละออง PM 2.5 ของแต่ละพื้นที่แตกต่างกัน เพราะขึ้นอยู่กับลักษณะของภูมิประเทศด้วย อย่างภาคเหนือพื้นที่เป็นแอ่งกระทะ มีภูเขาล้อมรอบ เมื่อมีความกดอากาศสูงจากจีนแผ่ลงมา อากาศจึงถูกกักไว้ ดังนั้น หากเอาโรงงานที่ก่อมลพิษสูงไปตั้งไว้แถบนั้นปัญหาจะยิ่งเพิ่มมากขึ้น แต่หากเปรียบกับกรุงเทพมหานคร (กทม.) ที่เป็นพื้นที่ราบ อยู่ใกล้อ่าวไทย ได้รับลมและฝนบ่อยครั้ง แม้จะมีปริมาณรถมากกว่าเชียงใหม่หลายเท่า มลพิษที่เกิดขึ้นจึงไม่สะสม เพียงแต่ช่วงนี้ความกดอากาศเข้าปกคลุมทำให้อากาศนิ่ง ฝุ่นและมลพิษกระจายตัวออกยากจึงเกิดการะสะสมจนค่าสูง
ศ.ดร.ศิวัชกล่าวว่า ตนตั้งข้อสังเกตว่าฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 ใน กทม.นอกจากต้นกำเนิดหลักอย่างไอเสียของยานพาหนะแล้วยังอาจถูกพัดมาจากที่อื่นด้วย โดยเฉพาะการพักข้ามพรมแดนมาจากประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งจากการอาศัยแบบจำลอง Back Trajectory Analysis เพื่อดูว่าแหล่งกำเนิดของมวลอากาศของ กทม.ช่วงเกิดวิกฤตหมอกควันมาจากแหล่งไหนบ้าง ในช่วงวันที่ 11-15 ม.ค. 2562 สิ่งที่พบคือ ในระดับความสูง 500, 1,000 และ 1,500 เมตรจากพื้นดิน มวลอากาศนั้นมาจากทางตะวันออกและตะวันออกเฉียงเหนือของ กทม.เหมือนกันทั้งหมด คือ มาจากทางลาวและกัมพูชา ที่ช่วงนั้นเมื่อดูจากข้อมูลดาวเทียมจิสด้า (GISTDA) จะพบว่ามีจุดฮอตสปอตจำนวนมากเกิดขึ้นซึ่งเป็นการเผาทางการเกษตรในที่โล่งจากประเทศเพื่อนบ้าน
เมื่อถามว่า เมื่อมีมวลอากาศเย็นกดทับไว้ ฝุ่นที่เกิดขึ้นน่าจะถูกกักไว้ในพื้นที่ การถูกพัดข้ามแดนเกิดขึ้นได้อย่างไร ศ.ดร.ศิวัชกล่าวว่า ตรงนี้อธิบายได้ว่า บรรยากาศของโลกนั้นมีหลายเลเยอร์หรือหลายชั้น อยากให้มองเหมือนขนมชั้น ซึ่งความกดอากาศสูงที่กดทับไว้จนอากาศนิ่งนั้นจะเป็นอากาศในระดับพื้นผิวที่นิ่ง แต่เหนือกว่านั้นขึ้นไปอาจไม่นิ่งเหมือนที่เราอยู่ จึงต้องไปดูที่ระดับ 500, 1,000 และ 1,500 เมตร ซึ่งก็เห็นชัดว่ามวลอากาศไหลผ่านมาจากทางตะวันออกและตะวันออกเฉียงเหนือ โดยการเผาในที่โล่งทำให้เกิดฝุ่น PM 2.5 ลอยตัวขึ้น ประกอบกับอากาศยิ่งเย็น ควันก็ยิ่งลอยสูงขึ้น ขณะที่ฝุ่น PM 2.5 ที่ขึ้นชื่อว่าฝุ่นก็จะย่อมมีน้ำหนัก ต้องถูกแรงโน้มแถ่วงตรึงไว้ในไม่ช้า เมื่อถูกกระแสลมพัดมาจึงลอยมาปกบริเวณ กทม.ได้ ดังนั้น การขับเคลื่อนเรื่องกฎหมายอากาศสะอาด ต้องทำในระดับภูมิภาคอาเซียนด้วย