“ดินสอพอง” ประโยชน์มากหลาย กรมแพทย์แผนไทยฯ เผย ใช้ทำแป้งร่ำ น้ำอบแล้ว ยังใช้ดูแลความงาม ผสมขมิ้น ไพล ขัดตัวบำรุงผิว ผสมเสลดพังพอน ทองพันชั่ง แก้แมลงสัตว์กัดต่อย ผสมมะนาวลดแผลฟกช้ำ ผสมอุทัยทิพย์ใช้ทาแก้มอมชมพูมีเลือดฝาด ผสมน้ำเปล่าทาช่วยป้องกันแดดได้ระดับหนึ่ง
นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต อธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) กล่าวถึง “ดินสอพอง” ซึ่งในละครบุพเพสันนิวาส มีการนำมาใช้ในการอบร่ำ ให้มีกลิ่นหอม เนื่องจากสามารถดูดซับกลิ่นได้ดี ว่า ดินสอพอง คือ ดินมาร์ล หรือ ปูนมาร์ล (marl) ที่นำมาบด ร่อน ผสมน้ำ แล้วกรองให้สะอาด โดยดินมาร์ล ประกอบด้วย สารประกอบของแคลเซียมคาร์บอเนตมากกว่าร้อยละ 80 และมีส่วนประกอบอื่น เช่น แมกนีเซียมคาร์บอเนต, แคลเซียมออกไซด์, ซิลิกอนออกไซด์, อะลูมิเนียมออกไซด์, เหล็กออกไซด์ และ แมกนีเซียมออกไซด์ เป็นต้น ลักษณะทั่วไปคล้ายดินขาวหรือหินผุ โครงสร้างเป็นชั้นบางๆ มีรูพรุนเนื้อร่วนซุย ดินสอพองสดจะมีสีขาวและอาจพบสีเทา, สีเทาอมฟ้า, สีน้ำตาลหรือสีน้ำตาลแกมเหลือง ขึ้นอยู่กับปริมาณของสารประกอบอื่นที่ผสมอยู่ โดยดินสอพองเป็นชั้นดินที่อยู่ลึกจากผิวดินประมาณ 0.5 - 2 เมตร มีอยู่เกือบทุกภาคของประเทศไทย แหล่งผลิตใหญ่ที่สุดอยู่ที่ตำบลทะเลชุบศร อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี และในที่อื่นๆ เช่น อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ และ จังหวัดกระบี่ เป็นต้น
นพ.เกียรติภูมิ กล่าวว่า ดินสอพองคนโบราณมักจะนำมาทำเป็นแป้งในการทาช่วงสงกรานต์ นำดินสอพองมาอบร่ำให้กลิ่นหอม เป็นแป้งร่ำ น้ำอบ เป็นแป้งทาผิวหน้า ผิวกาย ส่วนใหญ่นิยมใช้ดูแลด้านความงาม เครื่องหอมไทย ดินสอพองถือเป็นสมุนไพรรสยาเย็น ใช้แก้พิษร้อนกับร่างกาย ถอนพิษอักเสบ แก้ผด ผื่นคัน และที่พิเศษ คือ เป็นยาห้ามเหงื่อ นอกจากไม่ทำให้ร่างกายเหนียวเหนอะจากอากาศร้อนแล้ว ยังทำให้ร่างกาย เย็นสบาย และช่วยป้องกันแดดได้ระดับหนึ่ง ผลิตภัณฑ์ดินสอพองแปรรูปที่ใช้กับผิวหน้าและผิวกายเพื่อความสะอาด ความสวยงาม หรือส่งเสริมให้เกิดความสวยงาม จัดเป็นเครื่องสำอางตาม พ.ร.บ. เครื่องสำอาง
“การจะนำดินสอพองมาใช้ประโยชน์ ต้องมีการนำไปฆ่าเชื้อ ตามกรรมวิธีโบราณ เรียกว่า การสะตุ คือ การนำดินสองพองไปเผาไฟ ซึ่งเป็นการทำให้ดินสอพองปราศจากสิ่งปนเปื้อน ดินสอพองที่ผ่านการสะตุต้องมีกลิ่นที่ดีตามธรรมชาติ มีลักษณะเป็นผงหรือก้อน ปัจจุบันจะพบว่ามีการนำดินสอพองผสมกับผงสมุนไพรที่ใช้ดูแลผิวพรรณ เช่น ขมิ้น ไพล สำหรับขัดผิว ขัดตัว บำรุงให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง สดใส หรือนำมาผสมกับสมุนไพรกลุ่มแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย เช่น เสลดพังพอน ใบตำลึง ทองพันชั่ง เป็นต้น” นพ.เกียรติภูมิ กล่าว
นพ.เกียรติภูมิ กล่าวว่า ดินสอพองเป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้จากดินธรรมชาติที่มีส่วนประกอบของสารประกอบของโลหะต่างๆ นำมาผสมกับน้ำแล้วนำมาตากแดดกลางแจ้ง จึงมีโอกาสเกิดการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ และโลหะหนักได้ จึงอาจระคายเคืองต่อผิว แต่ปัญหาคือการสังเกตลักษณะตัวอย่างดินสอพองภายนอก ไม่สามารถระบุได้ว่าเป็นดินสอพองที่ผ่านการฆ่าเชื้อด้วยความร้อนหรือที่เรียกว่าดินสอพองสะตุหรือไม่ และดินสอพองสะตุถ้าเก็บไว้เป็นระยะเวลานานก็เกิดการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ได้เช่นกัน ดังนั้น เมื่อเราซื้อดินสอพองมาจากท้องตลาดก่อนใช้ก็ให้นำมาบดๆ แล้วไปคั่วจนมีสีขาว แล้วกรองด้วยผ้าขาวบาง เท่านั้นก็ช่วยฆ่าเชื้อโรคที่อาจจะปนๆ มากับดินสอพองได้ระดับหนึ่ง นอกจากนี้ ผู้บริโภคควรจะต้องมีความระมัดระวังในการใช้ อย่าใช้กับบริเวณที่มีบาดแผลและบริเวณดวงตา ควรเลือกซื้อดินสอพองที่มีฉลากกำกับระบุการใช้กับส่วนต่างๆ ของร่างกาย หรือเลือกดูจากแหล่งผลิตที่เชื่อถือได้ เช่น เป็นผลิตภัณฑ์ OTOP ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.) บรรจุในภาชนะที่ปิดสนิท ที่ฉลากมีข้อความที่แสดงว่าผลิตภัณฑ์นั้นได้ผ่านการฆ่าเชื้อแล้ว ชื่อผู้ผลิต วันที่ผลิต และรายละเอียดส่วนผสมต่างๆ
น.ส.สุภาวดี บุตรลพ ร้านบ้านดินสอพอง กล่าวว่า การนำดินสอพองผสมกับน้ำเปล่าสะอาดๆ ในช่วงสงกรานต์นอกจากนำมาประแป้งเพื่อเพิ่มมิตรภาพแล้ว ยังช่วยป้องกันรังสียูวีช่วงแดดจ้ากลาง เม.ย. ได้ หรือหากนำน้ำต้มแก่นตะวันหรือน้ำยาอุทัยทิพย์ ซึ่งจะให้สีแดง มาผสมเป็นดินสอพองสีชมพู เมื่อทาแล้วแก้มจะดูอมชมพูเปล่งปลั่ง ดูมีเลือดฝาดและกลิ่นหอมด้วย นอกจากนี้ หลังเทศกาลสงกรานต์ บางคนอาจจะมีการฟกช้ำดำเขียวบ้าง ดินสอพองยังเป็นตัวเลือกในการดูแลรักษา โดยบดดินสอพองผสมน้ำมะนาว ทาบริเวณฟกช้ำ เนื่องจากมีฤทธิ์เย็นและช่วยดูดซับความร้อนได้ จึงช่วยลดอาการอักเสบ บวม โน ได้ โดยพอกไว้รอจนแห้ง แล้วพอกซ้ำ 2 - 3 ครั้ง