สธ. เผยปี 60 พบคนไทยตายจาก “พิษสุนัขบ้า” แล้ว 3 ราย ด้าน “หมอธีระวัฒน์” ชี้ กว่า 40 จังหวัดพบเชื้อหมาบ้าในสมองสุนัข ย้ำ ลดการระบาดต้องคุมประชากร วอนคนรักสุนัขเลี้ยงแบบรับผิดชอบ จ่อขึ้นทะเบียนยาทำหมันสุนัข ราคาถูก 8 บาทต่อโดส เพื่อใช้แทนผ่าตัดที่ราคาแพง ระบุฉีดไข่สุนัขตัวผู้ ช่วยเป็นหมันถาวรใน 2 ปี ส่วนวัคซีนป้องกันสุนัขบ้าแบบให้หมากิน ราคายังแพง
วันนี้ (28 เม.ย.) ที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ นพ.โสภณ เมฆธน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) พร้อมด้วย ศ.นพ.สุทธิพงศ์ วัชรสินธุ คณบดีคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงการณ์มหาวิทยาลัย และ ผอ.รพ.จุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย และ ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา ผู้อำนวยการศูนย์ความร่วมมือองค์การอนามัยโลกด้านค้นคว้าและอบรมโรคติดเชื้อไวรัสสัตว์สู่คน คณะแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ร่วมกันแถลงข่าวระหว่างการประชุมหารือกับผู้เชี่ยวชาญด้านโรคพิษสุนัขบ้าจากนานาชาติ จัดโดยองค์การอนามัยโลก (WHO)
นพ.โสภณ กล่าวว่า ประเทศไทยต่อสู้กับโรคพิษสุนัขบ้ามานานจนลดอัตราการเสียชีวิตจาก 140 กว่าคน เมื่อปี 2523 เหลือเพียงประมาณ 5 คน เมื่อปี 2557 - 2558 แต่เมื่อปี 2559 มีคนเสียชีวิตพุ่งขึ้นมาเป็น 14 ราย ล่าสุด ปี 2560 ตายแล้ว 3 ราย ในชลบุรี ฉะเชิงเทรา และ สมุทรปราการ ขณะที่ผลการตรวจหัวสุนัขเจอเชื้อร้อยละ 7 ดังนั้น มาตรการที่จะดำเนินการเพื่อลดอัตราการเสียชีวิตให้เป็นศูนย์ในปี 2563 คือ 1. ก่อนถูกกัดใช้หลักการอย่าแหย่ อย่ายุ่งกับสุนัข 2. กรณีถูกกัดให้รีบล้างแผลด้วยสบู่และน้ำสะอาดหลายๆ ครั้งเพื่อฆ่าเชื้อ เช่น เบตาดีน และรีบไปพบแพทย์เพื่อฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า และกักขังสัตว์ที่กัดไว้อย่างน้อย 10 วัน เพื่อดูอาการ ถ้าสัตว์นั้นตายให้รีบแจ้งกรมปศุสัตว์ หรือสถานเสาวภาเพื่อตรวจหาเชื้อทางห้องปฏิบัติการ และ 3. หลังถูกกัดควรรับการวัคซีนให้ครบตาม เพราะโรคพิษสุนับบ้าเมื่อเป็นแล้วจะเสียชีวิตทุกราย ในรายที่เสียชีวิตส่วนมากเป็นเพราะไม่มารับวัคซีน.
“สาเหตุที่ทำให้มีคนเสียชีวิตจากโรคพิษสุนัขบ้าเพิ่มขึ้นในช่วงหลัง เพราะต้องบอกว่าการให้วัคซีนคือสิ่งสำคัญ การให้วัคซีนป้องกันเชื้อต้องฉีดให้ครอบคลุมแต่ปัญหาคือ การบริหารจัดการ เมื่อก่อนท้องถิ่นจัดซื้อวัคซีนมาฉีดจนครอบคลุม แต่ช่วงหลังมีกาคิดว่าเป็นเรื่องของปศุสัตว์ ท้องถิ่นเลยไม้กล้าซื้อมาฉีดทำให้ปัญหา คนก็ไม่ยอมพาไปฉีดเลยมีปัญหา” ปลัด สธ. กล่าว
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ กล่าวว่า ทราบว่า ผลการตรวจสมองสุนัขที่ต้องสงสัยมีมากกว่า 40 จังหวัด ที่มีไวรัสก่อโรคพิษสุนัขบ้า บางพื้นที่พบสูงถึง 30 - 50% นอกจากนี้ ยังพบว่า มีการแพร่เชื้อนี้จากสุนัขไปยังวัวและควายในหลายพื้นที่จากการถูกสุนัขกัด แต่ยังไม่พบคนติดโรคนี้จากวัวและควาย แต่ที่น่ากังวล คือ เมื่อมีวัวหรือควายตายในหมู่บ้าน ชาวบ้านจะนำมารับประทาน หากรับประทานแบบสุกจะไม่ได้รับเชื้อ แต่คนที่ชำแหละและผู้ปรุงจะต้องไปรับการฉีดวัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้า ซึ่งที่ผ่านมา มีรายงานว่า บางพื้นที่ต้องไปฉีดวัคซีนกันทั้งหมู่บ้าน เพราะฉะนั้นที่ดีที่สุดเมื่อเกิดสัตว์ตายผิดปกติในหมู่บ้านไม่ควรนำมารับประทานและรีบแจ้งให้เจ้าหน้าที่ปศุสัตว์ทราบโดยด่วน
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ กล่าวว่า การป้องกันการแพร่ระบาดของโรคพิษสุนัขบ้า สิ่งสำคัญคือต้องคุมประชากรสุนัข โดยต้องได้รับความร่วมมือจากผู้รักสุนัขให้มีความรับผิดชอบในการทำหมันสุนัขทั้งตัวผู้และตัวเมีย เมื่อเกิดลูกออกมาก็ไม่ใช่นำไปถวายเจ้าอาวาส หรือ โรงพยาบาล อย่างไรก็ตาม ขณะนี้เมืองไทยมีสุนัขชุมชน ที่ไม่ใช่สุนัขจรจัด 100% เพราะจะมีคนมาคอยให้อาหารแล้วก็ไป ดังนั้น จำเป็นต้องมีการจำกัดประชากรสุนัข ย้ำว่า ไม่ใช่เป็นการทำร้าย เพราะมีวิธีการผ่าตัดคุมกำเนิด แต่วิธีผ่าตัดต้องมีการดมยาสลบ กักขัง ดูแลต่อหลังผ่าตัดอีกระยะหนึ่ง และมีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูงหลายพันบาทต่อตัว ทำให้ไม่สามารถจำกัดประชากรสุนัขได้อย่างรวดเร็ว ล่าสุด ศูนย์ฯและสถานเสาวภา สภากาชาดไทย ได้มีการนำสารเคมีชนิดหนึ่งมาฉีดให้กับสุนัขตัวผู้ 99 ตัวต่อวัน โดยฉีดเข้าอัณฑะทั้ง 2 ข้าง มีผลให้สุนัขตัวดังกล่าวเป็นหมันถาวรภายใน 2 ปี ใช้เวลาเพียง 2 นาที ไม่ต้องฉีดยาสลบ และไม่ต้องดูแลหลังการผ่าตัด ที่ผ่านมา มีการนำไปฉีดให้สุนัขในประเทศไทยแล้วกว่า 3,000 ตัว พบว่าได้ผลดี และได้รับการยืนยันจากบริษัทผู้ผลิตว่าหากเป็นโครงการสาธารณกุศลจะขายให้ในราคาเพียง 8 บาทต่อโดส เพราะไม่ได้ติดสิทธิบัตร ซึ่งจะสามารถใช้ได้กับสุนัขหนึ่งตัว นับว่า มีความคุ้มค่าหากเทียบค่าใช้จ่ายที่ต้องใช้ในการผ่าตัดทำหมัน ทั้งนี้ อยู่ระหว่างการขอขึ้นทะเบียนสารเคมีตัวนี้กับสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) หากผ่านการขึ้นทะเบียนก็สามารถนำมาใช้ในการทำหมันสุนัขได้ และศูนย์ฯพร้อมที่จะอบรมการฉีดให้กับสัตวแพทย์ ทั้งนี้ ประเทศไทยมีสุนัขที่มีเจ้าของประมาณ 8 ล้านตัว และสุนัขที่ไม่มีเจ้าของอีกหลายล้านตัว
“ในวงการโลกเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้ามีการนำวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าชนิดกินมาใช้ในการป้องกันโรคในสุนัขในกรณีที่ไม่สามารถจับมาฉีดวัคซีนได้ โดยใช้วิธีการนำวัคซีนมาผสมกับเหยื่อแล้วโปรยให้สุนัขกิน ทำให้สุนัขที่กินเกิดภูมิคุ้มกันต่อเชื้อนี้ และไม่เป็นอันตรายต่อสุนัขตัวอื่นๆ หรือ หากเด็กที่พบเห็นแล้วไปจับก็ไม่เกิดอันตราย แต่ปัจจุบันยังมีราคาค่อนข้างแพง สำหรับประเทศไทยเคยมีการศึกษาวิจัยนำวัคซีนชนิดกินตัวนี้มาใช้โดย สธ. พบว่า หมาไทยเมินเหยื่อที่นำมาโปรย ไม่กินเหยื่อทำให้ไม่ได้รับวัคซีน เพราะสุนัขไทยถูกเลี้ยงแบบกินดีอยู่ดี จึงมีการศึกษาต่อว่าควรจะใช้เหยื่อแบบไหน ก็พบว่า สุนัขไทยจะกินหัวไก่ ทำให้มีการนำวัคซีนมาหยดใส่หัวไก่แล้วไปโปรย ปรากฏว่าสุนัขกิน แต่ที่ยังไม่มีการนำมาใช้ในเมืองไทย เพราะราคาวัคซีนยังค่อนข้างแพง ขณะนี้ WHO และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะต้องช่วยกันดึงต้นทุนให้ราคายานี้ต่ำลง” ศ.นพ.ธีระวัฒน์ กล่าว
