ไขมันสะสมในร่างกายตรวจไว-ห่างไกลโรค

นพ.เสฏฐวุฒิ งามเมธิชัยวงศ์
แพทย์ประจำศูนย์ฟื้นฟูสุขภาพ โรงพยาบาลเวชธานี ลาดพร้าว 111

หากจะถามว่าอะไรเป็นสาเหตุของโรคภัยไข้เจ็บของคนในยุคปัจจุบันมากที่สุด คำตอบคงจะหนีไม่พ้นคำว่า “ไขมันส่วนเกินในร่างกาย” หรือเรียกง่ายๆ ว่า โรคอ้วน (Obesity) เพราะปัจจุบันจัดว่า ภาวะอ้วน คือ โรคในกลุ่มโรคเรื้อรัง ชนิดหนึ่งที่จำเป็นต้องดูแลรักษาแบบจริงจังเหมือนโรคอื่นๆ เพราะเป็นต้นเหตุของอีกหลายๆ โรค โดยเฉพาะโรคเบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคเส้นเลือดสมองตีบ หรือแม้กระทั่งโรคมะเร็งบางชนิด เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่ เป็นต้น

ปัจจุบันมีเทคโนโลยีใหม่ๆ ที่สามารถบอกได้อย่างชัดเจนและแม่นยำ ว่า ใครบ้างที่กำลังเป็นโรคอ้วน (Obesity) หรือ ใครบ้างที่กำลังมีไขมันส่วนเกินสะสมอยู่ในร่างกาย นั่นคือ การตรวจ Body composition ด้วยวิธี Dual Energy X-ray Absorptiometry (DXA) หรือ DXA whole body scan ซึ่งเป็นเทคโนโลยีใหม่ที่ถูกนำมาใช้ในการตรวจวินิจฉัยโรคอ้วนมากขึ้นในปัจจุบัน เพราะมีความน่าเชื่อถือสูง สะดวกสบายในการตรวจ ค่าใช้จ่ายในการตรวจแต่ละครั้งไม่สูงมากและ DXA whole body scan ยังเป็นเครื่องมือที่สามารถตรวจวิเคราะห์องค์ประกอบต่างๆ ภายในร่างกายได้อย่างละเอียด แม่นยำ อีกด้วย
สำหรับองค์ประกอบที่เครื่อง DXA whole body scan สามารถตรวจวัด ได้แก่
1. ตรวจวิเคราะห์ปริมาณไขมันที่สะสมในร่างกาย ทั้งแบบปริมาณไขมันสะสมรวม ปริมาณไขมันในส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น ไขมันสะสมบริเวณแขน ขา ลำตัว ซึ่งไขมันในส่วนนี้เราเรียกว่า ไขมันใต้ชั้นผิวหนัง
2. ตรวจวิเคราะห์ปริมาณไขมันสะสมภายในอวัยวะต่างๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะภายในช่องท้อง และค่าที่ได้ยังสามารถประเมินความเสี่ยงของการเกิดโรคเส้นเลือดหัวใจตีบ ปริมาณไขมันสะสมภายในอวัยวะต่างๆ มีความสำคัญมาก เนื่องจากเป็นไขมันที่สามารถสร้างสารชีวเคมีได้หลายชนิดที่กระตุ้นให้เกิดกระบวนการอักเสบเรื้อรัง ในร่างกายจนนำไปสู่โรคต่างๆ เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจและหลอดเลือด เป็นต้น
3. ตรวจวิเคราะห์ลักษณะการกระจายตัวของไขมันในร่างกายได้ โดยทั่วไปแนวโน้มของผู้ชายมักจะมีไขมันสะสมในบริเวณส่วนบนของร่างกาย เช่น บริเวณลำตัว อก ไหล่ คอ ส่วนผู้หญิงมักจะมีไขมันสะสมบริเวณสะโพก ต้นขามากกว่า การตรวจด้วย DXA whole body scan จะคำนวณค่าอัตราส่วนระหว่างไขมันสะสมในส่วนต่างๆ ของผู้ชายและผู้หญิง ออกมาให้เห็น ทำให้ทราบว่าภายในร่างกายมีการกระจายของไขมันอย่างไร
4. ตรวจวิเคราะห์มวลกล้ามเนื้อในร่างกาย ทั้งมวลกล้ามเนื้อรวม มวลกล้ามเนื้อในส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น มวลกล้ามเนื้อตามบริเวณแขน ขา ลำตัว นอกจากนี้ ยังสามารถประเมินภาวะการสูญเสียกล้ามเนื้อ ได้อีกด้วย ซึ่งภาวะดังกล่าวนี้พบได้มากใน คนอ้วน ผู้สูงอายุ ผู้ที่มีโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ไตวายเรื้อรัง โรคปอด เป็นต้น รวมถึงผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับภาวะขาดสารอาหาร
5. ตรวจวิเคราะห์ความหนาแน่นของมวลกระดูก (Bone Mineral densi ty : BMD) ทั่วร่างกาย ยกเว้นบริเวณศีรษะ การตรวจมวลกระดูกจาก DXA whole body scan ปัจจุบันมีประโยชน์มากในผู้ป่วยเด็ก แต่ในผู้ใหญ่มักนิยมตรวจมวลกระดูกจากบริเวณกระดูกหลังส่วนล่าง และ กระดูกสะโพกข้างซ้ายแทน เนื่องจากมีความแม่นยำมากกว่า

ผู้ที่ควรตรวจ DXA whole body scan
1. คนที่ทราบว่าตัวเองอ้วน น้ำหนักเกิน จากค่าดัชนีมวลกาย (BMI) และต้องการตรวจว่าองค์ประกอบของไขมันตามส่วนต่างๆ ในร่างกายมีเท่าใด เพื่อเป็นการเริ่มต้นการวางแผนลดไขมันและเพิ่มมวลกล้ามเนื้ออย่างถูกจุด
2. คนที่อ้วนลงพุง ซึ่งมีรอบเอว ≥ 90 ซม. ในชาย และ ≥80 ซม. ในหญิง ควรได้ตรวจวิเคราะห์ไขมันที่สะสมในช่องท้องหรือตามอวัยวะภายในต่างๆ เพื่อวางแผนลดไขมัน อย่างถูกวิธี ถือเป็นการลดความเสี่ยงของการเกิดโรคต่างๆ ได้ด้วย
3. คนที่ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เล่นกีฬาประจำ หรือเป็นนักกีฬาอาชีพ แนะนำตรวจเพื่อประเมินองค์ประกอบของร่างกาย เน้นในส่วนของการลดไขมันสะสมในร่างกาย สร้างมวลกล้ามเนื้อและสร้างความสมดุลของกล้ามเนื้อในเเต่ละส่วน ซึ่ง DXA whole body scan สามารถบอกได้ว่าเรามีจุดเด่น จุดด้อยตรงไหน เพื่อจะได้กลับไปพัฒนา หรือใช้ติดตามความก้าวหน้าของการออกกำลังกาย เช่น ดูไขมันที่ลดลง และ กล้ามเนื้อที่เพิ่มขึ้น โดยที่เราแทบจะไม่ต้องสนใจตัวเลขที่เป็นน้ำหนักบนเครื่องชั่งน้ำหนักเลย
4. กลุ่มที่มีโรคหรือความผิดปกติที่เกี่ยวข้องกับกล้ามเนื้อ ไขมัน และระบบการเผาผลาญของร่างกาย เช่น ผู้ที่มีปัญหากล้ามเนื้ออ่อนเเรง หรือมีความเสี่ยงต่อภาวะกล้ามเนื้อลดลง คนไข้ที่ทานยาต้านไวรัสเอดส์ที่เริ่มมีภาวะไขมันกระจายตัวผิดปกติ คนไข้ที่เป็นโรคเรื้อรังต่างๆ เช่น เบาหวาน หัวใจ มะเร็ง เป็นต้น
ข้อดีของเครื่อง DXA whole body scan
1. วิเคราะห์องค์ประกอบร่างกายในส่วนของไขมัน กล้ามเนื้อ ได้อย่างถูกต้องและแม่นยำเป็นไปตามมาตรฐานที่ยอมรับและใช้กันทั่วโลก
2. ทำได้สะดวก รวดเร็ว ใช้เวลาเพียง 10 นาที
3. ใช้ปริมาณรังสีในการสแกนน้อย หากเทียบกับรังสีที่เราได้รับในชีวิตประจำวันและยิ่งน้อยกว่ามาก หากเทียบกับการตรวจด้วยวิธี CT scan
4. ราคาไม่แพงมากจนเกินไป

เตรียมตัวก่อนไปตรวจ DXA whole body scan
1. ไม่ต้องงดอาหาร งดน้ำ ก่อนการตรวจ
2. เปลี่ยนชุดก่อนเข้าตรวจ ถอดสิ่งที่เป็นโลหะทุกชนิดออกจากร่างกาย เเต่หากมีเหล็กดามอยู่ที่กระดูกในร่างกายก็สามารถตรวจได้ตามปกติ
3. ควรปัสสาวะก่อนตรวจ เพื่อความถูกต้องและแม่นยำของค่าการตรวจ
4. ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง ก่อนการตรวจ
5. ระหว่างที่ทำการตรวจ ควรนอนนิ่งๆ ประมาณ 10 นาที จัดท่าตามเจ้าหน้าที่เทคนิคการแพทย์แนะนำ และรอเครื่องสแกนจนเสร็จ
6. ขั้นตอนสุดท้าย คือ พบแพทย์เพื่อฟังผลการตรวจและคำแนะนำต่างๆ
DXA whole body scan เป็นเครื่องมือที่ดีในการตรวจวิเคราะห์องค์ประกอบของร่างกาย ได้รับการยอมรับจากทั่วโลก มีความถูกต้องและแม่นยำสูง ตรวจได้ง่าย รวดเร็ว ตรวจเเล้วสามารถทราบผลทันที ทำให้วางแผนการลดไขมันและสร้างกล้ามเนื้อต่อไปได้ตรงจุดมากยิ่งขึ้น จึงนับเป็นทางเลือกใหม่ที่ดีของการดูแลสุขภาพในยุคนี้

ติดตาม Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่