โดย...สิรวุฒิ รวีไชยวัฒน์
“ลูกประคบ” นับเป็นอีกหนึ่งภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทย ที่ใช้สมุนไพรที่มีอยู่ในท้องถิ่นนำมาใช้ในการรักษา โดยเฉพาะนำมาช่วยเรื่องของการไหลเวียนโลหิต ลดการอุดตันของเส้นเลือด อาการปวด บวม เกร็งของกล้ามเนื้อ ซึ่งนอกจากคุณประโยชน์เหล่านี้แล้ว หากเปลี่ยนสมุนไพรที่มีสรรพคุณเฉพาะด้านก็สามารถนำมาใช้ประคบใบหน้าบำรุงผิวพรรณเพื่อความสวยงามได้เช่นกัน
ทั้งนี้ ภายในงานครบรอบ 40 ปีวันสถาปนามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล (มทร.) ธัญบุรี วิทยาลัยการแพทย์แผนไทยได้แสดงนวัตกรรม “ลูกประคบหน้าเด้ง” ซึ่งเป็นหนึ่งในงานบริการชุมชนของวิทยาลัยฯ ตามโครงการยกระดับคุณภาพชีวิตของหมู่บ้าน ชุมชน แบบมีส่วนร่วม 84 หมู่บ้าน ชุมชน เฉลิมพระเกียรติ โดย น.ส.ยามีละ ดอแม อาจารย์ประจำวิทยาลัยการแพทย์แผนไทย เปิดเผยว่า เรานำความรู้ที่มีการเรียนการสอนอยู่แล้วมาสอนให้แก่ชาวบ้านในชุมชน โดยเลือกลูกประคบหน้าเด้งและยาดมส้มโอมือมาสอนให้แก่ชาวบ้านตำบลหลักหก อ.เมือง จ.ปทุมธานี สำหรับลูกประคบหน้าเด้งนั้นก็เป็นการพัฒนาลูกประคบโดยเลือกสมุนไพรที่มีสรรพคุณในการบำรุงผิวหน้ามาใช้
“เมื่อ เม.ย.- พ.ค. 2557 เราลงไปให้ความรู้โดยเน้นให้ใช้สมุนไพรในชุมชนที่มีมาประดิษฐ์ ทั้งนำมาใช้เอง และขายด้วย โดยให้ความรู้เขาในเรื่องของสมุนไพรแต่ละตัวมีสรรพคุณช่วยในเรื่องใดบ้าง เหมาะกับการแก้ปัญหาในเรื่องใด เช่น มีสิว ควรเน้นสมุนไพรตัวใด เป็นฝ้า ควรเลือกใช้สมุนไพรตัวไหน ซึ่งสภาพผิวหน้าแต่ละคนมีปัญหาไม่เหมือนกัน ก็จะเลือกใช้สมุนไพรแต่ละตัวที่เน้นหนักต่างกัน ซึ่งตรงนี้ชาวบ้านสามารถผลิตใช้เองได้ แต่สำหรับการทำออกขายนั้นมีแพทย์แผนไทยและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) หลักหกมาร่วมสอนด้วย มีการตวงสมุนไพรให้ได้สัดส่วน ลูกประคบจึงได้มาตรฐาน โดยนำมาวางขายในคลินิกแพทย์แผนไทย รพ.สต.หลักหก และศูนย์สุขภาพชุมชน ซึ่ง 3 เดือนหลังจากนี้พบว่า ผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรต่างๆ ชุมชนผลิตขึ้นหลังได้รับความรู้จากงานบริการวิชาการมาตลอด 5 ปี มียอดชายเพิ่มขึ้น 40%”
น.ส.ยามีละ อธิบายเพิ่มอีกว่า ที่ผ่านมาลูกประคบจะเป็นสูตรผิวขาวใสโดยรวม แต่ปัจจุบันเราพัฒนาให้เป็น 3 สูตร คือ สูตรหน้าใสเต่งตึง สูตรหน้าขาวใส และสูตรหน้าใสไร้สิว ซึ่งแต่ละสูตรจะมีส่วนผสมของสมุนไพรต่างกัน โดยแต่ละสูตรมีส่วนผสมดังนี้
1. สูตรหน้าใสเต่งตึง ประกอบด้วย ไพล ช่วยให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง ขมิ้นชัน สมานผิวพรรณให้นุ่มนวล ขาวผ่องใสเต่งตึง ทานาคา ช่วยป้องกันแสงแดด รักษารอยสิว กวาวเครือขาว บำรุงโลหิตผิวหนัง เต่งตึง มีน้ำมีนวล ห้าราก ลดอาการแพ้ เหมาะกับผิวแพ้ง่าย ชะเอมเทศ บำรุงผิวทำให้ชุ่มชื่น และเกลือ ช่วยนำพาสารเข้าสู่ผิวได้ดียิ่งขึ้น
2. สูตรหน้าขาวใส ประกอบด้วย ไพล ขมิ้นชัน พญายา ป้องกันแสงแดด ยับยั้งเอมไซต์ไทโรซิเนส ทำให้ผิวหน้าขาวกระจ่างใส มะขามป้อม มีวิตามินซีทำให้ผิวกระจ่างใส ห้าราก ชะเอมเทศ แครอท ทำให้ผิวเปล่งปลั่ง และเกลือ
3.สูตรหน้าใสไร้สิว ประกอบด้วย ฟ้าทะลายโจร ลดอาการอักเสบของสิว ช่วยสิวยุบตัวเร็ว ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย บัวบก ลดการอักเสบ ทานาคา ห้าราก และเกลือ
สำหรับวิธีในการทำนั้น น.ส.ยามีละ กล่าวว่า นำสมุนไพรลูกประคบทั้งหมดตามสูตรมาหั่นอย่างหยาบเล็กๆ จากนั้นนำสมุนไพรที่หั่นแล้วทั้งหมดมาผสมรวมกัน ตักแบ่งใส่ผ้าดิบขนาดเท่ากับลูกปิงปอง แล้วมัดเป็นลูกประคบ โดยวิธีประคบนั้น ให้นำลูกประคบไปนึ่งประมาณ 15 - 20 นาที เมื่อครบแล้วให้ใช้ผ้าจับลูกประคบยกขึ้นแตะลงท้องแขนตนเองทดสอบความร้อนก่อน จากนั้นนำลูกประคบมาแตะบนใบหน้า โดยแตะแล้วยกขึ้นโดยเร็วจนกว่าลูกประคบจะคลายความร้อน จากนั้นจึงวางลูกประคบให้นานพอประมาณ แล้วกดเน้นบริเวณที่ต้องการ โดยแนวการประคบจะประคบขึ้นไปทางศีรษะ
“ลูกประคบหนึ่งลูกเมื่อใช้แล้วครั้งแรกสามารถเก็บไว้ในตู้เย็นได้นาน 1 เดือน แล้วสามารถนำมาใช้ต่อได้ 4 - 5 ครั้ง แต่ต้องผึ่งให้แห้งก่อนเก็บ ไม่ให้อับชื้น ส่วนลูกประคบที่แห้งก่อนใช้ควรพรมด้วยน้ำก่อน ทั้งนี้ ข้อควรระวังคือ ห้ามใช้ลูกประคบที่ร้อนเกินไป ใช้ผ้าขนหนูรองบริเวณผิวหนังอ่อนๆ ส่วนผู้ป่วยเบาหวาน อัมพาต เด็ก ผู้สูงอายุ ต้องระวัง เพราะการตอบสนองต่อความร้อนช้า และไม่ประคบเมื่อมีอาการอักเสบหรือบวมใน 24 ชั่วโมงแรก เพราะอาจบวมมากขึ้น”
ติดตาม Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่
“ลูกประคบ” นับเป็นอีกหนึ่งภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทย ที่ใช้สมุนไพรที่มีอยู่ในท้องถิ่นนำมาใช้ในการรักษา โดยเฉพาะนำมาช่วยเรื่องของการไหลเวียนโลหิต ลดการอุดตันของเส้นเลือด อาการปวด บวม เกร็งของกล้ามเนื้อ ซึ่งนอกจากคุณประโยชน์เหล่านี้แล้ว หากเปลี่ยนสมุนไพรที่มีสรรพคุณเฉพาะด้านก็สามารถนำมาใช้ประคบใบหน้าบำรุงผิวพรรณเพื่อความสวยงามได้เช่นกัน
ทั้งนี้ ภายในงานครบรอบ 40 ปีวันสถาปนามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล (มทร.) ธัญบุรี วิทยาลัยการแพทย์แผนไทยได้แสดงนวัตกรรม “ลูกประคบหน้าเด้ง” ซึ่งเป็นหนึ่งในงานบริการชุมชนของวิทยาลัยฯ ตามโครงการยกระดับคุณภาพชีวิตของหมู่บ้าน ชุมชน แบบมีส่วนร่วม 84 หมู่บ้าน ชุมชน เฉลิมพระเกียรติ โดย น.ส.ยามีละ ดอแม อาจารย์ประจำวิทยาลัยการแพทย์แผนไทย เปิดเผยว่า เรานำความรู้ที่มีการเรียนการสอนอยู่แล้วมาสอนให้แก่ชาวบ้านในชุมชน โดยเลือกลูกประคบหน้าเด้งและยาดมส้มโอมือมาสอนให้แก่ชาวบ้านตำบลหลักหก อ.เมือง จ.ปทุมธานี สำหรับลูกประคบหน้าเด้งนั้นก็เป็นการพัฒนาลูกประคบโดยเลือกสมุนไพรที่มีสรรพคุณในการบำรุงผิวหน้ามาใช้
“เมื่อ เม.ย.- พ.ค. 2557 เราลงไปให้ความรู้โดยเน้นให้ใช้สมุนไพรในชุมชนที่มีมาประดิษฐ์ ทั้งนำมาใช้เอง และขายด้วย โดยให้ความรู้เขาในเรื่องของสมุนไพรแต่ละตัวมีสรรพคุณช่วยในเรื่องใดบ้าง เหมาะกับการแก้ปัญหาในเรื่องใด เช่น มีสิว ควรเน้นสมุนไพรตัวใด เป็นฝ้า ควรเลือกใช้สมุนไพรตัวไหน ซึ่งสภาพผิวหน้าแต่ละคนมีปัญหาไม่เหมือนกัน ก็จะเลือกใช้สมุนไพรแต่ละตัวที่เน้นหนักต่างกัน ซึ่งตรงนี้ชาวบ้านสามารถผลิตใช้เองได้ แต่สำหรับการทำออกขายนั้นมีแพทย์แผนไทยและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) หลักหกมาร่วมสอนด้วย มีการตวงสมุนไพรให้ได้สัดส่วน ลูกประคบจึงได้มาตรฐาน โดยนำมาวางขายในคลินิกแพทย์แผนไทย รพ.สต.หลักหก และศูนย์สุขภาพชุมชน ซึ่ง 3 เดือนหลังจากนี้พบว่า ผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรต่างๆ ชุมชนผลิตขึ้นหลังได้รับความรู้จากงานบริการวิชาการมาตลอด 5 ปี มียอดชายเพิ่มขึ้น 40%”
น.ส.ยามีละ อธิบายเพิ่มอีกว่า ที่ผ่านมาลูกประคบจะเป็นสูตรผิวขาวใสโดยรวม แต่ปัจจุบันเราพัฒนาให้เป็น 3 สูตร คือ สูตรหน้าใสเต่งตึง สูตรหน้าขาวใส และสูตรหน้าใสไร้สิว ซึ่งแต่ละสูตรจะมีส่วนผสมของสมุนไพรต่างกัน โดยแต่ละสูตรมีส่วนผสมดังนี้
1. สูตรหน้าใสเต่งตึง ประกอบด้วย ไพล ช่วยให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง ขมิ้นชัน สมานผิวพรรณให้นุ่มนวล ขาวผ่องใสเต่งตึง ทานาคา ช่วยป้องกันแสงแดด รักษารอยสิว กวาวเครือขาว บำรุงโลหิตผิวหนัง เต่งตึง มีน้ำมีนวล ห้าราก ลดอาการแพ้ เหมาะกับผิวแพ้ง่าย ชะเอมเทศ บำรุงผิวทำให้ชุ่มชื่น และเกลือ ช่วยนำพาสารเข้าสู่ผิวได้ดียิ่งขึ้น
2. สูตรหน้าขาวใส ประกอบด้วย ไพล ขมิ้นชัน พญายา ป้องกันแสงแดด ยับยั้งเอมไซต์ไทโรซิเนส ทำให้ผิวหน้าขาวกระจ่างใส มะขามป้อม มีวิตามินซีทำให้ผิวกระจ่างใส ห้าราก ชะเอมเทศ แครอท ทำให้ผิวเปล่งปลั่ง และเกลือ
3.สูตรหน้าใสไร้สิว ประกอบด้วย ฟ้าทะลายโจร ลดอาการอักเสบของสิว ช่วยสิวยุบตัวเร็ว ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย บัวบก ลดการอักเสบ ทานาคา ห้าราก และเกลือ
สำหรับวิธีในการทำนั้น น.ส.ยามีละ กล่าวว่า นำสมุนไพรลูกประคบทั้งหมดตามสูตรมาหั่นอย่างหยาบเล็กๆ จากนั้นนำสมุนไพรที่หั่นแล้วทั้งหมดมาผสมรวมกัน ตักแบ่งใส่ผ้าดิบขนาดเท่ากับลูกปิงปอง แล้วมัดเป็นลูกประคบ โดยวิธีประคบนั้น ให้นำลูกประคบไปนึ่งประมาณ 15 - 20 นาที เมื่อครบแล้วให้ใช้ผ้าจับลูกประคบยกขึ้นแตะลงท้องแขนตนเองทดสอบความร้อนก่อน จากนั้นนำลูกประคบมาแตะบนใบหน้า โดยแตะแล้วยกขึ้นโดยเร็วจนกว่าลูกประคบจะคลายความร้อน จากนั้นจึงวางลูกประคบให้นานพอประมาณ แล้วกดเน้นบริเวณที่ต้องการ โดยแนวการประคบจะประคบขึ้นไปทางศีรษะ
“ลูกประคบหนึ่งลูกเมื่อใช้แล้วครั้งแรกสามารถเก็บไว้ในตู้เย็นได้นาน 1 เดือน แล้วสามารถนำมาใช้ต่อได้ 4 - 5 ครั้ง แต่ต้องผึ่งให้แห้งก่อนเก็บ ไม่ให้อับชื้น ส่วนลูกประคบที่แห้งก่อนใช้ควรพรมด้วยน้ำก่อน ทั้งนี้ ข้อควรระวังคือ ห้ามใช้ลูกประคบที่ร้อนเกินไป ใช้ผ้าขนหนูรองบริเวณผิวหนังอ่อนๆ ส่วนผู้ป่วยเบาหวาน อัมพาต เด็ก ผู้สูงอายุ ต้องระวัง เพราะการตอบสนองต่อความร้อนช้า และไม่ประคบเมื่อมีอาการอักเสบหรือบวมใน 24 ชั่วโมงแรก เพราะอาจบวมมากขึ้น”
ติดตาม Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่
