กฎเหล็ก...มาตรการชุมชน เฉียบประกาศตายไม่เผาผีพนัน

                               
ชัฏสรวง หลวงพล เครือข่ายรณรงค์หยุดการพนัน : บทความ
 
 
“เล่นพนันไม่เคยทำให้ใครรวย”

“ไฟไหม้บ้านสิบครั้งไม่เท่ากับเล่นพนันเพียงครั้งเดียว”
     

ใครๆ ก็รู้ว่าการพนันเป็นสิ่งไม่ควรข้องแวะ เพราะหากได้ลองแหย่ลงไปยุ่งเกี่ยว มักตกหลุมมนต์ดำความโลภบังตา หมกมุ่นติดใจกับอารมณ์ลุ้น เสี่ยง สนุก และติดกับความสุขชั่ววูบ เมื่อผีพนันเข้าสิงจนติดพนันอย่างถอนตัวไม่ขึ้น นอกจากยิ่งเล่นยิ่งจนลงแล้วยังตามมาด้วยปัญหาร้อยแปดพันประการ ทั้งบ้านแตก ครอบครัวร้าวฉาน ลูกมีปัญหา เมียหนี เจ้าหนี้ตามรังควาน โดดตึก ฆ่าตัวตาย ก่ออาชญากรรม ฯลฯโครงการการจัดการความรู้เพื่อขับเคลื่อนสังคมปลอดพนัน ภายใต้มูลนิธิสดศรี-สฤษดิ์วงศ์ ได้จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างชุมชน เพื่อจัดทำชุดความรู้ในการจัดการการพนันในชุมชน ข้อค้นพบ ของ 3 ชุมชน คือ ต.น้ำเกี๋ยน อ.ภูเพียง จ.น่าน หมู่บ้านนาบัว อ.นครไทย จ.พิษณุโลก และชุมชนบางบัว เขตบางเขน กรุงเทพฯ ที่มีกฎของชุมชนกำหนดเป็นข้อบังคับเพื่อจัดการปัญหาการพนัน และคุมพฤติกรรม ละ เลิก การพนันในชุมชนได้อย่างเฉียบขาด

ประกาศนักพนันตายไม่เผาผี

เมฆขลา ดิปินตา ตัวแทนจากองค์การบริหารส่วนตำบลน้ำเกี๋ยน จ.น่าน เล่าให้ฟังว่า เมื่อชาวบ้านเห็นปัญหาร่วมกัน คือ การตัดไม้ การพนัน และยาเสพติด จึงจัดตั้ง “42 ขุนศึก” เพื่อดึงความร่วมมือจากหน่วยงานต่างๆ เป็นคณะทำงานหลักในการแก้ไขปัญหา โดยเน้นการมีส่วนร่วมระหว่างบ้าน วัด โรงเรียน สถานีอนามัย โดยขั้นแรกต้องสร้างความเข้าใจกับชาวบ้านในแต่ละหมู่บ้านเพื่อให้รู้ถึงปัญหาและผลกระทบจากการเล่นพนันในชุมชน แกนนำชุมชนได้จัด “เวทีสัญจรเพื่อสร้างข้อตกลงร่วมกัน” ในแต่ละหมู่บ้าน จนกลายมาเป็น “มาตรการทางสังคม” ซึ่งเป็นข้อตกลงร่วมกันของคนในชุมชนเพื่อเป็นกติกาลงโทษคนที่ฝ่าฝืน เมฆขลา  เล่าต่อว่า สำหรับกฎข้อแรกสมาชิกในชุมชนคนใดที่เกี่ยวข้องกับ "การพนัน" โดยเฉพาะในงานศพที่ในชุมชนมักตั้งสวดที่บ้านเจ้าภาพ หรือเจ้าของบ้าน หากมีการตั้งวงพนันต้องถูกปรับ 2,000 บาท และถูกตัดสิทธิ์ในการได้ยืมของไปใช้ในการจัดงานบุญ หรืองานศพของสมาชิกครอบครัวที่ทำผิด รวมทั้ง คณะทำงานและสมาชิกในชุมชนคนอื่นจะไม่ไปเผาผี และไม่ให้พระไปเทศน์

ข้อต่อมา ใครที่เกี่ยวข้องกับยาเสพติด จะถูกตัดสิทธิ์ด้านสวัสดิการต่างๆ ของชุมชน “ยกครอบครัว” ในตอนแรกยอมรับทำยาก เพราะมีคนต่อต้าน แต่พอเอาจริงด้วยกฎที่ชาวบ้านร่วมกันตั้งขึ้นมา ยังไม่มีคนกล้าฝ่าฝืน เพราะทุกคนในชุมชนช่วยกันเฝ้าระวัง ช่วยกันเตือน ซึ่งในกติกา ระบุไว้ว่า หากโดนลงโทษ ถ้าไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับการพนันภายใน 2 ปี ก็จะคืนสิทธิ์เหล่านั้นให้สมาชิก

ล้างบางการพนันหมู่บ้านนาบัว

ขณะที่ ผู้ใหญ่บ้าน ทองคำ ป้อมี แห่งหมู่บ้านนาบัว อ.นครไทย จ.พิษณุโลก ผู้ใหญ่บ้านหญิงเหล็กที่ต้องการกำจัดการพนันให้หมดไปจากหมู่บ้าน ผู้ใหญ่ทองคำ บอกว่า เมื่อร่วมกันคิดกับชาวบ้านได้ข้อสรุปว่า ปัญหาในหมู่บ้านมาจาก เหล้า การพนัน ยาเสพติด ได้มีการจัดตั้งคณะกรรมการตรวจสอบทั้งหมด 7 คุ้ม โดยคัดเลือกคนในหมู่บ้านที่ยอมทำงานมีจิตอาสา และมีความตั้งใจแก้ไขปัญหาการพนันในชุมชนอย่างจริงจัง และให้ทุกครอบครัวเป็นกรรมการร่วมกัน

ขั้นต่อมาจึงมาตั้ง “กฎเหล็ก” ร่วมกันว่า หากใครเกี่ยวข้องกับ 3 เรื่องนี้จะโดนลงโทษด้วยการตัดความช่วยเหลือทุกอย่าง รวมถึงถูกตัดสิทธิ์การได้รับสวัสดิการต่างๆ เช่น กองทุนหมู่บ้าน ไม่ให้เงินกู้ เป็นต้นจนกระทั่งปัจจุบันก็ยังไม่มีใครทำผิดเพราะชาวบ้านกลัวเสียชื่อและอายคนในหมู่บ้าน

นอกเหนือจากนี้ ผู้ใหญ่ทองคำ ได้ชี้ให้ลูกบ้านเห็นถึงประโยชน์จากการเลิกเล่นพนันโดยใช้บัญชีครัวเรือน และการตั้งธนาคารหมู่บ้านเป็นการชี้เห็นรายรับรายจ่ายที่เกิดขึ้น ซึ่งขณะนี้มีเงินธนาคารหมู่บ้าน 30 กว่าล้านบาท จากการออมเงินที่ไม่ได้เอาไปแทงหวย เล่นการพนัน

ยุทธการไม้อ่อนบวกไม้แข็ง

ส่วนชุมชนคลองบางบัวที่เคยถูกตราหน้าว่าเป็นแหล่งเสื่อมโทรม มีแต่ยาเสพติด น้ำเน่าเสีย อากาศเป็นพิษ การพนันชุกชุมมาตลอด 20 ปี เมื่อชาวชุมชนพร้อมใจกันลุกขึ้นช่วยกันหาทางแก้ไขปัญหา จากชุมชนที่น่ากลัวก็พลิกกลับมาเป็นชุมชนน่าอยู่

ตุ๋ย พลอยขาว หรือ ป้าตุ๋ย อดีตเจ้ามือไพ่ที่กลับตัวกลับใจล้างมือจากวงพนันมาเป็นประธานชมรมแม่บ้านชุมชนคลองบางบัว เล่าว่า วิธีการแบบไม้อ่อนที่คณะทำงานนำมาใช้สร้างความเข้าใจให้กับชุมชนจะจัดกิจกรรมให้ความรู้ การสร้างครอบครัวอบอุ่น ที่สำคัญคือการสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจของชาวบ้านกับกรรมการชุมชน คือ เมื่อมีใครต้องการความช่วยเหลือกรรมการชุมชนเป็นที่พึ่งได้ เป็นการให้ความช่วยเหลือที่ช่วยแบบใจถึงใจ ทำให้สมาชิกในชุมชนมีความเกรงใจมากขึ้น

นอกจากนำไม้อ่อนมาใช้แล้วก็ต้องใช้ไม้แข็งควบคู่ด้วย โดยการจัดอาสาสมัครเฝ้าระวัง จัดสายสืบในชุมชนตอนกลางวัน และออกตรวจเข้มตอนกลางคืนของกรรมการชุมชนร่วมกับตำรวจและทหาร เมื่อมีเหตุจะแจ้งจับเมื่อตรวจเจอการเล่นพนันในชุมชน วิธีการแบบผสมผสานทั้งไม้แข็งและไม้อ่อน ทำให้การพนัน ยาเสพติด ลดลงกว่า 80% จนวันนี้ชุมชนคลองบางบัว กลายเป็นแหล่งเรียนรู้การจัดการปัญหาให้กับชุมชนเครือข่ายสายคลองอีก 19 ชุมชน ใกล้เคียงได้มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้และเฝ้าระวังภัยร้ายร่วมกันด้วย