สาธารณสุขเตือนอันตรายจากการกินเมล็ดสบู่ดำมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ปี 2549 พบแล้วกว่า 100 ราย ใน 7 จังหวัด ส่วนใหญ่เป็นเด็กวัยต่ำกว่า 10 ปี แหล่งสำคัญเป็นต้นสบู่ดำที่ปลูกในโรงเรียน ประสานกระทรวงศึกษาธิการให้ความรู้และเฝ้าระวังในกลุ่มเด็กวัยเรียนเป็นพิเศษ พบสบู่ดำบางสายพันธุ์พิษร้ายแรง กินแค่ 3 เมล็ด ก็เป็นพิษได้
นพ.มรกต กรเกษม รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เปิดเผยว่า ปัจจุบันรัฐบาลสนับสนุนให้เกษตรกรปลูกสบู่ดำ เพื่อนำมาสกัดเป็นไบโอดีเซล ทดแทนน้ำมันดีเซล จึงมีการปลูกสบู่ดำกันอย่างแพร่หลาย ทั้งในบ้าน โรงเรียน และแปลงเกษตร แต่ไม่ได้เตือนถึงอันตรายของสบู่ดำว่ากินไม่ได้ ทำให้มีรายงานผู้ที่ได้รับพิษจากการกินเมล็ดสบู่ดำจำนวนมาก และมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น
โดยปี 2549 สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค ได้รับรายงานมีผู้ได้รับพิษจากการกินเมล็ดสบู่ดำทั้งหมด 10 ครั้ง ใน 7 จังหวัด ได้แก่ ขอนแก่น 4 ครั้ง อ่างทอง ชัยนาท กระบี่ สระแก้ว พิษณุโลก และราชบุรี จังหวัดละ 1 ครั้ง มีผู้ป่วยทั้งหมด 109 ราย โดย 2 ใน 3 ของผู้ป่วยเป็นเด็กอายุต่ำกว่า 10 ปี เมล็ดของสบู่ดำที่เด็กนำมากิน เป็นสบู่ดำที่ปลูกในโรงเรียนมากที่สุด 5 ครั้ง รองลงมาเป็นในหมู่บ้าน 2 ครั้ง ในบ้าน 2 ครั้ง และเพื่อนนำมาให้ 1 ครั้ง เกือบทุกรายจะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องร่วง ถ่ายเหลว ซึ่งความรุนแรงขึ้นอยู่กับปริมาณที่กิน อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีรายใดที่มีอาการรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต โดยกระทรวงสาธารณสุขจะส่งข้อมูลให้กระทรวงศึกษาธิการเพื่อร่วมมือกันป้องกันภัยจากสบู่ดำต่อไป
นพ.สมยศ เจริญศักดิ์ อธิบดีกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก กล่าวว่า สบู่ดำมีสรรพคุณใช้เป็นส่วนผสมในตำรับยาแผนไทย แต่ต้องใช้โดยผู้ที่มีความรู้ ส่วนน้ำมันจากเมล็ดสบู่ดำสามารถนำมาเข้ากระบวนการเปลี่ยนแปลงทางเคมี เป็นไบโอดีเซล ทดแทนน้ำมันดีเซลได้ ทุกส่วนของสบู่ดำ ทั้งใบ ยาง ผล และเมล็ด มีความเป็นพิษ โดยเฉพาะเมล็ดสบู่ดำ จากการทดลองในหนูถีบจักรพบว่า มีพิษเฉียบพลันทำให้หนูตายเนื่องจากการคั่งในหลอดเลือด เลือดออกในลำไส้ใหญ่และปอด
สำหรับในคน หากกินเมล็ดและน้ำมันเข้าไปประมาณ 30-60 นาที จะเกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย ถ่ายเป็นเลือด ในรายที่อาการรุนแรง อาจมีอาการมือและเท้าเกร็ง หายใจหอบ ความดันเลือดต่ำ หัวใจเต้นผิดปกติ อาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ หากเป็นสายพันธุ์ที่มีสารพิษสูง กินแค่ 3 เมล็ด ก็เกิดอันตรายได้
วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น หากพบผู้ป่วยกินเมล็ดสบู่ดำ ให้ดื่มนมมาก ๆ หรือทำให้อาเจียน รีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว ที่ผ่านมาผู้ได้รับพิษจากสบู่ดำส่วนใหญ่เป็นเด็กวัยเรียน ดังนั้น หากโรงเรียนมีการปลูกต้นสบู่ดำ ควรเฝ้าระวังอันตรายที่อาจเกิดขึ้น ให้ความรู้ที่ถูกต้องแก่เด็กนักเรียนเกี่ยวกับพิษภัยที่เกิดจากการสัมผัสหรือกินเมล็ดสบู่ดำ ตลอดจนการนำไปใช้ประโยชน์อย่างถูกวิธี