“ครูดนตรีมือเปล่า”...เล่าเรื่องตัวโน้ตในโรงเรียน

โด เร มี ฟา ซอล ลา ที โด….. ตัวโน้ตสากลที่ไม่ว่าใครๆ ก็คุ้นเคยกันเป็นอย่างดีเพราะเมื่อตอนยังเป็นเด็ก สิ่งที่ถูกป้อนให้เป็นความรู้ประเทืองปัญญาของเราและเป็นสิ่งที่ง่ายที่สุดคือ “ศิลปะ” ไม่พียงแต่เรื่อง ขีดๆ เขียนๆ แต่ยังรวมไปถึง “ดนตรี” สื่อสากลที่ทั่วโลกให้การยอมรับว่ามีส่วนสำคัญยิ่งในการรังสรรค์จินตนาการ และเร่งพัฒนาการทางสมองของเด็กๆได้เป็นอย่างดี

ขณะเดียวกัน อีกด้านของสังคมบ้านเราในขณะที่หลายฝ่ายกำลังเดินหน้าในเรื่องการพัฒนาการศึกษาของเด็กนักเรียน และมุ่งแข่งขันในด้านวิชาการ แต่วิชาดนตรีที่ว่ากลับถูกมองข้ามไปโดยเฉพาะดนตรีกับเด็กนักเรียนในชนบท

โครงการ “การอบรมครูดนตรีมือเปล่า” จึงเกิดขึ้นภายใต้แนวคิดที่ต้องการเติมเชื้อไฟให้ครูดนตรีตามท้องถิ่นได้ทอแสงนำทางแก่ลูกศิษย์รุ่นต่อรุ่น...

รศ.ดร.สุกรี เจริญสุข ผู้อำนวยการวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ เล่าว่า โครงการการอบรมครูดนตรีมือเปล่า เป็นโครงการความร่วมมือของวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล สมาคมครูดนตรีแห่งประเทศไทย กระทรวงศึกษาธิการ และองค์กรเอกชนที่ให้การสนับสนุนโครงการฯ รวมถึง บมจ.พรูเด็นเชียล ทีเอสไลฟ์ ประกันชีวิต

โดยเป็นโครงการเล็กๆ ที่ต้องการพัฒนาครูดนตรีให้มีคุณภาพ มีประสิทธิภาพ เป็นโครงการที่จัดตั้งขึ้นเพื่อช่วยเหลือครูดนตรีที่อยู่ในชนบท ให้มีโอกาสที่จะพัฒนาศักยภาพในการสอนดนตรีในห้องเรียน โดยใช้เวลาในการอบรม 7 วัน ในลักษณะหลักสูตรเฉพาะกิจ เพื่อให้ครูดนตรีที่เข้าร่วมโครงการได้มีความรู้ ได้พัฒนาความรู้ให้มากขึ้น

นอกจากนั้นยังได้รับเครื่องดนตรีที่จะเป็นอุปกรณ์การสอน ได้รับเอกสารหนังสือตำรา และมีโอกาสได้ดูงานด้านดนตรีดีๆ เพื่อนำเอาประสบการณ์ไปใช้ในการเรียนการสอนเด็กต่อไป

**ร้องรำทำเพลงบรรเลงตัวโน้ต

สำหรับวิชาที่บรรจุลงในเนื้อหาของหลักสูตรนี้แบ่งเป็น 3 วิชาด้วยกันคือ “วิชาครูดนตรีมือเปล่า” จะว่าด้วยเรื่องการร้องรำทำเพลง “วิชาเป่าขลุ่ยและเล่นกีตาร์” และ “วิชาดนตรีสำหรับเด็ก” โดยมีวิทยากรและผู้เชี่ยวชาญจากสถาบันสถาบันดนตรีและมหาวิทยาลัยต่างๆ ซึ่งทุนการศึกษาที่ให้แก่ครูที่เข้าร่วมอบรมนั้นจะเป็นทุนให้เปล่าและให้โอกาสนี้เฉพาะกับครูที่อยู่ต่างจังหวัด และเป็นครูสอนนักเรียนระดับประถมศึกษาเท่านั้น เนื่องจากต้องการให้เด็กได้รับการปลูกฝัง ซึมซับดนตรีตั้งแต่ยังเยาว์วัย ซึ่งเสียงดนตรีจะช่วยขับกล่อม สร้างจินตนาการของเด็กๆได้เป็นอย่างดี

อย่างไรก็ตาม จากผลการสำรวจ พบว่าครูในโรงเรียนต่างจังหวัดส่วนใหญ่เป็นครูที่จบทางด้านดนตรีโดยตรงเพียงแค่ 35 % ส่วนที่เหลือเป็นครูสอนดนตรีที่มีใจรักและพอจะรู้จักการเล่นดนตรีหรือเคยมีประสบการณ์เกี่ยวกับดนตรีมาบ้างเท่านั้น

“ปัจจุบันครูดนตรีตามโรงเรียนต่างจังหวัดที่มีความรู้เรื่องดนตรีจริงๆมีน้อยมาก ส่วนใหญ่ที่สอนได้เพราะใจรักดนตรี มีไฟอยากสอน ซึ่งโครงการนี้เราต้องการไปเติมเชื้อไฟให้เขาที่เหลือเพียงน้อยนิด ครูสอนดนตรีในต่างจังหวัดขาดโอกาสในทุกด้านทั้งซอฟต์แวร์ และฮาร์ดแวร์เพราะวิชาดนตรีในบ้านเรายังไม่ได้รับความสนใจ ไม่เห็นว่าเป็นเรื่องสำคัญ แต่ให้คุณค่าต่อสายวิทยาศาสตร์ และความรู้ทางด้านวิชาการอย่างมาก ในความคิดของผมดนตรีเป็นสื่ออย่างหนึ่งที่จะช่วยสรรค์สร้างจินตนาการของเด็กและจินตนาการเป็นพื้นฐานสำคัญอันจะนำไปสู่การพัฒนาที่จะเป็นที่มาของโลกอนาคตไม่ใช่วิทยาศาสตร์”

แม้โครงการดังกล่าวจะทำการอบรมเสร็จสิ้นไปแล้วแต่ ผอ.วิทยาลัยดุริยางคศิลป์ก็บอกว่า อยากจะทำโครงการนี้ต่อเนื่องอีก แต่ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าจะเป็นเมื่อใดและหากเป็นไปได้อยากให้โครงการนี้เป็นต้นแบบให้กับหน่วยงานหรือสถาบันอื่นได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของดนตรี เพราะเชื่อว่าประเทศไทยมีบุคลากรเกี่ยวกับด้านนี้ที่มีคุณภาพอีกมาก ฉะนั้น ควรร่วมมือร่วมใจกันพัฒนาให้ดนตรีกลายเป็นทางเลือกหนึ่งสำหรับเด็กๆ

**ใจรัก มีไฟแต่ไร้งบฯ

สำรอง อมัติรัตนะ อาจารย์โรงเรียนโคกม่วงวิทยา จังหวัดขอนแก่น ซึ่งเข้าร่วมอบรมในโครงการครูดนตรีมือเปล่าด้วย เล่าถึงสภาพโรงเรียนของตนเองว่า เป็นโรงเรียนขยายโอกาสเปิดสอนตั้งแต่ระดับอนุบาลจนถึงมัธยมศึกษาชั้นปีที่ 3 สำหรับวิชาดนตรีนั้นมีครูผู้สอนไม่กี่คน ซึ่งตนก็เป็นหนึ่งในนั้น และไม่ใช่ครูที่จบทางด้านวิชาดนตรีมาโดยตรงเพียงแต่มีความรู้มาบ้าง เพราะได้เรียนเมื่อสมัยศึกษาในระดับมัธยม ดังนั้นผู้บริหารโรงเรียนจึงเล็งเห็นว่าน่าจะมีความเหมาะสมและความสามารถสอนดนตรีได้

รวมทั้งส่วนตัวก็มีใจรักดนตรีด้วยจึงตัดสินใจทำหน้าที่นี้ แต่ตลอดเวลาที่ทำการสอนด้วยความที่เป็นโรงเรียนขยายโอกาส อีกทั้งวิชาดนตรีกับโรงเรียนต่างจังหวัดดูเป็นเรื่องที่นอกเหนือความสนใจของผู้ปกครองนักเรียนและโรงเรียน จึงไม่ค่อยมีงบประมาณมาสนับสนุน

เนื้อหาที่บรรจุให้นักเรียนทุกครั้งที่สอนคือใช้สอนตามตำราและเปิดเทปเพื่อให้นักเรียนได้ฟังเสียงประกอบจินตนาการไปพร้อมกับการดูรูปภาพของดนตรีแต่ละชิ้น ว่ากันง่ายๆ คือเป็นการเรียนการสอนที่เป็นไปตามอัตภาพ มีเท่าไหร่ก็ให้เท่านั้น

ดังนั้น หากถามว่าเด็กยังสนใจดนตรีอยู่หรือไม่ ตนเห็นว่าเด็กทุกคนรักเสียงดนตรีเพียงแต่ด้วยความเป็นเด็ก สมาธิยังน้อยจะให้มองแต่รูป ฟังแต่เพลงคงทำให้เด็กสนใจจริงจังยาก แต่ทุกวันนี้ที่เด็กยังเข้าเรียนคงเป็นเพราะตัวผู้สอนมากกว่าที่พยายามสร้างแรงจูงใจให้ แต่โดยพื้นฐานของคนทุกคนเชื่ออยู่แล้วว่าทุกคนมีใจรักเสียงดนตรี

“เรื่องของตัวโน้ตสากลบอกตามตรงว่าเพิ่งมารู้จักก็ตอนมาเข้าค่ายกับโครงการนี้เพราะเราไม่ได้จบด้านนี้มาโดยตรง เพียงแต่อาศัยใจรักและความรู้นิดๆหน่อยๆ งบประมาณของโรงเรียนนอกจากได้จากรัฐบาลแล้ว อีกทางหนึ่งก็ได้มาจากการขอผ้าป่าการศึกษาจากชาวบ้าน แต่โรงเรียนก็มีค่าใช้จ่ายหลายทาง ฉะนั้น เงินที่จะมาพัฒนาทางการดนตรีจึงแทบจะไม่มี ปัจจุบันอุปกรณ์ที่โรงเรียนมีให้คือกลอง 4 ใบ แค่นั้นซึ่งเด็กๆ เขาก็ไม่รู้ว่าจะสนใจดนตรีไปเพื่ออะไร เพราะเขาไม่ได้ลงมือปฏิบัติ ทั้งๆที่วิชาดนตรีเป็นวิชาที่น่าจะดึงดูดให้เด็กๆได้สนุกกับมันโดยไม่ต้องมีการบังคับกัน”

ส่วน กฤษฎากร รักษาชาติ อาจารย์โรงเรียนเทศบาลเมืองบ้านแมด จังหวัดมหาสารคาม บอกว่า ที่มาเป็นครูสอนดนตรีเพราะใจรักแต่จบทางด้านวิทยาศาสตร์มา แต่ที่โรงเรียนนักเรียนเกือบจะทุกคนสามารถพูดได้ว่าชอบดนตรีกันทั้งนั้น เพราะตนเองได้ตั้งวงดนตรีหมอลำโดยให้นักเรียนเป็นสมาชิกในวงทั้งหมด ตั้งแต่นักดนตรี นักร้องและหางเครื่องซึ่งตนเป็นผู้สอนทั้งหมด เครื่องดนตรีส่วนใหญ่เป็นเครื่องดนตรีประเภทโปงลาง เป็นเครื่องดนตรีพื้นบ้านที่หลายคนคุ้นเคย จึงทำให้การสอนไม่ยุ่งยาก ประกอบกับประสบการณ์ที่มีตอนเด็กๆ ที่ชื่นชอบเสียงเพลงเป็นพิเศษจึงทำให้สอนนักเรียนได้

“นักเรียนทุกคนมีความสุขกับการได้เข้าเป็นสมาชิกวงหมอลำประจำโรงเรียน ผู้ปกครองเขาก็สนับสนุนเพราะนักเรียนมีรายได้จากค่าจ้างตามงานที่ผมเป็นคนจัดการแบ่งให้เขา แต่วงดนตรีของเราก็เป็นเพียงวงดนตรีเล็กๆเท่านั้นอุปกรณ์ก็มีน้อยส่วนใหญ่จะใช้เงินจากการไปเล่นตามงานแต่ละครั้งมาซื้อและปรับปรุงวง ส่วนในเรื่องการสอนก็อาศัยซื้อหนังสือเกี่ยวกับดนตรีมาศึกษาเองและสอนเด็ก ซึ่งก็ต้องยอมรับว่าบางอย่างก็สอนแบบผิดๆถูกๆเราไม่เน้นในตำราเราเน้นที่กิจกรรมมากกว่า”